سطح‌بندی توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان بوشهر با استفاده از مدل تاکسونومی عددی

محورهای موضوعی : آمایش محیط

غلامرضا مرادی ¹ ( استادیار گروه مهندسی شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه سلمان فارسی، کازرون )
مهسا دهقانیان ² ( دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دانشگاه شیراز، شیراز )

تاریخ دریافت : 1400/12/18 تاریخ پذیرش : 1401/02/01 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: تاکسونومی عددی, سطح‌بندی, توسعه منطقه‌ای, شهرستان‌های استان بوشهر,

چکیده مقاله :

ارزیابی میزان توسعه‌یافتگی جوامع از دغدغه‌های برنامه‌ریزان منطقه‌ای در همه کشورها بوده است. به‌کارگیری معیارهای کمّی جهت سطح‌بندی سکونتگاه‌ها منجر به شناخت میزان نابرابری نقاط سکونتگاهی شده و معیاری جهت کاهش و رفع نابرابری‌های میان آن‌ها محسوب می‌گردد. برای رفع عدم تعادل منطقه‌ای، باید مناطق از نظر میزان برخورداری در زمینه‌های مختلف شناسایی و سطح‌بندی شود. هدف این پژوهش، شناسایی مناطق محروم و برنامه‌ریزی برای کاهش شکاف‌های درون منطقه‌ای جهت نیل به توسعه متوازن است. در این پژوهش 12 شاخص جهت بررسی توسعه‌یافتگی در چارچوب آنالیز تاکسونومی عددی اقدام به سطح‌بندی درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان بوشهر، انتخاب‌شده است. روش کار این تحقیق توصیفی- تحلیلی است. در این سطح‌بندی، شهرستان بوشهر با ضریب توسعه‌یافتگی 0.01382 برخوردارترین و شهرستان جم با ضریب 0.724444 محروم‌ترین شهرستان استان شناسایی‌شده است. بر پایه این تحقیق الگوی مرکز-پیرامون بر ساختار فضایی استان بوشهر حاکم است.

چکیده انگلیسی:

Assessing the level of development of communities has been a concern for regional planners in all countries. The use of quantitative criteria for the classification of settlements leads to understanding the level of inequality between residential areas and provides a measure to reduce and eliminate these inequalities. To address regional imbalances, regions need to be identified and classified based on their level of development in different areas. The aim of this research is to identify disadvantaged areas and plan for reducing intra-regional disparities to achieve balanced development. In this study, 12 indices have been selected within the framework of numerical taxonomy analysis to assess the level of development and classify the counties of Bushehr Province. The research method used in this study is descriptive-analytical. Based on this classification, Bushehr with a development coefficient of 0.01382 is the most developed city, while Jam with a coefficient of 0.724444 is identified as the most disadvantaged city in the province. The results of this research indicate a center-periphery pattern dominating the spatial structure of Bushehr Province.

منابع و مأخذ:

 

• افتخاری،ع.،آقایاری هیر،محسن.1386.سطح‌بندی پایداری توسعه روستایی، مطالعه موردی بخش هیر. پژوهش‌های جغرافیایی.61.


• پورجعفر،م.،محمودی نژاد،ه.،ایلکا،ش.،عاقبت بخیر،ح.1391.فرا تحلیلی از ارزیابی رویکردهای توسعه گردشگری روستایی با تأکید بر تحلیل عوامل راهبردی SWOT علوم و تکنولوژی محیط‌زیست.2(14).


• تقوایی،م.،گودرزی،م.1388.بررسی و تحلیل وضعیت شبکه شهری در استان بوشهر.13(7). 109-138.


• تودارو،م.1367.مهاجرت داخلی در کشورهای درحال‌توسعه،ترجمه:سرمدی،م.،رئیسی فرد، پ. چاپ اول. انتشارات موسسه کار و تأمین اجتماعی،تهران.


• جعفرزاده،ج.،رستم زاده،ه.،خوش‌باطن،ا.1396.سطح‌بندی توسعه‌یافتگی دهستان‌های استان اردبیل بر اساس مدل تاکسونومی عددی. مجله مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی. 12(3)، 710- 699. http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_535980.html .710-690


• رضویان،م.،رحیمی بلداجی،ا.1388. نقش صنایع کوچک در توسعه منطقه‌ای. نشریه جغرافیا. 8(3).145-164.


• زرآبادی،ز.،شامی،م.،حسینی،ع.1397.سطح بندی و سنجش میزان توسعه یافتگی منطقه‌ای استان چهارمحال و بختیاری و مقایسه نتایج (TOPSIS، ELECTRE و (VIKOR. نشریه آمایش محیط، 11 (43)،47-76.


• زیاری، ک.1379.سنجش سطح توسعه یافتگی فرهنگی استان‌های ایران. مجله نامه علوم اجتماعی،16.


• زیاری،ک.1383.مکتب‌ها، نظریه‌ها و مدل‌های برنامه­ریزی منطقه‌ای.چاپ اول.انتشارات دانشگاه یزد.


• زیاری‌،ک.1391.اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای.انتشارات دانشگاه تهران.3011.


• زیاری، ک.1386.اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای.چاپ پنجم.انتشارات دانشگاه یزد.


• سازمان برنامه‌وبودجه استان بوشهر.1378.گزارش اقتصادی-اجتماعی استان بوشهر.


• شکویی،ح.1373.دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، چاپ اول.انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).


• صرافی،م.1377.مبانی برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای، انتشارات سازمان برنامه‌وبودجه.


• ضرابی،ا.،محمدی،ج.،رخشانی نسب،ح.1387.تحلیل فضایی شاخص‌های توسعه خدمات بهداشت و درمان. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی.7(27).


• غضنفرپور،ح.،کاکا دزفولی،ا.،کاکا دزفولی،ا.1398.تحلیل و سطح بندی شهرستان‌های استان کرمان بر اساس شاخص‌های آموزشی با استفاده از مدل TOPSIS .نشریه آمایش محیط.12(44).65-84.


• فخرایی،م.1383.دشتستان درگذر تاریخ.انتشارات نوید.


• قادرمرزی،م.،رحمانی.م.1398.بررسی نقش شهر‌های کوچک در توسعه فضای منطقه‌ای (نمونه موردی شهر دهگلان).نشریه آمایش محیط.12(44).21-42.


• قدیری معصوم،م.،حبیبی،ک.1383.سنجش و تحلیل سطوح توسعه‌یافتگی شـهرها و شهرستان‌های استان گلستان.نشریه نامه‌ی علوم اجتماعی.11(3).147-170.


• لطفی،حیدر.،کرمی،ح.1395.سطح‌بندی توسعه‌یافتگی بنادر تجاری خلیج‌فارس جهت اولویت‌بندی توسعه منطقه‌ای جنوب با استفاده از مدل تاکسونومی عددی.نشریه مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج‌فارس.9(3).141-158.


• مصطفوی،س م.1381.آثار باستانی در خلیج‌فارس.


• موسوی، س ن.،روستا،ا.،کشاورزی،س.1390.تعیین درجه توسعه‌یافتگی کشاورزی شهرستان‌های استان فارس با استفاده از روش تاکسونومی عددی.نشریه اقتصاد کشاورزی (اقتصاد و کشاورزی).4(5).159-181.


• Hadder,R.2003.Development Geography,Routledge.London.New York.


• Rezvani,M.R.2002.Assessment and analysis of development levels in rural areas of Sanandaj.Journal of Rural Research.1(1):1-16(In Persian).


• Zangiabadi,A.,Ali Zadeh,J.,Ahmadi,M.2011.Analysis of the degree of development of city of East Azarbaijan province techniques using TOPSIS and AHP.New approaches in human geography,4 (1), 69-84.(In Persian).