تحلیل و ارزیابی تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری ایران با تأکید بر شهر شهرکرد
محورهای موضوعی : آمایش محیط
گشتاسب کیانی
1
,
کوروش افضلی
2
*
,
کرامت الله زیاری
3
1 - دانشجوی دکتری گروه شهرسازی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2 - استادیار گروه شهرسازی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
3 - استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، تهران، ایران
کلید واژه: طرح‌های توسعه شهری, برنامه‌ریزی راهبردی, فرهنگ شهرسازی, تحقق‌پذیری, شهرشهرکرد,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی – توسعه‌ای و روش انجام آن توصیفی - تحلیلی است و در زمره تحقیقات کیفی قرار دارد. ایده ارزیابی تحقق‌پذیری برنامه‌های راهبردی در شهرهای ایران با تاکید بر شهر شهرکرد: بر اساس تعیین میزان موفقیت تحقق‌پذیری برنامه‌ریزی راهبردی در بررسی نظام ارزیابی، معیارها و دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده، مورد توجه است. از این رو هدف این پژوهش ابتدا تدوین معیارها و شاخص‌های تحقق‌پذیری در طرح‌های توسعه شهری نظام جهانی است و سپس از طریق معیارهای استخراج شده طرح‌های توسعه شهری ایران، مورد سنجش قرار می‌گیرد تا مشخص شود عملکرد آنها برای دستیابی به توسعه چگونه می‌باشد و از نرم‌افزار MAXQDA (شاخص‌های طرح‌های توسعه شهری در مقیاس جهانی) تحلیل محتوا شدند و نزدیک به ۴۵۰ کد اولیه، در قالب ۱۱۰ کد محوری استخراج شد. سپس با بازبینی و تجدیدنظر، تعداد کدهای محوری گزینش و به ۷۹ کد تدقیق شدند و در نهایت به ۷ کد و مؤلفه اصلی گزینش شده‌اند، که نشان می دهد بر اساس این مؤلفه‌ها است که برنامه‌ریزی شهری و بخصوص برنامه‌ریزی راهبردی تحقق پیدا می‌کند. این مؤلفه‌ها (انطباق‌پذیری، هماهنگی، ارتباط و نظام‌مندی، انعطاف‌پذیری، واقع‌گرایی، برنامه‌ریزی غیرمتمرکز و مشارکت‌گرا و شفافیت) در رویه‌ها و فرآیندها می‌باشند. سپس شاخص‌ها و مؤلفه‌ها در مقیاس ملی و به صورت پایلوت روی شهر شهرکرد بررسی می‌شوند.دستاورد اين پژوهش شناسایی شاخص‌های توسعه جهت تحقق‌پذیری طرح‌های شهری و همچنین سنجش، رتبه‌بندی، تحلیل و ارزیابی آنها در بعد جهانی، ایران و ارائه الگویی مطلوب به طور خاص می‌باشد.
The current research is based on the applied-developmental goal and the method of doing it is descriptive-analytical and it is among the qualitative researches. The idea of explaining the feasibility of strategic urban planning in the culture of urban planning in Iran: based on the determination of the success rate of the feasibility of strategic planning in the evaluation system, criteria and achievement of predetermined goals, it is of interest. Therefore, the aim of this research is first to formulate the criteria and indicators of realizability in the urban development plans of the global system and then it is measured through the extracted criteria of the urban development plans of Iran in order to determine how their performance is to achieve development and from the MAXQDA software (indices of urban development plans on a global scale) were content analyzed and nearly 450 primary codes were extracted in the form of 110 core codes. Then, by reviewing and revising, the number of core codes were selected and refined to 79 codes, and finally they were selected to 7 main codes and components, which shows that it is based on these components that urban planning and especially strategic planning is realized. These components (adaptability, coordination, communication and systematicity, flexibility, realism, decentralized and participatory planning and transparency) are in procedures and processes. Then, the indicators and components were examined on a national scale and in the form of a pilot in the city of Shahrekord. That is, the indicators that have been obtained at the global level and the evaluation that has been done at the national level, now a model (according to the data base theory) was presented, which characteristics should this model have if it is to be presented in Shahrekord. The achievement of this research is to identify the development indicators for the realization of urban plans as well as to measure, rank, analyze and evaluate them in the global dimension of Iran and to provide a particularly desirable model. According to the findings, among the components proposed to identify the most important component affecting the realization of strategic plans in the global dimension, the components of realism and decentralized and participatory planning have had the greatest impact. In Iran, all the components for the realization of urban development plans are in an unfavorable situation. In other words, urban development plans with an emphasis on strategic plans could not be fully realized, which is the reason for not paying attention to realizability indicators.
1- ابراهیمی، م، زمانی، ا، (1400)، تحلیلی بر وضعیت تحقق‌پذیری برنامه‌ریزی کاربری اراضی طرح جامع شهر ملایر (1400)، مجله پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، فصلنامه علوم انسانی، پیاپی 24.
2- امانپور، س، فدایی‌جزی، ف، (1402)، سنجش عدالت اجتماعی در ساختار فضایی بندر دیر با تأکید بر کاربری‌های خدماتی، نشریه برنامه‌ریزی فضایی (دانشگاه اصفهان)، سال سیزدهم، شماره‌دوم، (پیاپی 49)، تابستان، صص 1-20.
3- امانپور، س، احمدی، ر، منفرد، س، ترابی، ذ، (1392)، «بررسی و تحلیل روند شکلگیری نخست‌شهری در سطح استان خوزستان طی سالهای 1335 ـ 1390»، تاریخ اجتماعی و اقتصادی، س 2، ش ۱.
4- پنداریان، ل، دریاباری، ج، بخشنده‌نصرت، ع، (1398)، آسیب‌شناسی تحقق‌پذیری طرح‌های شهری در ایران، نمونه موردی منطقه ۲۲ شهر تهران، مجله جغرافیا، شماره ۶۱، صص ۲۵ – ۳۷.
5- ثقفی‌اصل، آ، (1398)، ارائه مدل مفهومی تحقق‌پذیری پروژه‌های طراحی‌شهری ایران بر مبنای نظریات فوکو و‌هابرماس، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات شهری، شماره 30.
6- حسنی، ص، زیویار، پ، رنجبر، م، (1402)، رتبه‌بندی منلطق شهر همدان بر اساس شاخص‌های حکمروایی خوب شهري، فصل نامه علمی- پژوهشی آمایش محیط، شماره63، زمستان.
7- حجتی، ح، قربانی، ر، (1402)، بررسی تطبیقی انتقادی مبنا و روند ته یه طرح‌های جامع؛ استراتژیک و ساختاری – راهبردی، نشریه علمی پژوهشی دانش شهرسازی، دانشگاه گیلان، دوره 7، شماره 2.
8- حجتی، ح، قربانی، ر، (1401)، تحلیل تطبیقی ماهیت و فرآیند تهیه طرح ساختاری - راهبردی در ایران و طرح‌های توسعه شهری کشورهای توسعه‌یافته، نشريه علمي جغرافيا و برنامه‌ريزي، سال 26، شماره 80، فصل تابستان.
9- خزایی، م، ساسان‌پور، ف، (1401)، بررسی فرایند کاربست توسعة راهبردیِ شهر ملارد با استفاده از مدلMeta SWOT. مجله آمایش سرزمین، 14(1)، 1401.
10- درمانی، ن، پرورش، ح، دهقانی، م، غلی‌پور، و، (1403)، بررسی تاب‌آوری شهر بندرعباس در ابعاد و مؤلفه‌هاي زیست‌محیطی و ارائه راهبردهاي مدیریت شهري، فصلنامه علمی- پژوهشی آمایش محیط، شماره 64، بهار.
11- رفیعیان، م، برك‌پور، ن، رکنی‌پور، م، (1387)، ارزیابی استراتژي‌هاي توسعه مناطق کلان‌شهري از دیدگاه توسعه پایدار (بر مبناي مدل SEA)، نمونه موردي: طرح مجموعه شهري تهران، فصلنامه مدیریت شهري، شماره 19.
12- رئیس‌دانا، ف، (1388)، دگرسازی یا بازسازی طرح‌های جامع، ویژه نامه نهاد برنامه‌ریزی توسعه شهری تهران، مجله تخصصی هنر، محیط، منظر، شهر، معماری، شماره 4.
13- رضایی، ف، توکلی‌نیا، ج، صرافی، م، (1400)، بررسی نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در تحقق‌پذیری حکمروایی خوب شهری (نمونه موردی: کلان‌شهر تهران)، نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 25، شماره 77.
14- سعیدنیا، ا، (1401)، بنیان‌های شهر و شهرسازی ایران (سیر تحول و تداوم شهر و شهرسازی)، تهران: انتشارات فکر نو، چاپ اول.
15- صیادی، ف، تقوایی، م،هایراپطیان، و، (1401)، میزان تحقق‌پذیری شهر خلاق پایدار در کلان‌شهر تهران، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، موسسه آموزش عالی قشم. سال دوازدهم، شماره ۳، تابستان.
16- محمدی، پ، زیاری، ی، توکلان، ع، (1401)، بررسی و اولویت‌بندی زیست‌پذیري مناطق و محلات شهر شهرکرد، فصلنامه علمی- پژوهشی آمایش محیط، شماره 58، پاییز.
17- مسیحی‌مرادی، و، عبدی، ن، (1397)، بررسی میزان تحقق پذیری طرح‌های توسعه شهری با تأکید بر توسعه کالبدی (نمونه موردی: شهر اراک)، تهران: کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری در ایران، دانشگاه تهران، مرداد ماه.
18- مشکینی، ا، ضرقام‌فرد، م، (1402) توسعه یک الگوی ساختاری - تفسیری از عوامل مؤثر بر تحقق حق مسکن شایسته در ایران، دوره،۲۷ شماره،۱ بهار.
19- مهندسین مشاور فجر توسعه (1402)، تهران: طرح جامع شهرکرد در دست اقدام.
20- میرزایی، ج، پیوسته‌گر ی، کلانتری خلیل‌آباد، ح، (1398)، سنجش و ارزیابی فضای خدمات شهری (مطالعه موردی مناطق نه‌گانه شهر شیراز)، فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری، 6 (2): 167-145.
21- Albrechts, L., Alden, J., & Pires, A.D.R. (Eds.). (2017). Revival: The Changing Institutional Landscape of Planning. Routledge.
22- Bryson, J. M. (2018). Strategic Planning for Public and Nonprofit Organizations: A Guide to Strengthening and Sustaining Organizational Achievement. jossey-bass (third edit, Vol. 34). san francisco: jossey-bass. https://doi.org/10.1037/027983
23- Burt, G., and Nair, A. K. (2020). Rigidities of imagination in scenario planning: Strategic foresight through ‘Unlearning’. Technological Forecasting and Social Change, 153, 119927.
24- Globocnik, D., Faullant, R., and Parastuty, Z. (2020). Bridging strategic planning and business model management–A formal control framework to manage business model portfolios and dynamics. European Management Journal, 38(2), 231-243.
25- Halla, F. (2007) "A SWOT Analysis of Strategic Urban Development Planning: The Case of Dar es Salaam city in Tanzania", Habitat International, vol 31,Elsevier: 130–142.
26- Panahandehkhah, Musa.&Farhoodi, Rahmatolah .& Gharakhlu, Mehdi .& Ghadami, Mostafa. (2009) "A Critique of the Prevailing Comprehensive Urban Planning Paradigm in Iran: The Need for Strategic Planning", Journal of Planning Theory, Vol 8.No 4.
27- McFarlane, C., 2011, Assemblage and critical urbanism. City 15.2, 204–24. TRETTER, ELIOT M., 2012, Contesting Sustainability: ‘SMART Growth’ and the Redevelopment of Austin’s Eastside, International Journal of Urban and Regional Research, Volume 37.1, pp. 297–310
28- Minuchin, L (2021). A lineal city in the Pampas polities. Materialization and revolution in Wladimiro Acosta’s vision for Buenos Aires Antipode 44(4), 911-931.
29- Thaler, T., Nordbeck, R., Löschner, L., & Seher, W. (2020). Coopßeration in flood risk management: understanding the role of strategic planning in two Austrian policy instruments. Environmental Science & Policy, 114, 170-177.
30- UN HABITAT. (2009). Volume-۱: An introduction to urban strategic planning. United Nations Human Settlements Programme
31- Zhao, H. & Xiuhua, Sh. (2021). Study on the Development Strategy of Tourism City Planning in Harbin under the Background of New Urbanization. IOP Conf. Ser.: Earth Environ. Sci. 787 012055, pp. 1-5.