ارزیابی وضعیت زیست¬پذیری در مناطق شهری با استفاده از تکنیک¬های برنامه¬ریزی (مطالعه موردی: کلان¬شهر کرمانشاه)
محورهای موضوعی : آمایش محیط
مهرانگیز محمدی
1
(دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران)
عباس ملک حسینی
2
(دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران)
کلید واژه: زیست¬پذیری شهری, بعد ذهنی, کلان¬شهر کرمانشاه, تکنیک¬های برنامه¬ریزی. ,
چکیده مقاله :
اهمیت ارزیابی زیست¬پذیری از آنجا ناشی می¬شود که با این کار ویژگی¬های کلی اقتصادی، اجتماعی و زیست¬محیطی یک منطقه آشکار می¬شود؛ بنابراین پژوهش حاضر با رویکرد – توصیفی تحلیل در پی آن بوده که وضعیت زیست¬پذیری کلان¬شهر کرمانشاه را در بعد ذهنی بررسی نماید. با توجه به اینکه روش پژوهش، پیمایشی (مبتنی بر پرسشنامه) بوده است که حجم نمونه با استفاده از روش کوکران به تعداد 384 نفر انتخاب و بر اساس جمعیت هر منطقه تعداد نمونه مربوطه انتخاب شده است. بعد از تأیید روایی و پایایی پرسشنامه و بعد از جمع¬آوری پرسشنامه¬های تکمیل شده؛ پاسخ¬های شهروندان وارد نرم¬افزار SPSS21 شده و میانگین هر شاخص در مناطق محاسبه شده است. سپس وزن¬دهی شاخص¬ها با استفاده از روش آنتروپی شانون انجام گرفته است. در مرحله بعد وضعیت زیست‌پذیری مناطق شهری کرمانشاه با استفاده از تکنیک¬های برنامه¬ریزی تاپسیس، ویکور و ساو بررسی و با توجه به اینکه این تکنیک¬ها نتایج متفاوتی از رتبه و وضعیت زیست¬پذیری مناطق را نشان می¬دهند، با استفاده از روش درصد و شدت تغییرات بهترین تکنیک جهت سنجش و رتبه‌بندی وضعیت زیست‌پذیری کلان¬شهر کرمانشاه انتخاب شده است. نتایج پژوهش گویایی آن است که بر اساس یافته‌های تکنیک تاپسیس و ویکور وضعیت زیست¬پذیری در مناطق کلان¬شهر کرمانشاه مناسب نمی‌باشد زیرا تنها منطقه 5 در وضعیت مطلوب زیست¬پذیری قرار دارد. همچنین نتایج تکنیک ساو برخلاف نتایج دو تکنیک دیگر پژوهش وضعیت زیست¬پذیری کرمانشاه را مناسب ارزیابی می¬کند. روش درصد تغییرات نشان داد که تکنیک تاپسیس روش مناسب¬تری برای رتبه¬بندی و سنجش وضعیت زیست¬پذیری کلان¬شهر کرمانشاه می¬باشد. در نهایت پیشنهادهای برای مطلوب شدن وضعیت زیست‌پذیری کلان¬شهر کرمانشاه ارائه شده است.
The significance of assessing livability lies in its capacity to unveil the economic, social, and environmental characteristics of a region. In this descriptive-analytical research, the focus is on investigating the subjective dimension of livability in Kermanshah metropolis. Employing a survey method based on a questionnaire, the sample size of 384 people was determined using the Cochran method, with samples selected based on the population of each region. After confirming the validity and reliability of the questionnaire, citizens' responses were entered into SPSS21 software to calculate the average of each index in the regions. The indicators were weighted using the Shannon entropy method. Livability status in the urban regions of Kermanshah was then examined using planning techniques such as TOPSIS, VIKOR, and SAW. Given the different ranking results provided by these techniques, the research employed the method of percentage and intensity of changes to identify the most suitable technique for measuring and ranking livability. Results reveal that, according to TOPSIS and VIKOR techniques, livability in most metropolitan regions of Kermanshah is unfavorable, with only region 5 deemed suitable. Conversely, the SAW technique evaluates the livability as favorable. Through the change percentage method, it was determined that the TOPSIS technique is more suitable for ranking and measuring the livability of Kermanshah metropolis. The research concludes with suggestions for enhancing the livability of Kermanshah metropolis.
1. بدری، س.ع.، اکبریان رونیزی، س.ر. 1385. مطالعه‌ی تطبیقی کاربرد روش‌های سنجش توسعه‌یافتگی در مطالعات ناحیه‌ای مورد: شهرستان اسفراین، فصلنامه جغرافیا و توسعه، 4 (7): 22-5.
2. بندرآباد، ع. 1389. تدوین اصول و الگوی توسعه فضایی و شکل شهر زیست پذیر ایرانی (مورد مطالعه مناطق 1، 15 و 22 شهر تهران)، رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران.
3. بندرآباد، ع. 1390. شهر زیست پذیر از مبانی تا معانی، تهران، آذرخش.
4. پورطاهری، م. 1389. کاربرد روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه در جغرافیا، انتشارات سمت: تهران.
5. ثاقبی، م.، مافی، ع.، وطن‌پرست، م. 1401. ارزیابی و سنجش زیست¬پذیری شهری و عوامل مؤثر بر آن (مورد مطالعه شهر بجنورد)، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 22 (67): 350-335.
6. جعفری فرد، ج.، صابری، ح.، اذانی، م.، خادم الحسینی، ا. 1400. بررسی تأثیر حکمروایی خوب شهری بر میزان پایداری محله‌های شهر کهنوج، آمایش محیط، 14 (53)، 132-109.
7. حافظ نیا، م.ر. 1398. مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، انتشارات سمت، تهران.
8. خراسانی، م.ا. 1391. تبیین زیست¬پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت زندگی (مطالعه موردی شهرستان ورامین)، رساله دکتری جغرافیا و برنامه¬ریزی روستایی، دانشگاه تهران.
9. خفائی زاده، م.، ایلانلو، م. 1398. بررسی مؤلفه‌های زیست¬پذیری شهرها با استفاده از مدل سلسله مراتبی (AHP) منطقه مورد مطالعه: بندر امام خمینی (ره)، فصلنامه جغرافیا (برنامه¬ریزی منطقه‌ای)، 9 (2) : 238-223.
10. رخشانی نسب، ح.ر.، نیری، ن. 1397. ارزیابی وضعیت شاخص¬های زیست¬پذیری از دیدگاه شهروندان (مورد شناسی : مناطق پنج¬گانه زاهدان)، جغرافیا و آمایش شهری – منطقه¬ای، 27: 74-55.
11. رهنما، م. ر.، قنبری، م.، محمدی حمیدی، س.، حسینی، س.م. 1398. ارزیابی و سنجش زیست‌پذیری شهری در کلان‌شهر اهواز، فصلنامه شهر پایدار، 2 (2): 17-1.
12. سازمان آمار ایران. 1395. نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن کرمانشاه.
13. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمانشاه. 1399.سالنامه آماری شهر کرمانشاه.
14. ساسان¬پور، ف.، تولایی، س.، جعفری ا، حمزه. 1394. سنجش و ارزیابی زیست¬پذیری شهری در مناطق بیست و دوگانه کلان‌شهر تهران، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه¬ای، 5(18)، 42-27.
15. ساسان¬پور، ف.، موحد، ع.، لطیفی، ا. 1396. تحلیل قابلیت زیست پذیری در مناطق کلان‌شهر اهواز، فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 4 (14)، 161-141.
16. شاهینی فر، م.، پاهکیده، ا.، چاره‌جو، ف.، خالدیان، ژ. 1399. سنجش میزان مشارکتهای مردمی در نوسازی بافت‌های فرسوده شهری (نمونه موردی: بافت قدیم شهرکرمانشاه)، آمایش محیط، 13 (48): 172-153.
17. طالشی انبوهی، م.، آقائی¬زاده، ا.، جعفری مهرآبادی، م. 1398. ارزیابی زیست¬پذیری در بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردی: منطقه یک شهر قزوین، فصلنامه شهر پایدار، 2 (3): 78-59.
18. عابدینی، ا.، کریمی، ر. 1395. سنجش زیست‌پذیری در شهرها بر اساس روش F'ANP (مطالعه موردی: پانزده‌گانه شهر ارومیه)، محیط‌شناسی، 42 (4)، 752-735.
19. عطايي، م. 1389.تصمیم‌گیری چند معياره، انتشارات دانشگاه صنعتي شاهرود، شاهرود.
20. علی¬اکبری، ا.، اکبری، م. 1395. مدلسازی ساختاری - تفسیری عوامل مؤثر بر زیست¬پذیری کلان‌شهر تهران، برنامه¬ریزی و آمایش فضا، 21 (1): 31-1.
21. علی‌اکبری، ا.، مختاری، م.آ، رضا.، م. 1399. تحلیل و ارزیابی شاخص‌‌های ادراکی زیست‌پذیری شهری (مطالعه شهروندان شهر یاسوج)، پژوهش‌های محیط‌زیست، 11 (22): 44-27.
22. قنبری، م.، اجزاء شکوهی، م.، رهنما، م. ر.، خوارزمی، ا. ع. 1398. ارزیابی زیست¬پذیری شهری در کلان‌شهر مشهد با تأکید بر شاخص حمل و نقل، مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 14 (4): 1001-983.
23. منصوره سادات،م،رجبی،آ. 1402 ارائه الگوی تاب‌آوری اجتماعی در محلات قدیمی شهری مطالعه موردی محله اوین، آمایش محیط(62) 1402
24. مهندسین مشاور تدبیر شهر. 1383. طرح جامع شهر کرمانشاه.
25. یاوری، ح.، کرم¬پور، م.، یاراحمدی، د. 1398. تحلیل فضایی آسیب‌پذیری زیست‌اقلیمی شهر کرمانشاه در مواجهه با مخاطره اقلیمی موج گرم، جغرافیا و پایداری محیط، 9(1): 37-50.
26. Basu, T., Arijit, D., Paulo, P. 2021. Urban livability index assessment based on land-use changes in an Indian medium-sized city (Raiganj), Geocarto International, 13 (2): 56-74.
27. Buyukozkan, G., Ruan, D. 2008. Evaluation of software development projects using a fuzzy multicriteria decision approach, Mathematics and Computers in Simulation, 21 (77): 464-475.
28. Christy, F., Raissa, G., Sihotang, S., Wijaya, K. 2021. The 5th International Conference on Indonesian Architecture and Planning, 15-16th October 2020, Universitas Gadjah Mada, Yogyakarta, Indonesia.
29. Higgs, C., Badland, H., Simons, K. et al. 2019. The Urban Liveability Index: developing a policy-relevant urban liveability composite measure and evaluating associations with transport mode choice, Int J Health Geogr, 18: 1-25.
30. McCANN, E. J. 2007. Inequality and Politics in the Creative City-Region: Questions of Livability and State Strategy, Urban and Regional Research, 31: 188-196.
31. Opricovic, S., Tzeng, H. 2004. Decision Aiding Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. Journal of Operational Research, 18 (156): 455- 445.
32. Pan, L., Zhang, L., Qin, S., Yan, H., Peng, R., Li, F. 2021. Study on an Artificial Society of Urban Safety Livability Change, ISPRS International Journal of Geo-Information, 10(2):1-24.
33. Shamsuddin, S., Hassan, N. R. A., Bilyamin, S. F. I. 2012. Walkable environment in increasing the liveability of a city. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 50: 167-178.
34. Song, Y. 2011. A livable city study in china: using structural Equation models, thesis submitted in statistics, department of statistics Uppsala University.
35. Stein, E .K. 2002. Community and Quality of Life, NATIONAL ACADEMY PRES ,Washington, D.C.
36. Tan, M., Zhao, H., Li, G., Qu, J. 2020. Assessment of potentially toxic pollutants and urban livability in a typical resource- based city, China. Environ Sci Pollut Res Int, 27(15):18640-18649.
37. The Economist Intelligence Unit. 2020. A Summary of the Liveability Ranking and Overview. A report by The Economist Intelligence Unit, August 2020.
38. The Economist Intelligence Unit’s EIU. 2018. Quality-of-life index.
39. Timmer, V., Seymoar, N. K. 2005. The livable city, the International Centre for Sustainable Cities.
40. Tsuang, H.-C., Peng, K.-H. 2018. The Livability of Social Housing Communities in Taiwan: A Case Study of Taipei City. International Review for Spatial Planning and Sustainable Development, 6(3): 4–21.
41. Valcárcel-Aguiar, B., Murias, P. 2019. Evaluation and Management of Urban Liveability: A Goal Programming Based Composite Indicator, Soc Indic Res, 142: 689–712.
42. Zhan, D., Kwan, M.-P., Zhang, W., Fan, J., Yu, J., Dang, Y. 2018. Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China, Cities, 79, 92– 101.