نقش تعاملات اجتماعی برایجاد امنیت محیطی در مجتمع‌های مسکونی (مطالعه موردی: فاز یک شهرک اکباتان تهران)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

فرناز لشگری ¹ (دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، ایران)
جمال الدین سهیلی ² (دانشیار، گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/12/03 تاریخ پذیرش : 1399/01/25 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: تهران, تعاملات اجتماعی, شهرک اکباتان, مجتمع مسکونی, امنیت محیطی,

چکیده مقاله :

مجتمع‌های مسکونی در عصر حاضر به گونه‌ای طراحی می‌شوند که میزان تبادلات اجتماعی در آن‌ها کاهش پیدا کرده است. یکی از عواملی که نقش تعاملات اجتماعی را در مجتمع‌های مسکونی کم رنگ کرده است، مسئله امنیت محیطی می‌باشد. بدین جهت در این پژوهش به بررسی نقش تعاملات اجتماعی در ایجاد امنیت محیطی، در مجتمع‌های مسکونی پرداخته شده است. روش تحقیق در این پژوهش مبتنی بر روش پیمایشی- همبستگی می‌باشد. این پژوهش در ابتدا به بررسی مبانی نظری و دیدگاه‌های صاحب‌نظران در زمینه های تعاملات اجتماعی و امنیت محیطی پرداخته است. سپس شاخص های تأثیر گذار استخراج و با استفاده از مدل مفهومی پرسشنامه مورد ارزیابی قرار گرفته شده است. جامعه آماری در این پژوهش از میان مجتمع‌های مسکونی شهر تهران در نظر گرفته شده است که با توجه به مشخصه‌ها و مؤلفه‌های طرح مطالعاتی و گستردگی جامعه آماری، مجتمع مسکونی اکباتان به عنوان بخش کوچک‌تر جامعه آماری در نظر گرفته شد و در نهایت، با تحلیل اطلاعات به‌دست آمده، فرضیه ی پروژه مورد آزمون قرار گرفت. با توجه به اطلاعات به‌دست آمده مشخص گردید که بین تعاملات اجتماعی و امنیت محیطی در مجتمع مسکونی رابطه معناداری وجود دارد.

چکیده انگلیسی:

Nowadays, residential complexes are designed in such a way that the amount of social exchanges in them has decreased. One of the factors that has diminished the role of social interactions in residential complexes is the issue of environmental security. Therefore, in this research, the role of social interactions in creating environmental security in residential complexes has been investigated. The research method in this study is based on the survey-correlation method. The statistical population in this research was sampled from among the residential complexes of Tehran. Ekbatan residential complex was considered as the smaller part of the statistical population and finally, by analyzing the obtained information, the hypothesis related to the project was tested. According to the obtained information, it was found that there is a significant relationship between social interactions and environmental security in the residential complex.

منابع و مأخذ:

• اسلامی،ن.، ایازی،ر. حسینی، س. خانبان،س. ذوقی،م. شریعتی،س. کربلایی،ا. غیاثوند،ح. محمدزاده،م. منتظر،ب.‌هاشمیان،م. 1397. تحلیلی بر مفهوم پایداری اجتماعی در فضاهای فرهنگی ایران معاصر (جستارهای پژوهشگران دوره دکتری تخصصی معماری).چاپ اول، تهران: انتشارات گوهر دانش، 195 صفحه.


• اکبری، ر. پاک بنیان،س. 1391. تأثیر کالبد فضاهای عمومی بر احساس امنیت اجتماعی زنان (نمونه موردی» محله نارمک و شهرک اکباتان شهر تهران). هنرهای زیبا، 2: صص 64- 53.


• امینی ص.، حسینی، س. نوروزیان ملکی، س. 1392. بررسی تطبیقی میزان رضایت مندی ساکنان بین دو نمونه از مجتمع‌های مسکونی میان مرتبه و بلند مرتبه (مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکونی شهید محلاتی و سبحان). معماری و شهر سازی آرمان شهر، 11: 13


• پودراتچی، م.1373. فضاهای بدون دفاع شهری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران.


• پورمحمدی، م. 1379. برنامه‌ریزی مسکن، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت، 163 صفحه.


• تولایی، ن. شکل شهر منسجم؛ مطالعه انسجام کالبدی شهر در اندیشه و عمل، رساله دکتری، دانشکده هنرهای زیبا، تهران.


• جلالیان،س. حبیب،ف. ذاکر حقیقی،ک. (1396)، واکاوی نقش حصار و دروازه در امنیت بخشی به مجتمع‌های مسکونی، نمونه موردی: مجتمع‌های مسکونی شهر همدان، معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره 21، صص 148- 139.


• خادمیان،طلیعه. افخمی،مینا.(1392)، تأثیر تعاملات اجتماعی بر اعتماد شهروندان تهرانی(مطالعه موردی: منطقه 3 و 17 شهر تهران)، پژوهش اجتماعی، شماره 20، صص 39-61.


• خانی، ح. خاکساری رفسنجانی، ع. لطیفی، غ. 1394. فضای شهری، حیات اجتماعی: (بستری در تحقق تعاملات اجتماعی)، چاپ اول. نشر نگاه گستران فردا. 276 صفحه.


• رحیمی نژاد،ف.، تیموریان،م. پیر محمدی،م. 1395. بررسی نقش عناصر تجمع پذیر در تعاملات اجتماعی محله‌های سنتی. مطالعات هنر و معماری، 4 و 5 (پیایی: 11 و 12): 201- 195.


• شورای، ف. 1386. شهرسازی: تخیلات و واقعیات. ترجمه حبیبی، س.چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران، 458 صفحه.


• صالحی، ا . 1387. ویژگی‌های محیطی فضاهای شهری امن،مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری،تهران.


• عزیزی،م.، ملک محمد نژاد،ص. 1386. بررسی تطبیقی دو الگوی مجتمع مسکونی (متعارف و بلند مرتبه) مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکونی نور (سئول) و اسکان تهران. نشریه هنرهای زیبا، 32: 38- 27.


• عینی فر،ع. عوامل انسانی-محیطی مؤثر در طراحی مجموعه‌های مسکونی. هنرهای زیبا، 8: 118- 109.


• عینی فر، ع. 1384. محدوده مجتمع‌های مسکونی و تداوم کالبدی شهر(مطالعه موردی: تهران). فصلنامه انبوه سازان مسکن، سازمان ملی زمین و مسکن، 15: 35-28.


• غفوریان،م.، افشین مهر،و. نوروزی زاده،ز.1396. بازشناسی مؤلفه‌های پایداری اجتماعی مؤثر بر افزایش تعاملات اجتماعی در مجموعه‌های مسکونی (مطالعه موردی: محله اباذر، تهران). هویت شهر، 31: 34- 31.


• فلاحی، ع. خدابنه لو، آ. 1390، برنامه‌ریزی مقابله با زلزله در مجموعه‌های مسکونی شهری (نمومه مووردی: فاز یک شهرک اکباتان)، نامه معماری و شهرسازی، شماره 6، صص 103 -121.


• قنبران،ع.، جعفری،م. 1393. بررسی عوامل مؤثر بر ارتقای تعاملات اجتماعی در میان ساکنان محله مسکونی (نمونه موردی: محله درکه تهران). نشریه علمی پژوهشی انجمن معماری و شهرسازی ایران، 7: 64- 57.


• قورچی بیگی، م.1386. راهبردهای کاربردی CPTED برای پیشگیری از جرم در مناطق مسکونی. فقه و حقوق، 15: صص172- 147.


• میرغلامی، م، شکرانی، دیزج، م، صدیق فر، ا، موسویان،س.1394.بررسی میزان امنیت مجتمع‌های محصور در شهر ارومیه با استفاده از روش تعیین ضریب مکانی و کانون‌های جرم خیز. مطالعات شهری، 16: صص 55-66.


• محمودی،س. منصورپور،م. (1396)، بررسی جایگاه عوامل کالبدی در تعاملات اجتماعی محلات مسکونی (مطالعه موردی: محله خرطان دزفول)، شماره 31، صص 16- 5.


• مطلبی،ق. خدادادی آق قلعه،ف. اکبری، علی. (1395)، تأثیر احساس امنیت بر رضایت‌مندی سکونتی در مجتمع مسکونی هزار دستگاه نازی آباد تهران بر اساس مدل (P.T.E.D)، نشریه هنرهای زیبا، شماره 1، 78- 68.


• مردمی، ک. قمری، ح. 1390، الزامات معماری تأثیرگذار در اجتماع‌پذیری فضای ایستگاه‌های مترو، شماره 27، صص 31-40.


• نیومن، ا. خلق فضای قابل دفاع، ترجمه: کاوه صابر، فائزه رواقی، چاپ اول. نشر طحان. 120 صفحه.


• نثاری، بنت الهدی؛ قنبران، عبدالحمید؛ نادمی، آرش؛ تأثیر امنیت بر اجتماع‌پذیری فضاهای باز مجتمع‌های مسکونی در منطقه 2 شهر ایلام، مطالعات محیطی هفت حصار، زمستان 1395 - شماره 18 صص 101-116.


• وولاند، ج . وینترباتم، دانیل. 1380. شهر امن با نورپردازی، بهروزفر، ف. ماهنامه شهرداری‌ها، 28: صص 54- 50.


• یزدانی،س. تیموری،س. (1392)،تأثیر فضاهای باز اجتماعی مجتمع‌های مسکونی بر افزایش تعاملات اجتماعی ساکنین (مطالعه موردی: سه مجتمع مسکنی در اصفهان)، هویت شهر،شماره 15، صص 92- 83.


• خادمیان،طلیعه. افخمی،مینا.(1392)، تأثیر تعاملات اجتماعی بر اعتماد شهروندان تهرانی(مطالعه موردی: منطقه 3 و 17 شهر تهران)، پژوهش اجتماعی، شماره 20، 39-61.


• Crowe, T., 2000. Crime Prevention Through Environmental Design: Applications of Architectural Design and Space Management Concepts, 2nd ed., Butterworth-Heinemann, Oxford.


• Festinger, L.A., Schachter, S. & Back, K. 1950. Social pressures in informal groups. New York: Harper & Row.


• Kim,J., Kaplan, R. 2004. Physical and psychological factors in sense of community: new Urbanist Kentlands and nearby Orchard village. Environment and behavior, 36: 313-340


• Taghipour,M. Soltanzadeh,H. 2016. Investigating the role of environmental organization in resident’s social interaction in residential complexes of shiraz. Journal of spatial planning, Number 1(20): 79-101


• Wekerle and whitzman ,(1995), Safe Cities (guidelines for planning, Design and Management), VanNostrad Reinhold


• Perkins, D.D, A.Abraham, R.Richard, and B.Taylor (1993), The physical Environment of street crime, journal of environmental psychology, Vol 13, No 8.