تحلیلی بر وضعیت ساختار فضایی شهر صنعتی آبادان
محورهای موضوعی : آمایش محیط
1 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران
کلید واژه: تحلیل, صنعت نفت, نقش, ساختار فضایی, شهر آبادان.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف تحلیل نقش صنعت در ساختار فضایی شهر آبادان انجام شده و از نظر هدف، کاربردی و از حیث ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی می‌باشد. شیوه گردآوری داده‌ها از دو روش اسنادی و روش میدانی می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش محلات 39 گانه شهر آبادان است. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از مدل‌های آماری کمی تصمیم‌گیری‌های چند معیاره تاپسیس، آنتروپی شانون، تحلیل خوشه‌ای، آزمون رتبه‌ای فریدمن، تحلیل مسیر و آزمون t مستقل استفاده گردید. نتایج حاکی از آن می‌باشد که عامل مسأله‌ساز در دگرگونی ساختار فضایی شهر آبادان، صنعت نفت و شکل‌گیری فعالیت‌ها و کاربری وابسته به آن بوده، که سبب شکل‌گیری و قطبی شدن ساختار فضایی محلات شرکت نفتی و سایر محلات شهری گردید و تأثیرات این شکل از توسعه و توزیع نابرابر در دسترسی به شاخص‌های اقتصادی ایجاد نوعی دوگانگی در ساختار فضایی شهر را به دنبال داشته است.
This research analyzed the role of industry in shaping the spatial structure of Abadan, employing an applied approach in purpose and a descriptive-analytical method in nature. Data were collected using documentary and field methods, with the statistical population consisting of 39 districts in Abadan. Quantitative statistical models such as multi-criteria decision-making (TOPSIS), Shannon’s entropy, cluster analysis, Friedman’s rank test, path analysis, and the independent t-test were used for data analysis. The findings indicate that the oil industry has been the primary factor influencing the transformation of Abadan’s spatial structure. It has led to the concentration and polarization of spatial development in neighborhoods associated with the oil company, creating disparities between these areas and other urban neighborhoods. This unequal distribution in access to economic indicators has resulted in a duality within the city’s spatial structure.
1- آسایش، ح، مشیری، ر( 1387)، روش شناسی و تکنیک‌های تحقیق علمی در علوم انسانی با تأکید بر جغرافیا، نشر قومس، چاپ سوم، تهران.236.
2- بشارتی فر، صادق، قادری، اسماعیل و پیشگاهی فرد، زهرا(1401، نقش صنعت نفت در الگوی توسعه فیزیکی نفت شهر(مطالعه موردی: نفت شهر آبادان)، فصلنامه آمایش محیطی، شماره 57،187-165.
3- توکلی نیا، ج(1379)، تأثیرات اقتصادی – فضایی شهرک‌های صنعتی بر منطقه بزرگ تهران( نمونه موردی غرب و جنوب تهران)، پایان نامه دکترا جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت معلم.378.
4- حسینی، علی، پوراحمد، احمد، و کرامت اله زیاری،(1397)، تحلیل ساختار فضایی شهری با تأکید بر بعد جمعیتی رویکرد ریخت شناسی شهر چند هسته ای. مورد مطالعه: شهر تهران، مجله امایش جغرافیایی فضا، سال هشتم، شماره مسلسل سی ام.38-19.
5- خیرالدین، رضا و دیگران،( 1392)، تحلیل تحولات فضایی کلان شهرها در ارتباط با تغییرات قیمت نفت در ایران( نمونه مورد مطالعه: کلان شهر تبریز) نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی و معماری و شهرسازی ایران، شماره 6، تهران.35-17.
6- سازمان راه و شهرسازی، استان خوزستان(1395، طرح تفصیلی شهر آبادان.
7- سجادی، ژیلا و دیگران (1386)، بررسی تطبیقی تحولات مکانی- فضایی شهرهای رودهن و بوهن، نشریه علوم جغرافیایی، شماره 9و8، تهران.138-119.
8- سلیمانی، محمد(1372) صنعتگرایی و تحولات شهرنشینی اراک با تأکید بر تأثیرات متقابل شهر اراک و شهر صنعتی، رساله دکترای جغرافیای شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران،450.
9- شیخ زاده.ح.(1390)، نفت ایران عامل یا مانع توسعه، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، تهران.276.
10- شیرازی. م.(1393) سیمای شهری و جاذبه‌های گردشگری آبادان، انتشارات افرند، چاپ دوم، تهران، 139.
11- طرح بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهر آبادان(1388).
12- طهماسبی مقدم، حسین، تیموری، اصغر(1399)، تحلیل فضایی پایداری شاخص‌های کمی مسکن در نواحی شهری با استفاده از مدل تودیم( مطالعه موردی: شهر زنجان)، فصلنامه آمایش محیط، شماره 50، 149-133.
13- عباسی ورکی،الهام، توکلی نیا، جمیله، ساجدی، ژیلا و مظفر صرافی(1402)، تحلیل ساختاری- کارکردی سازمان فضایی منطقه شهری قزوین، فصلنامه آمایش محیط، شماره 60، 20-1.
14- علی اکبری. ا. (1392)، ساختار شناسی بردارهای شهرنشینی در ایران، انتشارات مهکامه، چاپ دوم، تهران.280.
15- غلامرضا رضایی، ضرغام(1386)، عملکرد شهرهای صنعتی در توسعه منطقه ای( موردی: شهرک صنعتی شماره 1 خرم اباد)، رساله دکترا جغرافیا، دانشگاه تهران423.
16- فرید.ی.(1387)، جغرافیا و شهرشناسی، انتشارات دانشگاه تبربز، چاپ، سوم، تبریز.587.
17- فیروزنیا، قدیر، ربانی، محمد رضا(1392)، تحلیل نقش صنعت در روند تحول سکونتگاه‌ها( مطالعه موردی نظر اباد)، فصلنامه برنامه‌ریزی کالبدی- فضایی، سال اول، شماره سوم،. 112-103.
18- کلانتری. خ.(1392)، مدل‌های کمی در برنامه‌ریزی( منطقه ای، شهری و روستایی)، فرهنگ صبا، چاپ دوم، تهران، 264.
19- مشهدی زاده دهاقانی.ن.(1374)، تحلیلی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهری در ایران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، تهران، چاپ پنجم، 506.
20- Bertaud, Alain, (2003): Tehran spatial Structure: Constraint and Opportunities for future Development, National Land and Housing Organization National Housing Committee, Ministry of Housing and Urban Development Islamic Republic of Iran.
21- Couch and Karachi , J.(2000), Controlling Urban Sprawl: Some Experiences from Liverpool, Citi’s.
22- Housing Sector in the Hedges’, J. and may yes, Sand Toxics, I. (2003) Transition of the East- Central European Countries. Budapest: USAID.
23- Jenks,M, (2000), Acceptability of Urban in ten Suffocation. Achieving Sustain able Urban Form, London, Spoon press.
24- shahb,M,(2002) social and economic changes in the united Arab emirates in Ghareeb,E, and AI Abed.(ends) perspective on the united Arab Emirates,(sedation) London, trident press,pp29-30.
25- Wiedmann, F,Salama, M.Aand Thirstier A, (2012), Urban Evolution of the City of Doha An Investigation into the Impact of Economic Transformations on Urban Structures, URBAN EV,(29:2), pp.61-35.
26- Zhao, P. (2013). The impact of urban sprawl on social segregation in Beijing and a limited role for spatial planning. Tijdschrift voor economistic en social geography, 104(5): 571-587.