ارزیابی تطبیقی میزان عدالت جنسیتی با رویکرد ارتقاء توانمندسازی زنان در بهره‌گیری از فضای شهری با تأکید بر مفهوم سقف شیشه‌ای (مطالعه موردی: شهر قزوین)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

الهام کاکاوند ¹ (دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین)
رحیم هاشم‌پور ² (دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین)

تاریخ دریافت : 1401/12/25 تاریخ پذیرش : 1401/02/05 تاریخ انتشار : 1402/08/01

کلید واژه: زنان, فضای شهری, قزوین, سقف شیشه‌ای, عدالت جنسیتی,

چکیده مقاله :

شهر و فضای شهری به عنوان یکی از فراگیرترین پدیده های اجتماعی است. بهره وری و مطلوبیت فضاهای شهری، موضوع مهمی است که باید در هر مطالعه ای که زندگی روزمره زنان و مردان را مدنظر قرار می دهد، مورد توجه قرار گیرد. نیاز به حضور در فضا برای همه گروه ها فارغ از جنسیت، سن، سطح درآمد، شغل و... امری ضروری است. حضور زنان در فضای شهری، به اندازه مردان، یکی از مهم ترین شاخص های عدالت شهری است. بنابراین در این مقاله با هدف ارزیابی میزان عدالت جنسیتی در فضای شهری، از روش توصیفی- تحلیلی و نرم افزار Spss در تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده و همچنین با به کارگیری آزمون های آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون توکی در گروه بندی مؤلفه ها به ارزیابی هرکدام پرداخته شده است و تعداد 368 پرسش نامه (در قالب طیف لیکرت) در هر یک از مناطقه سه گانه شهر قزوین توزیع شده است. در طراحی پرسش نامه ها به طور ضمنی مفهوم سقف شیشه ای و هنجارهای فضای شهری برای زنان در نظر گرفته شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد بهره برداری از فضای شهری در سطح منطقه دو شهر قزوین برای زنان در نسبت با سایر مناطق بیشتر است.

چکیده انگلیسی:

City and urban space represent pervasive social phenomena, and the productivity and utility of urban spaces are crucial considerations in any study examining the daily lives of both men and women. The imperative for presence in space is universal, transcending gender, age, income level, occupation, and other factors. The presence of women in urban spaces, akin to men, stands as a paramount indicator of urban justice. Thus, this article employs a descriptive-analytical method and utilizes SPSS software for data analysis to assess the degree of gender justice in urban space. Additionally, one-way analysis of variance and Tukey tests are employed for the component grouping evaluation, involving the distribution of 368 Likert scale questionnaires across three areas of Qazvin. The questionnaire design implicitly considers the concept of the glass roof and urban space norms for women. The study results reveal that, in the regions of Qazvin, women's utilization of urban space is more pronounced compared to other areas. This disparity is attributed to the dominance of an active and dynamic urban space in this region, challenging the concept of the glass roof and showcasing increased presence of women.  

منابع و مأخذ:

1. بحرینی، ح، طبیبیان، م، 1377، مدل ارزیابی کیفیت محیط زیست شهری، فصل­نامه محیط شناسی، دوره 24، شماره 21


2. پرتو، پ، فراش­خیابانی، م، 1397زنان و فضای سوم، بازخوانی مفهوم حوزه عمومی در محدوده مرکزی شهر تهران، خیابان انقلاب، فصل­نامه مطالعات اجتماعی و روان­شناسی زنان، دوره 16، شماره3


3. تولایی، ن، 1372، فضای شهری و روابط اجتماعی و فرهنگی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران


4. دادپرور، ش، 1390، زنان در سطح نخبگان در امریکا، عوامل مؤثر در محدودیت مشارکت، فصل­نامه میثاق مدیران، شماره 49


5. رفیعیان، م، ضابطیان، ا، بمانیان، م، 1388، سنجش عوامل مؤثر بر ارتقاء امنیت زنان در محیط‌های شهری، فصل­نامه پژوهش زنان، شماره 3


6. زعفرانچی، ل، 1385، زنان و خانواده در چهار برنامه توسعه کشور، فصل­نامه مطالعات راهبردی زنان، دوره هشتم، شماره 30


7. سرمد، ز و حجازی ع، 1381، روش­ تحقیق در علوم رفتاری، چاپ ششم، انتشارات آگاه، تهران، صفحه 82


8. سندل، م، 1393، عدالت: کار درست برای انجام دادن چیست، ترجمه محمدرضا فرهادی پور، تهران، آشتیان


9. شادی طلب، ژ، 1381، توسعه و چالش‌های زنان ایران، تهران، قطره

• شکوری، ع، رفعت جاه، م و جعفری، م 1386، مؤلفه­های توانمندسازی زنان و تبیین عوامل مؤثر بر آنها، فصل­نامه پژوهش زنان، شماره 1، دوره 5


• صالحی، ا، 1387، ویژگی­های محیطی فضای شهری امن، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی معماری و شهرسازی، تهران


• علی محمدی، ش و پوررستم، ع، 1390، کاربرد spss در برنامه­ریزی شهری، بیست و چهارمین دوره آموزشی و کارگاه تخصصی جامعه مهندسان شهرساز، تهران، صفحه 28


• عباس زاده، س، 1394، بررسی تطبیقی پنج برنامه توسعه کشور پیرامون دستیابی به عدالت جنسیتی با تأکید بر آموزش عالی زنان در ایران و مقایسه آن با وضعیت جهانی، فصل­نامه پژوهش نامه زنان، شماره اول، سال ششم


• عباس­زاده، س، 1390 و همکاران، توانمندسازی زنان سرپرست خانوار با تأکید بر راهکارهای بومی، همایش ملی توانمندسازی با رویکرد جهاد اقتصادی در کمیته امداد امام خمینی(ره)


• غنام، ف، 1392، بیرونی و اندرونی، ترجمه رفعت شمس، فصل­نامه زن نگار شماره 12

16. کاشانی­جو، خ، 1389، بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری، فصل­نامه هویت شهری، بهار و تابستان، دوره 4 شماره 6

• کتابی، م، 1382، توانمندسازی زنان برای مشارکت در توسعه، فصل­نامه پژوهش زنان، دوره 1، سال سوم، شماره 7


• گلچین، م؛ مفاخری، ص، 1396، خوانایی محیطی و حضور شهروندان در فضاهای عمومی شهر تهران، فصل­نامه مطالعات جامعه شناسی شهری (مطالعات شهری)، دوره 7، شماره 22


• گرامی­زادگان، ا، 1383، حقوق زنان در برنامه­های توسعه شهری، فصل­نامه حقوق زنان، دوره سوم، شماره 25


• مدنی­پور, ع، 1379، طراحی فضاهای شهری، انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، تهران


• مک داول. ال، 1392، جداسازی جنسیتی در فضاهای شهری، ترجمه پرتو فرهودی، نشریه زن­نگار، شماره 12


• مهندسین مشاور شهروبرنامه1389، طرح جامع و تفصیلی شهر قزوین، خلاصه گزارش­های مطالعات طرح تفصیلی شهر قزوین


• نوربرگ­شولتز، ک، 1381، مفهوم سکونت به سوی معماری تمثیلی، تدوین محمود امیریان احمدی، انتشارات آگاه، تهران


• هانت، ژ، 1388، جنسیت و توسعه، ترجمه مهدی نیاکانی فر، مطالعات زنان، شماره 42

25. 25. Lombardo, E. & P. Meier & M. Verloo ,2009, The Discursive Politics of Gender Equality (Stretching, Bending and Policymaking), London: Rutledge.