سنجش کیفیت فضاهای عمومی شهری با تأکید بر خیابان رودکی و آذربایجان در محله سلسبیل شمالی منطقه ۱۰ تهران

محورهای موضوعی : آمایش محیط

علی موحد ¹ , علی شماعی ² , امیر اسدی کلمتی ³

1 - (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران)
2 - (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران)
3 - (کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران)

تاریخ دریافت : 1395/10/10 تاریخ پذیرش : 1395/11/27 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: کیفیت فضاهای عمومی شهری, PPS, خیابان رودکی و آذربایجان, محله سلسبیل شمالی, منطقه ۱۰ شهرداری تهران,

چکیده مقاله :

هدف از این پژوهش سنجش کیفیت فضاهای عمومی از لحاظ کارکرد، دسترسی و ارتباطات، اجتماع‌پذیری، آسایش و کیفیت محیطی در رابطه خیابان‌های رودکی و آذربایجان در محله سلسبیل شمالی منطقه ۱۰ تهران است. یکی معیارهای ارزیابی شهرها و محیط‌های شهری کیفیت فضای عمومی شهری است. کیفیت این فضاها معیار سنجشی برای میزان مطلوبیت شهرها محسوب می‌شود. فضای عمومی ماهیتی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دارد و ارتقاء هرکدام، با بهبود شاخص‌های زیبایی‌شناسی و سلامت و احساس رضایت شهروندان همراه است. روش پژوهش اکتشافی-تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت پیمایشی است. داده‌های این پژوهش با استفاده از پرسشنامه و به روش نمونه‌گیری تصادفی به‌دست‌آمده است. جامعه آماری شامل شهروندان محله سلسبیل شمالی بوده و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران ۳۸۱ نفر است. متغیرهای پژوهش بر مبنای PPS مطلوبیت این مکان‌ها را در چهار کیفیت کلیدی دسترسی و ارتباطات، کاربری و فعالیت‌ها، اجتماع‌پذیری، آسایش و تصویر ذهنی می‌داند؛ و جهت ارزیابی کیفیت از آزمون t، پیوستگی معیارها از آزمون پیرسون و برای اولویت‌بندی از آزمون فریدمن استفاده‌شده است. یافته‌ها مشخص می‌سازد با توجه به اجتماع‌پذیری زیاد خیابان رودکی و آذربایجان، این دو خیابان با توجه به چهار کیفیت کلیدی از مطلوبیت پایینی برخوردار هستند. بنابراین برای ارتقای کیفیت فضاهای عمومی در محله ارتقاء دسترسی‌ها و پیوستگی و سازگاری کاربری‌ها با فعالیت‌ها و همچنین ارتقای پیاده مداری، خوانایی، کارایی و اختلاط کاربری‌ها در سرزندگی فضاهای عمومی محله مؤثر است.

چکیده انگلیسی:

Public spaces are places where people have the right to enter without being controlled; places such as streets, parks, squares, markets and mosques. Due to scale performance and broad range of contacts, these places have the highest share in the collective life of citizens and help to create a healthy and flourished city. Therefore, improving the quality of these spaces will improve the quality of urban environment. The aim of this study is to investigate how to improve the quality of Azarbaijan and Rudaki Streets in Northern Sabalan neighborhood in the District 10 of Tehran. The research method is descriptive - analytical and the necessary data were collected through survey. The data for this study were collected using questionnaire. The statistical population includes residents of North Salsabil Neighborhood and the sampling was conducted using Cochran formula based on which 381 participants were selected. The variables based on PPS (Public Spaces Projects) consider these places successful in four key qualities: access and communication, usage and activities, sociability and comfort and finally phantasm. T-test was used to assess the quality and Pearson Test was used to assess the continuity of the criteria and finally Fridman test was used to prioritize the criteria. The results showed that due to density of their population, Rudaki and Azarbaijan streets were weak concerning the mentioned qualities. Therefore, to improve the quality of public spaces in the neighborhood, it is important to improve accessibility, connectivity, and adaptability of activities as well as to develop pedestrian paths, readability, efficiency, and to mix land uses in order to maintain public spaces in the neighborhood

منابع و مأخذ:

1-        و نابرابری اجتماعی: ارائه الگویی برای جدایی گزینی فضایی و پیامدهای آن. چاپ یک. تهران. انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.۳۶۸.

2-       بنتلی، ا.، الکک، آ. مورین، پ.، گلین، س.، اسمیت، گ.1382. محیط‌های پاسخده، ترجمه: مصطفی بهزادفر، تهران، چاپ اول، مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت.439

3-       پاکزاد، ج. ۱۳۸۵. مبانی نظری و فرایند طراحی شهری. تهران. چاپ سه. وزارت مسکن و شهرسازی. ۴۴۸.

4-       جیکوبز، ج. 1388. مرگ و زندگی شهرهای آمریکایی، ترجمه مصطفی بهزادفر، تهران، چاپ اول، نشر دانشگاه تهران،556

5-       حبیبی، م. ۱۳۷۸. فضای شهری حیات واقع‌های و خاطره‌های جمعی. مجله علمی پژوهشی صفه دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی.  شماره ۲۸ .21-16.

6-        حبیبی، م. ۱۳۷۸. جامعه مدنی و حیات شهر. نشریه هنرهای زیبا. شماره 7. 33 - 21.

7-       دانش پور، ع،. چرخچیان، م.۱۳۸۶. فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی. نشریه باغ نظر. شماره ۷. 28-19.

8-       رفیعیان، م.، تقوایی، ع.، خادمی، م.، علی پور، ر. ۱۳۹۱. بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاها.

9-       رفیعیان، م.، رضوی، ح. ۱۳89. ارتقای کیفیت محیط شهری با استفاده از رویکرد برنامه‌ریزی طراحی محور. تئاتر شهر و پهنه پیرامون. برنامه‌ریزی و آمایش فضا. شماره ۲. 287-269.

10-    سجادزاده، ح.، یزدان پناه شاه آبادی، م.ر. 1394. ارتباط بین مفاهیم سرمایه اجتماعی و کیفیت ذهنی و عینی محیط شهری (نمونه موردی: محله پنبه ریسه قزوین). فصلنامه آمایش محیط، دوره هشتم، شماره 30: 109-87.

11-   عبداله زاده فرد ع. 1396. نقش فضای عمومی شهری در شکل‌گیری اعتماد اجتماعی نمونه‌موردی: پارک حاشیه چمران. کلان شهر شیراز، فصل نامه آمایش محیط. دوره 10. شماره 39. 157-182.

12-   عمومی شهری. نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران. شماره 43. 4-35.

    

13-   کربلایی حسینی غیاثوند. ا؛ بهزادپور م. 1398. ارائه مدل ساختاری به‌منظور بررسی روابط بین مؤلفه‌های مؤثر بر ارتقاء تعاملات اجتماعی در خیابان‌های پیاده مدار (مطالعه موردی: خیابان خیام و خیابان سپه قزوین). فصل نامه آمایش محیط. دوره 12، شماره 44. بهار. 105-126.

14-   گلکار، ک.۱۳۷۸. تئوری‌های طراحی‌شهری: تحلیل گونه‌شناختی تئوری‌ها. نشریه علمی­­ـ پژوهشی صفه. شماره ۲۹.33-17.

15-   گلکار، ک.۱۳۸۴. سنجش مکان در طراحی شهری. نشریه صفه. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. شماره ۴۰. 49-28.

16-    لینچ، ک. 1381. تئوری شکل خوب شهر، ترجمه سید حسین بحرینی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران. ۶۹۸.

17-    محمدپور، ن.عبدی دانش پور، ز.1393. برنامه‌ریزی ارتقای کیفیت در فضاهای عمومی با تأکید بر بوستان‌های شهر تهران. چاپ اول، تهران. نشر آذرخش. ص ۲۱۴.

18-   محیط آرا، م، ملک حسینی.ع، شمس،م.196. کیفیت زندگی در محله‌های شهراسلامی-ایرانی با نگرش پایداری فضایی– اجتماعی(نمونه موردی: شهر قم). فصل نامه آمایش محیط. شماره 38: 118-95.

19-    مدنی پور، ع.۱۳۸۴. طراحی فضاهای شهری نگرشی بر فرایندی اجتماعی و مکانی. ترجمه فرهاد مرتضایی. چاپ دوم. تهران. شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری. ۳۳۰.

20-    مدنی پور، ع.۱۳۸۹. فضاهای عمومی و خصوصی شهر، ترجمه فرشاد نوریان، انتشارات شرکت، چاپ دوم، تهران، پردازش و برنامه‌ریزی شهری، ص ۲۸۸.

21-   مصطفویی س، ساسان پور. ف، موحد. ع، شماعی. ع.1394. کیفیت سنجی محیط در محله‌های شهری و برنامه‌ریزی برای محیط پایدار مطالعه موردی سقز، مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه‌ای، شماره 24، ص 1-24.

22- موحد ع، آهنگری.ن، حسینی. ف.1394. بررسی کارکرد فضاهای عمومی شهری و نقش آن در توسعه پایدار اجتماعی مورد مطالعه: شهر بوکان. مجله توسعه محله‌ای. دوره 7 شماره 1. ص 79-102.

 

23-  PPS. 2012.. "What Makes a Successful Place?” New York (www.PPS.org).

24-  Madanipour, A..2010"Whose Public Space": International Case Studies in Urban Design and Development. Oxford: Routledge. Issue 3. PP 495-497.

25-www.pps.org