جایگاه شهر بوکان در توسعه‌یافتگی استان آذربایجان غربی بر اساس مدل رتبه‌بندی
ناصح محمدخانی
1
(
دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنمه ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاداسلامی، ملایر، ایران
)
مجید شمس
2
(
گروه جغرافيا، واحد ملاير، دانشگاه آزاد اسلامي، ملاير، ايران
)
کلید واژه: توسعه یافتگی, آذربایجان غربی, مدل رتبه بندی, شهر بوکان,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش تحلیل تفاوت‌های اقتصادی، اجتماعی و زیربنایی در سه شهر ارومیه، بوکان و نقده در استان آذربایجان غربی و شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه نابرابر است. این پژوهش با استفاده از داده‌های معتبر اقتصادی (تولید ناخالص داخلی سرانه، نرخ بیکاری، سرانه سرمایه‌گذاری)، اجتماعی (نرخ سواد، مشارکت اجتماعی) و زیربنایی (دسترس‌پذیری به حمل‌ونقل، تأمین آب و انرژی، مقاوم‌سازی مسکن) به تحلیل وضعیت این شهرها پرداخته است. نتایج نشان داد که ارومیه با بالاترین تولید ناخالص داخلی سرانه، پایین‌ترین نرخ بیکاری و شاخص‌های برتر آموزشی و بهداشتی، قطب اقتصادی و اجتماعی استان است. در مقابل، بوکان با چالش‌هایی در جذب سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌ها روبه‌رو است. نقده نیز با پایین‌ترین تولید ناخالص داخلی و بالاترین نرخ بیکاری، وضعیت ضعیفی دارد و نیاز به توجه ویژه در بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی دارد. همچنین، نابرابری‌های منطقه‌ای در دسترسی به منابع زیربنایی و اجتماعی مشهود است، به‌طوری که ارومیه بهترین امکانات زیربنایی را دارا است، در حالی که بوکان و نقده با مشکلات در تأمین منابع انرژی، آب و حمل‌ونقل مواجه هستند. پژوهش بر لزوم اجرای برنامه‌های توسعه متوازن و تقویت زیرساخت‌ها، ایجاد فرصت‌های شغلی و بهبود شاخص‌های اجتماعی تأکید دارد تا نابرابری‌ها کاهش یابد و رشد پایدار در سطح استان تحقق یابد. علاوه بر این، پیشنهاد می‌شود که در کنار اقدامات زیرساختی، توجه به مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز در دستور کار قرار گیرد. ایجاد نهادهای مؤثر و تقویت مشارکت مردمی در فرآیند توسعه می‌تواند به پایداری این تحولات کمک کرده و زمینه‌ساز توسعه‌ای همه‌جانبه و عادلانه در این مناطق شود.
چکیده انگلیسی :
The purpose of this study is to analyze the economic, social, and infrastructural differences in the three cities of Urmia, Bukan, and Naghdah in West Azerbaijan Province and to identify the factors affecting unequal development. This study analyzed the situation of these cities using reliable economic (GDP per capita, unemployment rate, investment per capita), social (literacy rate, social participation), and infrastructural (access to transportation, water and energy supply, housing resilience) data. The results of the present study showed that Urmia, with the highest GDP per capita, the lowest unemployment rate, and superior educational and health indicators, is the economic and social hub of the province. In contrast, Bukan faces challenges in attracting investment and developing infrastructure. Naghdah, with the lowest GDP and the highest unemployment rate, is also in a weak position and needs special attention to improve economic and social conditions. Also, regional inequalities in access to infrastructure and social resources are evident, with Urmia having the best infrastructure facilities, while Bukan and Naghdeh face problems in providing energy, water, and transportation resources. The research emphasizes the need to implement balanced development programs and strengthen infrastructure, create job opportunities, and improve social indicators in order to reduce inequalities and achieve sustainable growth at the provincial level. In addition, it is suggested that, along with infrastructure measures, attention be paid to cultural and social issues. Creating effective institutions and strengthening public participation in the development process can help sustain these developments and pave the way for comprehensive and equitable development in these regions.
احمدی، م. (۱۳۹۸). تحلیل وضعیت توسعه‌یافتگی شهر بوکان در استان آذربایجان غربی. مجله توسعه منطقه‌ای، ۱۵(۲)، ۲۳۴-۲۵۴.
حسینی، م . (۱۳۹۷). تحلیل نابرابری‌های منطقه‌ای در استان آذربایجان غربی و راهکارهای توسعه پایدار. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، ۱۲(۳)، ۱۸۴-۲۰۰.
کریمی، س. (۱۴۰۰). تأثیر مهاجرت نیروی کار از شهرهای کوچک‌تر به مراکز استان: مطالعه‌ای موردی در آذربایجان غربی. مطالعات اجتماعی، ۹(۱)، ۹۰-۱۱۰.
کاظمی، م.(۱۴۰۰). مدل‌های رتبه‌بندی در تحلیل توسعه‌یافتگی شهری: مورد مطالعه بوکان. مجله پژوهش‌های شهری، ۱۷(۴)، ۴۵۲-۴۶۵.
مرادی، ن. (۱۳۹۹). ارزیابی شاخص‌های توسعه‌یافتگی و رتبه‌بندی شهرها با استفاده از مدل‌های چندمعیاره. مجله علوم جغرافیایی، ۲۲(۳)، ۱۱۰-۱۲۵.
صادقی، ر. (۱۳۹۸). توسعه‌یافتگی و برنامه‌ریزی منطقه‌ای: مفاهیم و چالش‌ها. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، ۷(۲)، ۲۳-۳۵.
صفری، ح؛کیانی، م. (۱۳۹۹). تحلیل شاخص‌های توسعه‌یافتگی شهرهای استان آذربایجان غربی. پژوهش‌های منطقه‌ای، ۱۱(۱)، ۱۵۴-۱۷۰.
رضایی، ش، عباسی، ف. (۱۳۹۷). بررسی تأثیر تمرکزگرایی بر توسعه اقتصادی استان‌های ایران: مورد مطالعه آذربایجان غربی. فصلنامه اقتصاد و توسعه، ۲۵(۴)، ۲۵۳-۲۷۰.
یزدانی، ب.، نیکو، م. (۱۳۹۶). مدل‌های رتبه‌بندی شهری: بررسی روند توسعه در شهرهای استان آذربایجان غربی. مجله پژوهش‌های جغرافیایی، ۱۹(۲)، ۱۴۲-۱۵۸.