مطالعه نظم حقوقی حاکم بر سمن‌ها در ایران
محورهای موضوعی : دستاوردهای نوین در حقوق عمومی
علی حسینی استکی
1
,
فرامرز عطریان
2
*
,
علیرضا انصاری مهیاری
3
1 - دانشجوی دکترا حقوق عمومی، گروه حقوق، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.
3 - استادیار، گروه حقوق، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.
کلید واژه: تشکیل سمن, سازمان مردم نهاد, سمن در اسناد بالادستی, شورای توسعه و حمایت از تشکل‌ها.,
چکیده مقاله :
سازمان‌های مردم‌نهاد به‌عنوان نهادهایی با پیشینه عمیق در فرهنگ ایرانی-اسلامی و همچنین دارا بودن استعدادهای منحصر به فرد در چهره مدرن خود، جایگاهی حیاتی در حل چالش‌های اجتماعی یافته‌اند. این پژوهش با مطالعه نظم حقوقی حاکم بر سمن‌ها در شش بخشِ تبیین مفهومی، جایگاه در اسناد بالادستی، بررسی نهاد اداری عهده‌دار امور آن‌ها و الزامات حقوقی حاکم بر تأسیس، فعالیت و انحلال، به تحلیل چارچوب حقوقی این نهادها می‌پردازد. مطالعه سیر تقنینی این نهاد نشان می‌دهد تلاش‌های قانونگذاری از دهه ۷۰ تاکنون نتوانسته به تصویب قانونی جامع بینجامد و تنها آیین‌نامه مصوب سال 1395 به‌عنوان مهمترین سند حقوقی حاکم بر ابعاد آن‌ها باقی مانده است. این ناپایداری تقنینی نشانگر چالش بنیادین در تعریف نقش سمن‌ها میان اقتدار دولتی و آزادی مدنی است. پژوهش‌های انجام شده در این خصوص اغلب یا به جهت تغییر مقررات جنبه کاربردی خود را از دست داده‌اند و یا نگاهی تک‌بُعدی به ابعاد حقوقی سمن‌ها داشته‌اند. بنابراین، این پژوهش با روشی تحلیلی-توصیفی و بررسی منابع کتابخانه‌ای، درپی بازخوانی چارچوب حقوقی موجود می‌باشد.
xc
Non-Governmental Organizations as entities with deep roots in Iranian-Islamic culture and unique potential in their modern form, have found a vital role in addressing social challenges. This study examines the legal framework governing NGOs in six sections: conceptual definition, their position in higher-order documents, analysis of the administrative body responsible for their affairs, and the legal requirements governing their establishment, operations, and dissolution, aiming to analyze the legal structure of these organizations. The legislative history of these organizations indicates that, since the 1990s, legislative efforts have not resulted in the enactment of a comprehensive law, and the regulations approved in 2016 remain the most important legal document governing their various aspects. This legislative instability reflects a fundamental challenge in defining the role of NGOs between state authority and civil liberties. Existing studies in this field have often lost practical relevance due to regulatory changes or adopted a one-dimensional approach to the legal aspects of NGOs. Therefore, this study adopts an analytical-descriptive method and a review of library resources to reinterpret the current legal framework
cxالف) فارسی - آجرلو، اسماعیل و منصوریان، مصطفی(1395). تشکیلات و بایسته‌های حقوق داخلی و بین‌المللی سازمان‌های مردم‌نهاد. تهران: پژواک عدالت.
- افشار احمدی، ایرج(1399). نقش و کارکرد تشکل‌ها در حقوق ایران. فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی. سال دوم (1).
- انصاری، باقر(1397). حق دسترسی به اطلاعات. تهران: دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه.
- انصاری، ولی‌الله(1397). کلیات حقوق اداری. تهران: میزان.
- بنائی بابازاده، امین(1396). سازمان‌های مردم‌نهاد. تهران: نگاه معاصر.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1398). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
- راعی، مسعود و عطریان، فرامرز(1393). استقلال سازمان‌های غیردولتی در نظام حقوقی ایران، فرانسه و سوییس. مطالعات حقوق تطبیقی، دوره پنجم (2).
- رحیمی، حمید، نیاورانی، صابر، جلالی، محمد و یاوری، اسدالله(1399). ظرفیت‌های نظام حقوقی ایران در بهره‌مندی از سازمان‌های مردم‌نهاد به منظور فسادزدایی و شفافیت‌آفرینی. فصلنامه علمی تحقیقات حقوق آزاد، دوره سیزدهم (47).
- رستمی، ولی و حسینی پوراردکانی، مجتبی(1388). نظارت مالی بر موسسات عمومی غیردولتی. فصلنامه حقوق و علوم سیاسی، دوره 39 (4).
- رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین و شفیعی سردشت، جعفر(1391). آسیب‌شناسی طرح ناظر بر تاسیس، فعالیت و نظارت بر سازمان‌های مردم‌نهاد. مجله تحقیقات حقوقی، دوره 5(58).
- طحان نظیف، هادی و هادی‌زاده، علی(1397). ماهیت قوانین برنامه توسعه در نظام حقوقی ایران. فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال هشتم (21).
- عمید زنجانی، عباس‌علی(1392). کلیات حقوق اساسی. تهران: مجد.
- فرامرزقراملکی، احد(1388). اخلاق در سازمان‌های مردم‌نهاد. تهران: مرکز اموز زنان و خانواده ریاست جمهوری.
- فقیه‌نیا، محمدعلی، بهرام‌زاده، حسین‌علی و محفوظی، علی(1394). جایگاه و نقش مشارکت شهروندان در حوزه مدیریت دولتی. پژوهشنامه تربیتی، سال دهم (43).
- فوکویاما، فرانسیس(1379). پایان نظم: سرمایه اجتماعی و حفظ آن. ترجمه غلام‌عباس توسلی. تهران: جامعه ایرانیان.
- مطهری، مرتضی(1368). نظری به اقتصاد اسلامی. قم: صدرا.
- موسی‌زاده، رضا(1398). بایسته‌های حقوق بین‌الملل عمومی. تهران: میزان.
- هاشمی، محمد(1366). مدیریت سیاسی کشور. تهران: انتشارات ریاست جمهوری.
- هاشمی، محمد(1387). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم. تهران: میزان.
ب) انگلیسی
Anheier, H. K., Toepler, S. (2009). International Encyclooedia of civil society. NewYork: Springer.
Charnovitz, Steve.,(2006). Nongovernmental organization and international law. The American journal of international law, vol. 100. Casey, J.,(2016). Comparing Nonprofit sectors around the world: what do we know and how do we know it?. Journal of Nonprofit education and
leadership, vol. 6 (3). Fowler, A. (1992). Prioritizing Institutional Development: A new role for NGO centers for study. International Institute for Environment and
Development, Gatekeeper Series NO. SA35.
Heins, V.,(2008). Nongovernmental in international society. NewYork: Macmillan. Sama, T., Jarvela, M. (2009). The Role of a Non-Governmental Organization in the Improvement of Employment in Finland: A Case Study. Social Work &
Society, Vol. 6 (2). ج) اینترنتی 1. تارنمای وزارت کشور(1398). www.moi.ir/x37CG