پیامدهای حقوقی عدم نظارت بر نهادهای عالی ناظر در جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر شورای نگهبان

محورهای موضوعی : حقوق عمومی

زهره ستار شمس آبادی ¹ , سید محسن میرحسینی ^{2 *} , محمدحسین جعفری ³

1 - گروه حقوق، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران
2 - استادیار گروه حقوق و علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی،دانشگاه یزد، ایران.
3 - گروه حقوق، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

تاریخ دریافت : 1403/09/11 تاریخ پذیرش : 1404/02/16 تاریخ انتشار : 1404/04/16

کلید واژه: نهادهای عالی ناظر, حقوق و آزادیها, مشارکت سیاسی, فساد, حقوق بشر,

چکیده مقاله :

نظارت بر نهادهای عالی ناظر در جمهوری اسلامی ایران، به ­ویژه نهادهایی مانند شورای نگهبان، نقش مهمی در حفظ و تقویت اصول قانون اساسی و ارتقاء عدالت در سیستم قانونی کشور دارد. این مقاله با مرور منابع قانونی، تحلیل متون حقوقی، و بررسی مقالات و گزارش‌های علمی مرتبط در پی پاسخ به این سوال اصلی است که پیامدهای حقوقی عدم نظارت بر نهادهای عالی در جمهوری اسلامی ایران چیست؟ یافته­ های پژوهش نشان می‌دهد که عدم نظارت مؤثر بر نهادهای عالی ناظر، به نقض حقوق فردی، کاهش مشارکت سیاسی و گسترش فساد منجر شده و هم­چنین به سلب حقوق عمومی و نادیده گرفتن نیازهای اساسی جامعه دامن می‌زند. نبود نظارت مؤثر می‌تواند به بروز بحران‌های اجتماعی و اقتصادی منتهی گردد. تأکید بر ضرورت تقویت نهادهای نظارتی و ارائه راهکارهایی برای نظارت مؤثر بر عملکرد آنها می‌تواند به ارتقاء دموکراسی و حقوق بشر در ایران کمک کرده و در نتیجه‌، تقویت نهادهای نظارتی و ایجاد سازوکارهای مؤثر برای نظارت بر آنها، به حفظ حقوق شهروندان و ارتقاء دموکراسی در جمهوری اسلامی ایران کمک شایانی خواهد کرد. روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی می باشد.

 

چکیده انگلیسی:

Supervision of high oversight institutions in the Islamic Republic of Iran, particularly entities like the Guardian Council, plays a crucial role in preserving and strengthening constitutional principles and enhancing justice within the country’s legal system. This article analyzes the legal impacts of oversight on these institutions by reviewing legal sources, analyzing legal texts, and examining relevant scholarly articles and reports. The findings indicate that ineffective supervision of high oversight institutions leads to violations of individual rights, reduced political participation, and increased corruption, while also undermining public rights and neglecting the basic needs of society. The absence of effective oversight can result in social and economic crises. This research emphasizes the necessity of strengthening oversight institutions and providing solutions for their effective monitoring, which could enhance democracy and human rights in Iran. Consequently, reinforcing oversight bodies and establishing effective mechanisms for their supervision will significantly contribute to the protection of citizens' rights and the promotion of democracy in the Islamic Republic of Iran. The research employs documentary and library-based methods for its studies and analyses

منابع و مأخذ:

منابع فارسی - آبراکسی، نیکلاس و دیگران (1376)، فرهنگ جامعه شناسی، ترجمه حسن پویان، تهران، نشر سو.
-افشاری، فاطمه و پتفت، آرین، (1400). «موانع احیای حقوق عامه در حقوق ایران و راهکارهای تحقق مطلوب آن»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، 10(33)، صص111-140.
-امیرانتخابی، شهرود؛ حیران¬نیا،جواد (1390)، «نقش رسانه¬هادر مشارکت سیاسی شهروندان»، نشریه پژوهش¬نامه، گروه پژوهش¬های فرهنگی و اجتماعی، شماره 50، صص 63-94.
- اینانلو، ابوالفضل (1398)، «تضمین¬های ساختار حقوقی ایران در پیش¬گیری و مقابله با فساد اداری»، دو ماهنامه علمی تخصصی پژوهش در هنر و علوم انسانی، 4(16)، صص 29-44.
- بیگلربیگی، کیان، (1398)، «ﺳﺎزوکارﻫﺎی رﻓﻊ ﻣﻮاﻧﻊ اﺣﯿﺎی ﺣﻘﻮق ﻋﺎﻣﻪ در ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﯿﻪ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼمی اﯾﺮان»، دو ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ علمی ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﺷﻬﺮوﻧﺪی، 4(2)، پیاپی 8، ﺻﺺ 195-234.
- پورعزت، علی¬اصغر؛ دمرچی لو، مریم؛ کیانی، پاکنوش (1397)، «شاخص¬های مفهوم¬پردازی از اصطلاح منفعت عمومی بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، نشریه مطالعات مدیریت دولتی ایران، 1(2)، صص 1-24.
- حسن¬زاده لیفکویی، خسرو (1400)، «بررسی حقوق و آزادی¬های بنیادین و مبانی شکل¬گیری آن از دیدگاه حقوق عمومی» مجله بین¬المللی پژوهش ملل، 6(64)، صص 79-96. - حکیم¬پور، محمد (1379)، «اصلاحات شفاف»، مجله کتاب نقد، 4(16)، صص 44-69.
- خانباشی، محمد (1390)، الگویی برای سنجش عوامل راهبردی محیطی تأثیرگذار بر اعتماد عمومی، به راهنمایی شمس¬السادات زاهدی، دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی، رساله دوره دکتری مدیریت دولتی.
-راش، مایکل ( 1393 )، جامعه و سیاست (مقدمه¬ای بر جامعه شناسی سیاسی)، ترجمه منوچهر صبوری، تهران، انتشارات سمت.
- سراجی، محمود (1388)، «حقوق ملت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (شرحی بر فصل سوم قانون اساسی جمهوري اسلامی ایران)»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 16 ، صص 42-11
- خرمشاد، محمدباقر (1385)، مردم سالاری دینی، قم، دفتر نشر معارف، جلد 3.
- سیدباقری، سیدکاظم (1397)، «حق مشارکت شهروندان و آزادي سیاسی با تأکید بر قرآن کریم»، پژوهش¬های سیاست اسلامی، 6(14)، صص 41-65.
-شایان¬مهر، علیرضا (1379)، دایره¬المعارف تطبیقی علوم اجتماعی، تهران، کیهان، چاپ اول، جلد 1.
-شرفی¬فر، نگین (1391)، «عدالت¬خواهی»، همایش کنگره پیشگامان پیشرفت، شماره 1 ، صص 111-120.
-صدیق، میرابراهیم؛ کشیشیان، گارینه؛ حبیبی، احمد (1399)، «نظام انتخاباتی و مشارکت سیاسی در ایران و تاثیر آن بر عملکرد نمایندگان (بررسی دوره¬های ششم و هفتم مجلس شورای اسلامی)»، علوم سیاسی، نشریه سپهر سیاست، 7(23)، صص 113-140.
-عباس¬زادگان، سید محمد (1389)، فساد اداری، چاپ دوم، تهران، دفتر پژوهش¬های فرهنگی.
-قادرزاده، امید؛ شریفی، فاطمه؛ حسن¬خانی، الناز (1398)، «مشارکت سیاسی و عوامل مرتبط با آن: مطالعه پیمایشی دانشجویان دانشگاه کردستان»، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی، 7(4)، صص 93-129.
- قاسمی، غلامعلی و مویدیان، امینه، (1399)، «نسبت حق تعیین سرنوشت و دموکراسی از منظر حقوق بین¬الملل»، فصل-نامه تحقیقات حقوقی، 23(89)، صص 217-242.
-قنائی، فاطمه و قیصری، نوراله (1396)، «مشاركت سياسی و رفتار انتخاباتی (ترجيحات رأی دهی) مردم از ديدگاه امام خميني(ره)» ، فصل¬نامه علمی - پژوهشی پژوهش¬نامه انقلاب اسلامي، 7(22)، صص 99-121.
-- لشکری، علیرضا (1396)، مصالح فردی و عمومی از منظر اسلام و مکاتب رقیب، نشریه جستارهای اقتصادی، 14(27) ، صص 63-88 .
-مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، (1397)، گزارش ویژه: فساد و راهکارهای مقابله با آن. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- مرکز پژوهش¬های مجلس شورای اسلامی، معاونت پژوهش¬های اقتصادی، دفتر مطالعات اقتصاد بخش عمومی، (1397)، پيشگيری و مبارزه با فساد، فراتحليل كيفی مطالعات فساد (مقالات فارسی)، کد موضوعی: 230، شماره مسلسل: 15834، 1-345.
- محسنی¬تبریزی، علیرضا (1375)، «بیگانگی مانعی برای مشارکت و توسعه ملی، بررسی رابطه میان بیگانگی و مشارکت اجتماعی ـ سیاسی»، مطالعات فرهنگ و ارتباطات، پیش شماره 1، صص 89-110.
-مطهری، مرتضی، نهضت¬های اسلامی در صد ساله اخیر، تهران، انتشارات صدرا (مرکز نشر آثار استاد شهید مطهری).
- ملکی، علی (1399)، «مبانی مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران»، مجله سیاست متعالیه، 8(30)، صص 206-188.
-مهرگان، فرهاد؛ فقیهی، ابوالحسن و میرسپاسی، ناصر (1398)، «نقش مشارکت سیاسی و نظام دموکراتیک در شکل¬دهی فرهنگ سیاسی»، نشریه مدیریت توسعه و تحول، 11(39)، صص 1-10.
-ناصری، ناهید؛ سلیمی، صادق و شامبیاتی، هوشنگ (1400)، «نقش سازمان¬های غیر دولتی مبارزه با فساد در پیشگیری از فساد در ایران»، مجله پژوهش¬های حقوق جزا و جرم شناسی، 9(17)، صص 75-101.
-نوروزی، محمدجواد و نظری، عبدالله (1400)، «شاخص آزادي سياسي در الگوي پيشرفت اسلامي ايراني»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، شماره 14، صص 168-1. - هانتینگتون، ساموئل ( 1393 )، موج سوم دموکراسی در پایان سده بیستم، ترجمه احمد شهسا، تهران: انتشارات روزنه.
منابع انگلیسی Robertson, David. (2013). The Penguin Dictionary of Politics, Penguin Books, London, 269
.