رویکردهای نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری

محورهای موضوعی : دستاوردهای نوین در حقوق عمومی

محمد مظهری ¹ , حمید رجبی علوی ^{2 *}

1 - گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
2 - دانشجوی دکتری تخصصی حقوق عمومی،گروه حقوق،دانشکده حقوق و علوم اجتماعی،پردیس ارس دانشگاه تبریز،تبریز،ایران.

تاریخ دریافت : 1403/03/01 تاریخ پذیرش : 1403/04/06 تاریخ انتشار : 1403/07/04

کلید واژه: نظارت, بانک# موسسه اعتباری# بانک مرکزی# قانون.,

چکیده مقاله :

بانک‌ها و مؤسسات اعتباری به این جهت که نقش تعیین‌ کننده ای در گردش پول و ثروت جامعه دارند ، جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد کشورها دارند . نظارت بر فعالیت این نهادها از پیش‌ شرط‌های اساسی برای حصول اطمینان از صحت عملکرد نظام اقتصادی کشور محسوب می‌شود که هدف از آن، باید حفظ ثبات نظام مالی کشور و افزایش اعتماد عمومی سپرده‌گذاران و مشتریان بانک‌ها باشد. مقاله حاضر به دنبال یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش اصلی است که مراجع قانونی نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری کدام‌ اند و حدود صلاحیت قانونی هرکدام به چه میزان است؟ این مقاله به شیوه توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به این نتیجه می‌رسد که مقررات و شیوه‌های موجود نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری فاقد قدرت بازدارندگی کافی بوده و نیازمند برخی اصلاحات و بازنگری‌ها درزمینه مقررات گذاری و اجرای این مقررات ازجمله رعایت اصل استقلال بانک مرکزی می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Banks and credit institutions have a crucial position in the economy of countries , playing a determining and decisive role in the circulation of money and wealth within the society . Monitoring the activities of these institutions is essential to ensure the proper functioning of the country's economic system. The primary goal isto maintain the stability of the financial system and enhance public trust among depositors and bank customers . This articleseeks to address the main question:which legal authorities are responsible for supervising banks and credit institutions, and to what extent do their legal jurisdictions extend?Through a descriptive-analyticalapproach and utilizing library sources, this article concludes that the current regulations and monitoring methods for banks and credit institutions lack sufficient preventive and prohibitive power. Therefore, reforms and revisions are necessary in the realm of regulation and implementation of these rules, including adherence to the principle of independence of the Central Bank.

منابع و مأخذ:

احمدیان، اعظم. (1396). اهمیت ترکیب دارایی و بدهی بانک‌ ها در تعیین رتبه نظارتی بانک‌ ها. فصلنامه پژوهش های اقتصادی، (سال هفدهم، شماره 65): صفحات 142-115.
- اسدی پور، نوشین. (1390). نظارت بر بانک ها و شیوه های اجرا (چاپ اول). تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
- السان، مصطفی. (1401). حقوق بانکی (چاپ نهم). تهران، سمت.
- السان، مصطفی. (پاییز 1390). بررسی تطبیقی اقتدار قانونی نهاد نظارتی در بانکداری. فصلنامه پول و اقتصاد، (شماره 9): صفحات 178-147.
- السان، مصطفی، نگین تاجی، زریر. (مرداد1401). تحلیل حقوقی و اقتصادی استقلال بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. دو فصلنامه دانش حقوق اقتصادی،(شماره 21): صفحات 84-50.
- توحیدی، مهرداد و همکاران. (پاییز 1399). تحلیل ابعاد حقوقی نظارت بانک مرکزی بر نظام بانکداری در ایران. فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، (شماره 45): صفحات 113-87.
- حق‌گو راسته کناری، حسام‌الدین و همکاران. (زمستان 1401). بررسی و تطبیق وظایف نهادهای ناظر بر خدمات مؤسسات اعتباری با ارائه نمونه ‌هایی از تزاحم اجرایی نسبت به خدمات مالی. فصلنامه اقتصاد محاسباتی، (سال دوم، شماره 1): صفحات 180-147.
- رضوی عراقی، محمدرضا، جهانشاد، آزیتا. (1401). ارائه الگوی عوامل موثر بر حسابرسی مستقل بانک ها و موسسات اعتباری برمبنای رویکرد نظارت بانکی موثر. نشریه علمی حسابداری و منافع اجتماعی، (دوره 13، شماره 1): صفحات 110-79.
رم شناس کامل، مرتضی. (تابستان 1399). جنبه‌های حقوقی نظارت بانک مرکزی بر مؤسسات مالی و اعتباری و بانک ‌ها. به راهنمایی: دکتر سید الهام الدین شریفی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، پایان‌ نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی.
سید نورانی، محمدرضا و همکاران. (1390). مطالعه تطبیقی نظارت بر نظام بانکی در ایران و کشورهای منتخب. فصلنامه دانش ارزیابی، (سال سوم، شماره 8): صفحات 34-5.
شعبانی فرد، علی، موسوی، سجاد. (1402). آسیب شناسی ساختارهای نظارت بر موسسات پولی و مالی در ایران. مطالعات حقوق، (دوره جدید، شماره 33): صفحات 309-295.
ظفرپور، رضا، مسعود، غلامحسین. (1395). چالش ها و موانع حقوقی نظارت بر نظام بانكی ایران. ماهنامه پژوهش ملل، (دوره اول، شماره 11): صفحات 80-71.
عادلی، محمد حسین. (1369). درآمدی بر استقلال بانک مرکزی. فصلنامه روند، (سال اول، شماره 2): صفحات 37-11.
فایضی، محمد. (پاییز 1395). نظارت دولت بر بانک ‌ها و مؤسسات مالی در حقوق ایران. به راهنمایی: دکتر محمد مظهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی جلفا، پایان ‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی.
فرمان آرا، وحید، غفاری، فرهاد. (تابستان1398). ارائه الگو و شاخص‌های ارزیابی و نظارت نظام بانکی ایران (بر اساس اسناد بالادستی، الگوها و تجارب بین‌المللی سایر کشورها). فصلنامه اقتصاد دفاع و توسعه پایدار، (سال چهارم، شماره 12): صفحات 149-129.
فرهادی، علی. (زمستان 1400). صلاحیت دولت در نظارت بر عملکرد بانک‌ های خصوصی در ایران. به راهنمایی: دکتر بابک درویشی، دانشگاه غیردولتی- غیرانتفاعی خاتم، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق گرایش مالی- اقتصادی.
قاسمی، مجید. (1386). نظارت بانکی و راهکارهای مناسب برای کارآمد کردن آن. ماهنامه بانک و اقتصاد، (شماره 88): صفحات 18-16.
محمدخانی، مسعود. (1394). تفاوت مؤسسات اعتباری با بانک ‌ها. روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 3539، 6 مرداد .
محمدی بغداد آبادی، فاطمه. (تابستان 1396). وضعیت حقوقی مؤسسات مالی فاقد مجوز بانک مرکزی و چگونگی نظارت بر آن ‌ها. به راهنمایی: دکتر مجید بنائی اسکوئی، دانشگاه علامه طباطبایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی.
موسوی ایوانکی، مصطفی و همکاران. (بهار 1402). ارائه الگوی نظارت مبتنی بر ریسک بر بانک ‌ها و مؤسسات اعتباری با استفاده از نظریه داده بنیاد. فصلنامه سیاست‌ های مالی و اقتصادی، (سال 11، شماره 41): صفحات 242-197.
- Cane, Peter, "Review of executive Action", in "The Oxford Handbook of Legal studies", Edited by Peter Cane and Mark Tushnet, Oxford University Press, 2003.
Lewis, R, Recent Controversies in Political Economy, The Institute of Economic Affairs, London, 3 rd ed, 1996