ارزیابی پایداری اجتماعی مکان در دانشکده هنر و معماری بر اساس مدل مفهومی جان‌لنگ مورد پژوهی : دانشکده فنی‌و‌حرفه‌ای دختران تهران "شریعتی" و "ولی‌عصر"

محورهای موضوعی : برنامه ریزی معماری

منصوره فرخی ¹ , راضیه لبیب زاده ² , حسین ذبیحی ³

1 - پژوهشگر دکتری معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - دانشیار، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/01/03 تاریخ پذیرش : 1403/05/27 تاریخ انتشار : 1403/05/02

کلید واژه: پایداری اجتماعی, جان لنگ, دانشکده معماری, مدل مفهومی, دانشکده فنی و حرفه‌ای, شریعتی, ولی‌عصر,

چکیده مقاله :

بیان مساله: کیفیت فضایی در پردیس‌های دانشگاهی معماری با توجه با دیدگاه و نگرش هنرجویان معماری نسبت به محیط پیرامون می‌تواند پایداری اجتماعی مکان را ارتقا داده، ضمن افزایش رضایتمندی از فضا، دانش پژوهان را به حضور و بهره‌وری بیشتر در آن ترغیب نماید. به دلیل اهمیت موضوع پایداری اجتماعی در دانشکده‌های معماری و فقدان پژوهش‌های گسترده در این زمینه، پژوهش حاضر ضمن تبیین شاخص‌های پایداری اجتماعی مکان و تشریح رویکرد جان‌لنگ نسبت به فضاهای مصنوع، دو دانشکده منتخب معماری از زیرمجموعه دانشکده‌های فنی‌و‌حرفه‌ای کشور را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. سوالات پژوهش: -مولفه‌های پایداری اجتماعی مکان در دانشکده‌های معماری بر اساس مدل مفهومی جان لنگ در فضاهای مصنوع کدامند؟ -کیفیت مولفه‌های پایداری اجتماعی مکان در فضای کالبدی دو جامعه هدف، بر مبنای رضایتمندی دانش پژوهان چگونه است؟ اهداف پژوهش: -تبیین مولفه‌های پایداری اجتماعی مکان در فضای دانشکده‌های معماری بر اساس مدل مفهومی جان لنگ در فضاهای مصنوع -ارزیابی کیفیت مولفه‌های پایداری اجتماعی مکان در فضای کالبدی دو جامعه هدف بر مبنای رضایتمندی دانش‌پژوهان رشته معماری روش پژوهش: پژوهش حاضر، به روش ترکیبی کمی-کیفی بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی، و مطالعات میدانی(مصاحبه و پرسش‌نامه) در قالب یک تحقیق توسعه ای-کاربردی به تبیین مولفه‌های پایداری اجتماعی مکان در فضای آموزش معماری بر مبنای مدل جان‌لنگ می پردازد و دو جامعه هدف را بر مبنای این شاخص‌ها مورد ارزیابی و قیاس قرار می‌دهد. نتیجه‌گیری: یافته‌ها و تحلیل داده‌های پژوهش نشان می‌دهد عوامل پایداری اجتماعی مکان همچون استانداردهای طراحی، خوانایی فضا و .... سبب افزایش رضایتمندی دانش پژوهان و به تبع آن افزایش تمایل آنها به حضور در فضا و حفظ آن می‌انجامد. همچنین مطالعات میدانی بیانگر آن است که دانشکده معماری شریعتی از دیدگاه دانشجویان رشته معماری در زمینه مولفه های زیرمجموعه نیازهای فیزیولوژیکی، عزت نفس، تحقق خویشتن و زیبایی شناسی نسبت به دانشکده معماری ولی‌عصر شرایط مناسب‌تری دارد.

چکیده انگلیسی:

Statement of the problem: Due to the importance of social sustainability in architecture schools and the lack of extensive research in this field, the present study, explaining the indicators of social sustainability of the place and expanding John Lang's approach to artificial spaces, evaluates two selected schools of architecture in Tehran. Research question: - What are the components of social sustainability of the place in the spaces of the Faculty of Architecture based on John Lang's conceptual model in artificial spaces? - What is the quality of the social sustainability components of the place in the two target communities with a comparative approach, based on the satisfaction of scholars? The purpose of the research: - Explanation of social sustainability components of the place in the spaces of the Faculty of Architecture based on John Lang's conceptual model in artificial spaces. -Evaluating the quality of the social sustainability components of the place in the physical space of the two target communities with a comparative approach, based on the satisfaction of architecture scholars Research method: the current research, using a combined quantitative-qualitative method based on library and documentary studies, and field studies (interviews and questionnaires) in the form of a developmental-applied research to explain the components of social sustainability of the place in the space of architectural education based on the John Lang model and evaluates and compares the two target communities based on these indicators. Conclusion: The findings and analysis of the data obtained from the analysis and expansion of John Lang's model show that the factors of social sustainability of the place such as design standards, legibility of space, safety and security, spatial and functional fit, flexibility of spaces, etc. cause an increase in satisfaction. scholarly and consequently increase their desire to be present in the space and maintain it.

منابع و مأخذ:

- اسلامی، سیدغلامرضا؛ نقدبیشی، رضا. (1391). مدلسازی راهبردهای ساختاری دانشکده معماری پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران با اقتباس از تجربیات گذشته. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 5(9)، 1-17.
- انصاری، شهربانو؛ تقوایی، علی اکبر؛ رفیعیان، مجتبی. (1396). پایداری اجتماعی و چارچوب مفهومی آن، کنفرانس بین‌المللی عمران معماری و شهرسازی ایران معاصر، ایران تهران.
- ایرانمنش، محمد؛ خواجه پور، الهام. (1393). آموزش معماری پایدار یا آموزش پایدار معماری، نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، 19(1)، ص83-92
- بدری بنام، نسیبه؛ موسوی، میرسعید؛ اکبری نامدار، شبنم؛ ایران زاده، سلیمان. (1399). تبیین الگوی پایداری اجتماعی مکان با هدف ارتقاء کیفیت مکان در فضاهای آموزشی. هویت شهر، شماره 44، ص 33-46
- بدری بنام، نسیبه؛ موسوی، میرسعید؛ اکبری نامدار، شبنم؛ ایران زاده، سلیمان. (1398). شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر پایداری اجتماعی مکان در فضای آموزشی(نمونه موردی دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی تبریز)، شهر ایمن، 2(5).
- حاجی آقا بزرگ، آمنه؛ چرخچیان، مریم؛ قبادیان، وحید. (1400). رهیافتی در ارزیابی شاخصه‌های موثر بر حس دلبستگی در فضاهای میانی مجتمع‌های مسکونی شهر تهران، مطالعات جامع در مدیریت شهری، سال دوم، شماره 8، صص 37-50
- حبیبی، سیدمحسن،1382، از شار تا شهر، انتشارات دانشگاه تهران.
- حمزوی، راضیه. (1389). بررسی کارکرد مدارس اجتماعی با تاکید بر اندیشه‏های پایداری اجتماعی. گزارش سازمان نظام مهندسی ساختمان استان فارس، 19(67 -66)، 99-94
. - راجرز، ریچارد. (1384). معماران بزرگ و طراحی پایدار. (حمید حسینمردی، مترجم)، آبادی، 14(7)، 110-114
- رحیمی مند، مریم؛ عباس پور، عباس. (1394). تاثیر شیوه های جدید آموزش بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان. فصلنامه علمی پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، (4)4، 119-142.
- رحیمی، لیلا؛ قاسم زاده، بهنام. (1395). تبیین و ارزیابی مولفه‌های موثر بر کیفیت فضای دانشکده‌های معماری از دیدگاه دانشجویان مطالعه‌ای در دانشکده‌های معماری دانشگاه‌های تبریز, هنر اسلامی و آزاد تبریز. مرمت و معماری ایران (مرمت آثار و بافت های تاریخی فرهنگی)، 6(11 )، 77-88.
- زال، ابوذر (۱۳۸۶). ارزیابی و سنجش پایداری اجتماعی و نقش عوامل جغرافیایی موثر بر آن در مناطق روستایی شهرستان خرم بید پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
- شیعه، اسماعیل؛ دانشپور، سید عبدالهادی؛ روستا، مریم. (1396). تدوین مدل شاخص‌های مکانی پایداری اجتماعی به کمک روش دلفی و تکنیک شانون، معماری و شهرسازی آرمانشهر، 19، ص 119-129
- صادقی نیارکی، زهرا؛ صنایعیان، هانیه. (1394). الگوهای کالبدی معماری با رویکرد پایداری اجتماعی در مجتمع مسکونی، کنفرانس بین المللی پژوهش در مهندسی، علوم و تکنولوژی.
- ضرغامی، اسماعیل.(۱۳۸۷). اصول پایداری اجتماعی در مجتمع‌های مسکونی، رساله دکتری مهندسی معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
- عدلو، مریم. (1392). رویکرد معماری و شهرسازی پایدار در راه رسیدن به پایداری اجتماعی، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار.
- عزیززاده، غزاله. (1394). تدوین شاخص‌های پایداری اجتماعی در عرصه همگانی، همایش بین المللی توسعه پایدار و عمران شهری.
- علیتاجر، سعید؛ زارعی حاجی آبادی، فاطمه. (1395). نقش محیط ساخته شده در تعاملات دانشجویان در فضای غیر رسمی مدارس معماری، نمونه موردی: دانشکده هنر و معماری دانشگاه بوعلی و پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران، نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، دوره 21، شماره 1.
- غفاری، غلامرضا؛ نیازی، محسن. (۱۳۸۶). جامعه شناسی مشارکت. تهران: انتشارات نزدیک.
- غفوریان، میترا؛ افشین مهر، وحید؛ نوروزی زاده، زهرا. (1395)، بازشناسی مولفه‌های پایداری اجتماعی موثر بر افزایش تعاملات اجتماعی در مجموعه‌های مسکونی(مطالعه موردی: محله اباذر تهران)، هویت شهر، 11(2)، 31-42
- غنچی، مستانه؛ حسینی، محمود؛ حجازی، یوسف. (1391). تحلیل عاملی مولفه های مدیریتی تاثیرگذار بر کیفیت آموزش عالی از دیدگاه اعضای هیات علمی پردیس های کشاورزی دانشگاه تهران، پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی، سال پنجم، شماره 2(پیاپی 18)، صص 1-18
- فرح بخش دقیق، رضا؛ محمدی، مریم. (1400). مروری بر اهمیت پایداری اجتماعی در برنامه ریزی راهبردی، نشریه هنر مدیریت سبز، صص 7-23
- فکوریان، فلورا؛ حمزه نژاد، مهدی. (1397). ساختمان دانشکده معماری، زمینه پرورش خلاقیت دانشجویان معماری، فصلنامه علمی پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دوره هشتم، شماره دو، صص 43-86
- فلاحت، محمدصادق. (1385). مفهوم حس مکان و عوامل شکل دهنده آن، هنرهای زیبا، شماره 57، صص 26-
66 - قادری، حیدر. (1390)، ارزیابی کیفیت برنامه درسی رشته علوم تربیتی(گرایش مدیریت و برنامه ریزی آموزشی) از نظر اعضا هیات علمی و دانشجویان دانشگاه کاشان، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، دانشگاه کاشان.
- قافله باشی، سید حامد؛ زیاری، کرامت اله؛ رامندی، محمد ادیب. (1396). ارزیابی میزان رضایتمندی و پایداری اجتماعی در مسکن مهر استان البرز، همایش ملی معماری و شهرسازی.
- قانعی راد، محمد امین؛ ابراهیم آبادی، حسین (1389)، تأثیر ساختار اجتماعی آموزش بر عملکرد دانشجویان، فصلنامه¬ی انجمن آموزش عالی ایران، شماره4، 1-27.
- قربان زاده، بهرنگ. (1390)، تالار شهر رشت با رویکرد پایداری اجتماعی، رساله کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
- لنگ، جان. (1938). آفرینش نظریه معماری. ترجمه علیرضا عینی فر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- متین فر، مهدی؛ اخلاق پسند، سولماز. (1395). کنکاشی در طراحی مجتمع‌های مسکونی با رویکرد بر پایداری اجتماعی، کنفرانس بین المللی پژوهش در مهندسی، علوم و تکنولوژی.
- محمودی، امیرسعید. (1381). چالش های آموزش طراحی معماری در ایران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 12.
- محمودیان، سید صالح؛ شمس، مهرداد؛ پیمانی، سروش. (1394). بررسی پایداری اجتماعی در معماری اسلامی ایران، نمونه مورد مطالعه: مسجد چامعه زنجان، همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران.
- مدنی پور، علی. (۱۳۷۹). طراحی فضای شهری نگرشی بر فرایندهای اجتماعی- مکانی، ترجمه فرهاد مرتضایی. تهران. انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری.
- مقبل اصفهانی، ندا؛ قاسمی، مریم؛ احمدی، سید یوسف. (1396). مدرسه اجتماعی، پایداری اجتماعی، کنفرانس بین المللی توسعه پایدار و عمران شهری.
- موسی کاظمی محمدی، سید مهدی. (1380). توسعه پایدار شهری: مفاهیم و دیدگاه‌ها. مجله تحقیقات جغرافیایی؛ 16(62)، 94-113
- مهرگان، حسین؛ رستگار دولت آباد، امین؛ اسماعیل دخت، محمدرضا. (1395). سهم اجتماع پذیری معماری در طراحی معماری پایدار، کنفرانس بین المللی مهندسی معماری و شهرسازی تهران.
- نسترن، مهین؛ قاسمی، وحید؛ هادی زاده زرگر، صادق. (1392). ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ANP ، جامعه شناسی کاربردی، دوره 24، شماره پیاپی 51، ص 155-173
- نصیری مجد، سعید. (1393). پایداری اجتماعی در برنامه ریزی شهری. گرگان: انتشارات ریحانی.
- نوری، الهام. (1399). فضاهای مفصلی راهکاری در پایداری معماری، نشریه علمی‌اندیشه معماری، دوره 5، شماره 9، ص 120-134
- نوریان، فرشاد؛ عبدالهی ثابت، محمد مهدی. (1387). تبیین معیارها و شاخص های پایداری در محله مسکونی. نشریه شهرنگار، 50، 49-63
- وزیری، وحید (1391). بهبود بهره‌وری فضاهای آموزشی با رویکرد به نقش بهره‌بردار در روند ساماندهی فیزیکی محیط کلاس، پایان نامه دکتری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
- هوشمندی، پگاه؛ نقی زاده، محمود. (1396). رویکرد پایداری اجتماعی در طراحی مجتمع‌های مسکونی، چهارمین کنفرانس ملی معماری و شهرسازی(پایداری و تاب آوری از آرمان تا واقعیت)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
- جاودان، مجتبی؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا. (1389). ارزیابی شاخص‌های پایدار اجتماعی در حوزه‌های روستایی بخش سربند(شهرستان شازند-استان مرکزی)، مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه‌ریزی، دوره 6، شماره (1)، پیاپی (1)، ص 45-68
- Akbarinejad, T. Barahmand, Z. Temeljotov-Salaj,A. (2023), A fuzzy approach to rebust Social Sustainability Assessment(ISSA) * IFAC-PapersOnLine Volume 56, Issue 2, Pages 9564-9569
- Chahoshi Saravi, S. F and Jalali Motahari, S, (2016). International Investigating the Position of Culture and Human Needs in the Aboriginal Native Architecture of Tabarestan through Social-Sustainable Approach. Conference on Architecture and Urban Planning, Tehran, Permanent Conference Secretariat.
- Chahoshi Saravi, S. F and Jalali Motahari, S, (2016). Investigating the Position of Culture and Human Needs in the Aboriginal Native Architecture of Tabarestan through Social-Sustainable Approach. International Conference on Architecture and Urban Planning, Tehran, Permanent Conference Secretariat.
- Colantonio, A. (2009). Social Sustainability: Linking Research to Policy and Practice. Belgium: Sustainable Development -A Challenge for European Research, Brussels.
- Colantonio, A. T. Dixon, R. Ganser, J. Carpenter, and A. Ngombe. (2009) Measuring Socially Sustainable Urban Regeneration in Europe.
- Finnegan,William (2023), Beyond whole-school approaches to sustainability: Social practices and practice architectures at secondary schools in England, Energy Research & Social Science Volume 102, 103-186.
- Kuhlman Tom and John Farrington (2010), What is Sus- tainability Sustainability 2010, 2, 3436-3448; doi:10.3390/ su2113436, mdpi.com/journal/sustainability
- Kurt,S. (2009). An analytic study on the traditional studio environments and the use of the constructivist studio in the architectural design education. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 1(1), 401-408.
- Long, D. (2005). key Issue for sustainable rural communities. European Institute urban Affairs Liverpool –Johan mores university.
- McKenzie, S. (2004). Social Sustainability: Towards Somme Definition. South Australia: Hawke Research Institute Working Paper Series No 27, University of South Australia Magill.
- Rout, A. Galpern, P. (2017). Evidence-based design of outdoor learning spaces in winter: Behavioral mapping in a 'Forest School'. The 10th EAAE/ARCC International Conference Rands, M. L. Gansemer, T. Ann, M. (2017).The Room Itself is Active: How Classroom Design Impacts Student Engagement. Journal of Learning Spaces, 6(1), 26-33.
- Shia, E. Danshpour, S.A and Roosta, M. (2017). Development of a model of spatial indicators for social, architecture and urban development sustainability using the delphi method and the Shannon, Armanshahr, No.19, 119-129.
- Shia, E., Daneshpour, S. A and Roosta, M, (2017). Development of a Model of Spatial Indicators for Social Architecture and Urban Development, Sustainability Using the Delphi Method and the Shannon. Armanshahr, No. 19, (119-129).
- Shuja, H and Sajjadzadeh, Ĥ, (2015). How to Use Open Spaces in Business Complexes for Sustainability and Social Balance, National Conference on Architectural Engineering, Construction and Physical Development, Kouhdasht.
- Vaziri, Vahid, (2012). " Improving the Efficiency of Educational Spaces, by focusing on the Role of Reforming Classroom Space Efficiency, in the Process of Doctoral Thesis, Iran University of Science and Industry, Faculty of Architecture and Town Planning.
- Zimmermann, P. Sivunen, M., Viljanen, J., Nenonen, S., and Kajander, J.-K., (2014). Evidence-Based Design in Learning Environments: A Practical framework for project briefing, International Journal of Facilities Management. 162-174.