راهبردهای مؤثر در مرمت‌شهری؛ به‌منظور حفظ هویت‌فرهنگی در مناطق تاریخی شهری
محورهای موضوعی : مرمت شهری
محمد دبدبه
1
*
,
علی حقیقت‌پرست
2
1 - معمار دبدبه، پژوهشگر، تحلیل‌گر-نظریه‌پرداز فعال مسائل حوزۀ تخصصی معماری-معماری‌داخلی و مدرس.
2 - دانش‌پژوه دکتری شهرسازی، دانشکدۀ هنر و معماری، واحد تهران‌غرب، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران [مدرس گروه معماری و شهرسازی
کلید واژه: هویت‌فرهنگی, مرمت‌شهری, راهبرد, نواحی تاریخی شهری, احیاء.,
چکیده مقاله :
تاریخ‌نگاری میراث شهرها و مناطق تاریخی، نمایانگر پیچیدگی و غنای هویت‌فرهنگی مردمان است و به‌طورخاص نمود این میراث‌های فرهنگی، به‌عنوان یک میراث‌ملی، نقش بسیار حیاتی در شکل‌دهی به حفظ هویت‌فرهنگی یک جامعه ایفاء می‌کنند. این مناطق به‌عنوان ماهیت ذاتی تاریخی، ابعاد اجتماعی، فرهنگی اقتصادی و حتی سیاسی، هویت‌فرهنگی شهرها را حفظ و ارتباط عمیقی با مطالعات آیندۀ آن نواحی درخود دارند. دراین زمینه، تبیین مرمت‌شهری به‌عنوان یک راهبرد مهم در حفظ، ارتقاء هویت‌فرهنگی و محیط پایدار در مناطق تاریخی شهری موردتوجه قرارگرفته است. مطلعات نشان می‌دهد که تبیین مرمت‌شهری نه‌تنها به حفظ ساختارهای تاریخی کمک می‌کند بلکه ازطریق باززندهسازی و احیاء این مناطق، می‌توان به ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان و جذب گردشگران ارج نهد. دراین پژوهش، به‌بررسی اهمیت مرمت‌شهری به‌عنوان یک راهبرد برای حفظ هویت‌فرهنگی در مناطق تاریخی شهری پرداخته و راهکارها، چالش‌ها، و اثرات مثبت این اقدامات را موردواکاوی قرارداده است. به‌عبارتی دگر، این تحقیق پژوهشی بابررسی خاستگاه و سیرتحولات دیدگاه‌های حوزۀ مرمت و حفاظت در زمان معاصر پرداخته و درارتباط‌با راهبردهای مرمت‌شهری برخوردار می‌باشد. روش‌تحقیق پژوهش حاضر را می‌توان ترکیبی از مرورادبیات (کمی)، برای شناخت مبانی‌نظری عنوان داشت. و با بهره‌گیری از روش (کیفی)، درراستای تبیینات بر شناسایی ارزش‌های مطالعات هویت‌فرهنگی بهره‌جست. بدین‌ترتیب، بااستفاده‌از شاخص‌های کمی؛ عملکرد راهبردها و تدابیر مرمت‌شهری ارزیابی می‌شود. یافته‌ها حاکی‌ازآن است‌که واکاوی عمق ابعاد موضوعی و اصول نظری، می‌تواند تبیینی مؤثر درجهت تثبیت راهبردهای مرمت‌شهری به‌منظور حفظ هویت‌فرهنگی در مناطق تاریخی شهری هویدا گردد. درنتیجه، این تلاش به‌‌دنبال ساختار و ارتباط مفاهیم مبانی‌نظری با راهبردهای مرمت‌شهری انجام‌گرفته است، تا به‌وضوح نقش هرکدام در حفظ و ارتقاء هویت‌فرهنگی مناطق تاریخی شهری را برجسته سازد.
The historiography of urban heritage and historical areas is indicative of the complexity and richness of cultural identity, particularly highlighting the role of these cultural legacies as a national heritage. These areas, with their intrinsic historical, social, cultural, economic, and even political dimensions, play a crucial role in preserving and deeply connecting with the future studies of these regions. In this regard, the elucidation of urban conservation as a significant strategy in preserving and enhancing cultural identity in historical urban areas has gained attention. Research findings indicate that urban conservation not only contributes to the preservation of historical structures but also, through revitalization and revival of these areas, can enhance the quality of life for citizens and attract tourists. This research investigates the importance of urban conservation as a strategy for preserving cultural identity in historical urban areas, exploring the solutions, challenges, and positive effects of these initiatives. In essence, this study examines the origins and evolution of perspectives in the field of conservation and protection in contemporary times and is closely related to urban conservation strategies. The research methodology is a combination of literature review (quantitative) to understand theoretical foundations and qualitative methods to identify the values of cultural identity studies. Using quantitative indicators, the performance of urban conservation strategies is evaluated. The results indicate that a comprehensive exploration of the thematic dimensions and theoretical principles can effectively elucidate the consolidation of urban conservation strategies for the preservation of cultural identity in historical urban areas. Therefore, this effort aims to establish a clear structure and correlation between theoretical concepts and urban conservation strategies, highlighting their distinct roles in preserving and enhancing the cultural identity of historical urban areas.
اسکات، فرد. 1397. «معماری تغییر: تمهیدات تغییر در معماری موجود»، ترجمۀ: علیرضا عینی‌‌فر، احسان مسعود، نوید گلچین، چاپ‌اول، تهران: انتشارات فکر نو.
اعتصام، ایرج. 1389. «آخرین سخنرانی شبِ معماران؛ برداشت: معمار دبدبه (معماری‌تغییر، مرمت‌شهری،احیاء)».
بحرينى، سيدحسين. 1395. «تحليل فضاهاى شهرى: دررابطه‌با الگوهای رفتاری استفاده‌کنندگان و ضوابطی برای طراحی»، چاپ‌دهم، تهران: موسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
براندی، چزاره. 1392. «نظریه‌‌های مرمت (تئوری مرمت)»، ترجمۀ: پیروز حناچی، چاپ‌سوم، تهران: موسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
حاجی‌‌‌‌‌پور، خلیل. 1386. «مقدمه‌‌‌‌‌اي‌بر سيرتحول و تكوين رويكردهاي مرمت‌شهري (دورۀ زماني بعداز جنگ‌جهاني‌اول تا آغاز هزارۀ سوم)»، فصلنامۀ تخصصی-اندیشۀ ایرانشهر، دورۀ 2، شمارۀ 10-9، 25-16.
حبیبی، سیدمحسن. مقصودی، ملیحه. 1397. «مرمت‌شهری: تعاریف، نظریه‌ها، تجارب، منشورها و قطع‌نامه‌های جهانی، روش‌ها و اقدامات شهری»، چاپ‌نهم، تهران: موسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
خاکساری، علی. 1383. «احیای اقتصادی مراکز شهرها و بافتهای قدیمی»، نشریۀ علمی‌ترویجی-شهرسازی و معماری (هفتشهر)، سال‌پنجم، شمارۀ 15 و 16، 133-124.
دبدبه، محمد. 1396. طرح انطباق‌کاربری خانۀ تاریخی حاج‌شیخ تبریز به هتل‌بوتیک، [پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد معماری‌داخلی، دانشگاه آزاداسلامی واحد شبستر]- گروه معماری، دانشکدۀ هنرومعماری، با راهنمایی دکتر امیرحسین فرحی‌نیا و مشاورۀ دکتر امیر حق‌جو.
دبدبه، محمد. 1400. «طراحی براساس ادراک و رفتارانسانی»، چاپ‌اول، تهران: انتشارات طحان‌گستر.
دبدبه، محمد. 1401. «دست‌نوشته‌‌‌‌‌های از مجموعه آثار معمار دبدبه (تبیین راهبردهای مرمت‌شهری)».
دبدبه، محمد. رضوان‌پناه، مجید. 1399. بازآفرینی شهرهای تاریخی با حفظ ارزشمندی بافتهای فرسودۀ شهری دررسیدن‌به یک هویت‌واحد درجهت ماندگاری و جاودانگی آن، اولین همایش ملی بازآفرینی شهری در شهر ایرانی (دورۀ اول: مطالعات میان‌رشته‌‌ای در حوزۀ بازآفرینی شهری)، بجنورد-ایران، 13-1.
دبدبه، محمد. و دیگران. 1402. «تثبیت‌هویت در معماری و معماری‌داخلی: بامروری بر تغییرکاربری انطباقی خانه‌های تاریخی تبریز (دورۀ قاجار)؛ گردآوری از مجموعه آثار معمار دبدبه»، چاپ‌اول، تهران: انتشارات طحان‌گستر.
رضوان‌پناه، مجید. 1401. «دست‌نوشته‌‌‌‌‌های از مجموعه آثار (سویه‌های اقتصادی با نگاهی‌بر میراث‌فرهنگی)».
شایسته‌‌فر، مهناز. 1388. «بازسازی یا مرمت»، ماهنامۀ کتاب ماه‌هنر، شمارۀ 127، صفحات 45-40.
فرحی‌نیا، امیرحسین. 1402. «دست‌نوشته‌‌‌‌‌های از مجموعه آثار (تغییرکاربری، مرمت‌شهری، باززندهسازی)».
فلامکی، محمدمنصور. 1397. «باززندهسازی بناها و شهرهای تاریخی»، چاپ‌سیزدهم، تهران: موسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
کلانتری خلیل‌آباد، حسین. حاتمی‌‌‌‌‌نژاد، حسین. 1387. «برنامه‌‌‌‌‌ریزی مرمت بافت‌تاریخی شهر یزد»، چاپ‌دوم، تهران: انتشارات فراگستر.
كرير، راب. 1396. «فضاهاى شهرى»، ترجمۀ: خسرو هاشمى‌نژاد، چاپ‌سوم، اصفهان: نشر خاك.
گیرو، پی‌یر. 1387. نشانه‌‌‌‌‌‌‌شناسی، ترجمۀ: محمد نبوی، چاپ‌سوم، تهران: انتشارات آگاه.
لطفی، سهند. 1390. «بازآفرینی شهری فرهنگ مبناء: تأملی‌بر بُن‌مایه‌های فرهنگی و کُنش بازآفرینی»، نشریۀ علمی‌پژوهشی-هنرهای‌زیبا-معماری و شهرسازی، دورۀ 3، شمارۀ 45، 60-47.
لنگ، جان. 1397. «آفرینش نظریۀ معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط»، ترجمۀ: علیرضا عینی‌‌فر، چاپ‌دهم، تهران: موسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
لینچ، کوین. 1395. «تئوری شکل‌شهر»، ترجمۀ: سیدحسین بحرینی، چاپ‌هفتم، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
معماریان، غلامحسین. 1382. «مرزهای حفاظت، احیاء، و مرمت بناهای عامیانه و یادمانی»، نشریۀ علمی‌ترویجی-شهرسازی و معماری (هفتشهر)، سال‌چهارم، دورۀ 1، شمارۀ 13-12، صفحات 77-، 70.
Carmona, Matthew., et al. 2003. “Public Places-Urban Spaces: The Dimensions of Urban Design”, Publisher By London: Routledg; 1nd Edition.
Franck, Georg. 2010. “Architektonische Qualität und Raumplanung, In Dortmunder Vorträge zur Stadtbaukunst 2”, Zürich: Niggli Verlag AG, Sulgen/Zürich, 74–87.
Roberts, Peter. Sykes, Hugh. 2000. “Urban Regeneration: A Handbook”, Published By London: SAGE Publications; First Edition.