بررسی علل نبود نام کوروش در شاهنامه
محورهای موضوعی : زبان شناسی، گویش شناسی، فرهنگ عامه،ادبیات فارسی
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان وادبیات فارسی،واحد ایذه، دانشگاه آزاداسلامی،واحدایذه،ایران.
کلید واژه: شاهنامه, کوروش هخامنشی, متون تاریخی, فردوسی, ,
چکیده مقاله :
چرایی شاهنامه بدون نام کوروش
کوروش بزرگ حدود 600 پ.م، چشم به جهان گشود؛ او پسر کمبوجیه اول در یک پادشاهی کوچک در جنوب غرب ایران به نام پارس در استان امروزی فارس بود. نخستین شاه خاندانی پارسی، چیش-پیش بوده و جانشینان او چون کوروش، خودشان را شاه اَنشَن میخواندند. بدون شک، افسانة کوروش بزرگ در روایات داستانگونة ایران باستان و در دورة خود مردمان هخامنشی رواج داشتهوداستانهایی از زایش، پادشاهی و بزرگی نخستین شاه خودشان یاد میکردند. باوجودی که نام او در اسناد بابلی، یونانی و عبری و کتیبههای خودش آمده است، امّا نامی از او در شاهنامه نیامده است. هدف این پژوهش با بررسی متون تاریخی دوره ی فردوسی و با روش تحلیل محتوایی، قصد دارد پاسخی تاریخی-منطقی برای علل عدم نام کوروش در شاهنامه ارائه دهد. هدف این پژوهش چرایی عدم نام کوروش هخامنشی از روش تطبیق و بررسی شاهنامه‌ی فردوسی با متون تاریخی آن دوره چون تاریخ طبری و یعقوبی و ... است و به چه علت نام کوروش در شاهنامه نیامده است. یافته های این پژوهش علل عدم نام کوروش در شاهنامه را این گونه بیان می کند: حذف نام کوروش از زمان به قدرت رسیدن داریوش با توجه به کتیبه بیستون و فرمانهای داریوش، درنتیجه نبودن نام کوروش در منابع ساسانی، استفادهی مستقیم فردوسی از خدای نامک های ساسانیان و اعتماد به آنها، عدم آگاهی فردوسی از خط و زبان عبری و یونانی که ذکری ازنام کوروش کردهاند.
A study of social culture, writing historical texts of the fourth and fifth lunar periods, shows that until a century ago, the Shahnameh was considered a historical source and has always been asked by historians and writers why Cyrus, the great and popular king of Iran, did not appear in the Shahnameh. This study, by examining the historical texts of the Ferdowsi period and by the method of content analysis, provides a historical-logical answer to the reasons for not naming Cyrus. The purpose of this article is why the Achaemenid Cyrus was not named by comparing and examining Ferdowsi's Shahnameh with historical texts of that period such as the history of Tabari and Yaghoubi, etc. The findings of this study explain the reasons for not naming Cyrus in the Shahnameh as follows: The removal of the name of Cyrus from the time Darius came to power according to the inscription of Biston and Darius's orders, as a result of the absence of the name of Cyrus in Sassanid sources: Ferdowsi's direct use of the god of Sassanid names and trust in them, Ferdowsi's lack of knowledge of Hebrew and Greek scripts and languages that have mentioned the name of Cyrus.
-ابن بلخی،(1363)، فارسنامه. تصحیح گای لیسترینج و رینولد نیکلسون، تهران: دنیای‌کتاب
-بهار،مهرداد، (1389)، پژوهشی در اساطیرایران. تهران: آگه
-بیرونی، ابوریحان، (1389)، آثار الباقیه. ترجمه اکبر دانا سرشت، تهران: امبیر کبیر
-پیرنیا، حسن، (1383)، عصر اساطیر ایران. تهران: هیرمند
-تبریزی، محمد حسین، (1361 )، برهان قاطع. تهران: امیر کبیر
-ثعالبی، ابومنصور،( 1385)، شاهنامه. ترجمه محمود هدایت، تهران: اساطیر
شیپمن، کلاوس(1386)، مبانی تاریخ پارتی. ترجمه شاهرخ راعی، تهران: سیامک
-فردوسی،( 1394)، شاهنامه. مصحح جلال خالقی مطلق، تهران: سخن
-کریستین سن،آرتور،( 1387)، ایران در زمان ساسانیان. ترجمه رشید یاسمی، تهران: نگاه
-کریستین سن،آرتور،(1343)،کیانیان. ترجمه ذبیح الله صفا،تهران: بنگاه نشرکتاب
-گریشمن،رمان،( 1386)، ایران از آغاز تا اسلام. ترجمه محمد معین، تهران: دنیای‌کتاب
-دادگی،فرنبغ،(1390)، بندهشن. مهردادبهار،تهران: توس
-داندامایف، محمد،( 1386)، نخستین پادشاهان هخامنشی. ترجمه روحی ارباب، تهران: علمی و فرهنگی
-دوستخواه، جلیل،(1374)، اوستا. ج2، تهران: مروارید
-دینوری، ابن قتیبه، احمد،(1384)، اخبارالطوال. ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نی
-طبری، محمدبن جعفر، (1384)، تاریخ الرسل والملوک. مترجم صادق نشأت، تهران: علمی و فرهنگی
-ماری کخ، هاید،(1385)، از زبان داریوش. ترجمه پرویز رجبی، تهران:کاهرنگ
- مسعودی، علی، مروج الذهب، (1387)، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی
-مسعودی،(1389)، الاتنبیه و الاشراف. مترجم ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی
-مقدسی،مطهر،(1374)، آفرینش و تاریخ. ترجمه محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه
-نولدکه، تئودور،(1387)، تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان. ترجمه عباس زریاب خوئی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
__________،(1379)، حماسه ملی ایران. ترجمه بزرگ علوی، تهران: نگاه
ویدن گرن،گئو،(1397)، رویارویی فرهنگی ایرانیان و سامیان در روزگار پارتیان. ترجمه بهاره مختاریان، تهران: آگه
-همایی،جلاالدین، (1353)، اختراعات و اکتشافات و فن نجوم بیرونی. تهران: طهوری
-یارشاطر،احسان،(1389)، تاریخ ایران. ترجمه حسن انوشه، جلد سوم قسم اول، تهران: امیرکبیر
-یعقوبی، (1389)، تاریخ یعقوبی.ترجمه ابراهیم آیتی، تهران: علمی و فرهنگی
-----(1389)، تاریخ سیستان. تصیح ملک الشعرای بهار، تهران: اساطیر
Glassner Jean-Jacques (2004): Mesopotamian Chronicles. Atlanta. Society of Biblical Literature
Herodotus (1922): The Histories. Vol I. Translated by A. D. Godley. London. William Heiemann LTD and Harvard University Press.
Josephus (1928): The Jewish War. Vol III. Translated by H. St. J. Thackeray. London. William Heinemann Ltd
Llewellyn-Jones Lloyd (2017): The Achaemenid Empire. In King of thr Seven Climes, a History the Ancient Iranian World (3000- 651 CE) bt Touraj Daryaee. Jordan Center for Persian Studies
Luther Martin (1912): Die Bible oder die Ganze Heilige Schrift des Alten und Neuen Testaments. Straussburg
Pritchard. James B. (1969): Ancient Near Eastern Texts, Relating to the Old Testament. Princeton and New Jersy. Princeton Unversity Press
Razmjou Shahrokh (2013): The Cyrus Cylinder: a Persian Perspective. In Finkel. Irving: The Curus Cylinder. London. I.B.Tauris.
Waters Matt (2014): Ancient Persia, a Concise History of the Achaemenid Empire, 550- 330 BCE. Cambridge: Cambridge University Press
Weiershäuser Frauke and Jamie Novotny (2020): The Royal Inscriptions of Amel-Marduk (561-560 BC), Neriglissar (559- 556 BC), and NAbonidus (555- 539 BC), Kings of Babylon. Pennsylvania. Eisenbrauns
Zournatzi (2019): Cyrus the Great as a King of the City Anshan. Tekmeria 14