بررسی تطبیقی جایگاه زن در امثال و حکم فارسی و کردی (با تاکید بر کارکرد خانوادگی و اجتماعی زن)

محورهای موضوعی : زبان شناسی، گویش شناسی، فرهنگ عامه،ادبیات فارسی

محمدرضا عابدی ^{1 *} , محمد مهدي پور ²

1 - دانشيار دانشگاه تبریز
2 - استاد دانشگاه تبريز

تاریخ دریافت : 1403/12/26 تاریخ پذیرش : 1404/03/01 تاریخ انتشار : 1404/06/07

کلید واژه: امثال و حکم, کردی, فارسی, زن, خانواده,

چکیده مقاله :

با توجه به قرابت‌های فرهنگی، تاریخی و جغرافیایی در دو جامعه زبانی فارسی و کردی، و اهمیت جایگاه زن و خانواده در جامعه ایرانی و کردی، این مطالعه به بررسی تطبیقی امثال‌وحکم مرتبط با زن و خانواده در زبان کُردی و فارسی اختصاص یافت. بدین منظور، به منابع اصلی که دربردارنده امثال‌وحکم فارسی و کُردی بودند، مراجعه شد و مثل‌های موجود در موضوع زن و نیز ارتباط زن با مرد و دیگر اعضای خانواده و همچنین جایگاه و کارکرد خانوادگی و اجتماعی زن، استخراج گردید. نگارندگان، این مثل‌ها را از حیث مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده ساختار و فرم ادبی نظیر موسیقی، صور خیال، جنبه‌های زبانی و نحوی، و نیز از حیث درون‌مایه و محتوا بررسی کردند و جنبه‌های اشتراک و افتراق آن‌ها را باز نمودند. از رهگذر جست‌وجوی مثل‌های مرتبط با زن و خانواده، به‌طورکلی 39 زوج ضرب‌المثل مطابق هم در این دو زبان به دست آمد و در سه دسته همسان، مشابه و متفاوت طبقه‌بندی شده و در بوته بحث و بررسی قرار گرفت. درنتیجه، از میان 39 زوج ضرب‌المثل بررسی‌شده، 7 زوج (%9/17) کاملاً همسان، 18 زوج (%1/46) مشابه و 15 زوج (4%/38) متفاوت بودند. مثل‌های همسان از جهت فرم و ساختار تفاوتی ندارند و به‌تبع آن مفهوم واحدی از آن‌ها مستفاد می‌شود، بنابراین احتمال اینکه یکی از مثل‌ها در این دو زبان نتیجه ترجمه تحت‌اللفظی و گرته‌برداری از زبان دیگر باشد، به‌مراتب بیشتر از مثل‌های مشابه و متفاوت است. به‌طور کلی، مثل‌های فارسی صبغه ادبی بیشتری دارند و صور خیال نسبتاً پیچیده و درهم‌تنیده در آن‌ها مصادیق قابل‌توجهی دارد. در مقابل، مثل‌های کردی صمیمی و روان و دلنشین‌اند و در آن‌ها تصویرها ساده و ملایم و غالباً از سنخ تصویرهای رایج در ادبیات عامیانه است.

چکیده انگلیسی:

Considering the cultural, historical, and geographical affinities in the two Persian and Kurdish language communities, and the importance of the position of women and family in Iranian and Kurdish society, this study was dedicated to a comparative study of proverbs and sayings related to women and family in Kurdish and Persian languages.

For this purpose, reference was made to the original sources that contained Persian and Kurdish proverbs and sayings, and the proverbs on the subject of women, as well as women's relationships with men and other family members, and the status and function of women in the family and society, were extracted.

The authors examined these proverbs in terms of the components that constitute their literary structure and form, such as music, imagery, linguistic and syntactic aspects, as well as in terms of thought and content, and presented their commonalities and differences.

Due to strong historical, cultural and religious ties, common living conditions, geographical proximity and the possibility of greater communication and interaction, common themes between Kurdish and Persian proverbs and sayings, especially on the subject of women and family, are relatively frequent. It seems that a significant part of these commonalities was of the connotation type.

Of course, this possibility is stronger in the case of distinct proverbs and is intermediate in the case of similar proverbs. Another part of the commonalities can also be the product of the mutual influence and influence of Kurdish and Persian folklore literature, in other words, the result of translation by one of these two linguistic communities from the other. The latter suspicion is also stronger in the case of identical proverbs.

The image of women in the folk culture of Persian-speaking and Kurdish-speaking peoples is very similar; in these two cultural areas, there are proverbs about women's good qualities (7.5%) and, conversely, proverbs related to women's bad qualities (25%) (Table 2). Some proverbs express the importance of economic issues for women (7.5%) and others describe how to treat women with respect and caress (2.5%).

In general, out of the 39 proverbs adapted, 4 of them refer to the equality of men and women, which include about 10% of the proverbs, and 5 (12.5%) describe the way men and women communicate. In some proverbs, the problem that is observed regarding the role and image of women is the instrumental view of women; in such a way that women are considered part of men's property and assets.

As can be seen, the highest percentage of likes attribute traits to women that are not very desirable. The good traits that are stated for women include being obedient, pious, and chaste. Also, among the bad traits attributed to women, hypocrisy, lying, Dementia, and materialism stand out.

منابع و مأخذ:

منابع
- ابن¬یمین فریومدی، محمودبن یمین¬الدین، 1344، دیوان، به اهتمام حسینعلی باستانی راد، چاپ اول، تهران، سنایی.
- ایمانی، آوا، کسائی، غلام‏رضا، اسلامی راسخ، عباس، 1394، «زن در ضرب‏المثل‏های فارسی: رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی»، پژوهش‏نامۀ زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شمارۀ 3.
- برزگر، مریم، 1389، «تحلیل و بررسی جایگاه زن در ضرب‏المثل‏های فارسی (مبتنی بر امثال و حکم دهخدا)»، همدان، دانشگاه بوعلی سینا، پایان‏نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی.
- پارسا، سید احمد، 1386، «بررسی تطبیقی ضرب‏المثل‏های کُردی و فارسی»، سنندج، دانشگاه کردستان.
- جمشیدی‏پور، یوسف، 1347، «امثال فارسی»، تهران، کتاب‏فروشی فروغی.
- حجازی، قدسیه،1381، «ارزش زن (از نظر قضایی و اجتماعی)»، تهران، مرکز تحقیقات حقوقی قدسی.
- دهخدا، علی‏اکبر، 1341، «لغتنامه دهخدا (بر اساس حروف الفبا)»، تهران، مرکز تحقیقات رایانه‏ای قائمیه اصفهان.
- دهخدا، علی‏اکبر، 1329، «امثال و حکم، چهار جلد»، تهران، امیرکبیر.
- ذوالفقاری، حسین، 1386، «هویت ایرانی و دینی در ضرب‏المثل‏های فارسی»، فصلنامه مطالعات ملی، 30، سال هشتم، شماره 2.
-سعدي، مصلح¬الدين بن عبدالله، 1387، كليات، تصحيح محمدعلي فروغي، چاپ دوم، تهران، پيمان.
- شکورزاده بلوری، ابراهیم، 1374، «دوازده هزار مثل فارسی و سی هزار معادل آنها»، مشهد، آستان قدس رضوی.
- العسكري، أبي هلال الحسن بن عبدالله بن سهل،۱۴۰۸ هجریه- ۱۹۸۸ م، جمهرة الأمثال، حزء الاول - الطبعة الأولى، دار الكتب العلمية بيروت -لبنان.
- فتاحی قاضی، قادر، 1375، « امثال و حکم کُردی (بخش دوّم)»، تبریز، دانشگاه تبریز.
- ـــــــــــــــــــ، 1364، « امثال و حکم کُردی»، تبریز، دانشگاه تبریز.
- کیخایی، یحیی، سیاوشی، هدی، 1392، «سمیای زن در ضرب‏المثل‏های فارسی»، دومین همایش ملی آموزش زبان فارسی و زبان شناسی، شیراز، 25 الی 26 اردیبهشت.
- علوی، سید فاخر، 1398، «فرهنگ ضرب‏المثل‏ها و اصطلاحات عامیانه فارسی- کُردی»، ارومیه، دارالاخلاص.
-عنصرالمعالي، كيكاووس بن اسكندر، 1382، قابوسنامه، تصحيح غلامحسين يوسفي، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي.
- محمدپور، احمد، کریمی، جلیل، معروف‏پور، نشمیل، 1391، «مطالعۀ تفسیری بازنمایی زن در ضرب‏المثل‏های کُردی (مورد مطالعه گویش سورانی- مُکریانی)»، زن در فرهنگ و هنر، 4، شماره 3.
- معصومی، محسن، رحیمی‏نژاد، ویدا، 1391،«زن و ضرب‏المثل‏های جنسیتی»، فصلنامه علمی و پژوشی زبان و ادب فارسی، سال چهارم، شماره 11.
- ملکی، ابراهیم، 1391، «زن در امثال و حکم و مصطلحات مثلی زبان کُردی»، مجلۀ انسان‏شناسی، سال نهم، شمارۀ 15.
- موحه‏مدی، خه‏لیل، 1394، «زه‏رده‏ی ده‏م که‏ل»، سنندج، دانشگاه کردستان، پژوهشکده‏ی کردستان شناسی، جلد اول و دوم.
- میدانی، ابوالفضل، 2003، مجمع الامثال، ج1، تحقیق قصی الحسین، الطبعه الاولی، بیروت، مکتبه الوطنیه