جایگاه واژههای کهن در ذخیره لغوی گویش های فَلغَر
محورهای موضوعی : زبان شناسی، گویش شناسی، فرهنگ عامه،ادبیات فارسی
1 - پژوهشگر مستقل
کلید واژه: فلغر, فارسی تاجیکی, گویش فلغر, فارسی کهن,
چکیده مقاله :
تحقیق در گویشهای زبان تاجیکی نشان میدهد؛ لغات ادبی کهن در گویشهای جنوبی زیادتر باقی مانده‌اند. در این جستار، این نظر بیان میشود که نقش عناصر لغوی ادبیات کهن در بعضی از گویشهای دیگر زبان تاجیکی، ازجمله در گویشهای بالاآب رودخانۀ زرافشان نیز قابل توجّه می‌باشد. برای نمونه چند واژه از زبان ادبی دورة کهن از گویشهای منطقة فلغر را که سبب جدایی گویشهای مذکور از دیگر گویشهای زبان تاجیکی گردیده، بررسی میکنیم. در فلغر دایرة استفادة این واژهها نسبت به واژگان دیگر که از زبان ادبی دوران کهن به میراث مانده‌اند، وسیعتر است. در میان واژههای کهن ایرانی اصل ترکیب لغوی گویشهای فلغر عنصرهایی به چشم میرسند که جدا از زبان فارسی و گویشهای آن، با بعضی گویشهای دیگر زبان تاجیکی، زبان دری و گویشهای آن و زبان ادبیات دورة کهن کاربرد رایج دارند. این بررسی نشان میدهد که در گویشهای فلغر همانند گویشهای جنوبی زبان تاجیکی، بعضی از عنصرهای لغوی از زبان ادبیات دورة کهن به میراث مانده و ازجهت شکل و معنی از معادل دورة کهن آنها پیروی نمودهاند، بعضی دیگر نیز ازلحاظ شکل و معنی تااندازه‌ای دور شده‌اند.
A study of the dialects of the Tajik-Persian language reveals that ancient literary words have more extensively survived in the southern dialects. In this paper, we examine a few words from the ancient literary language found in the dialects of the Falγar region, which have contributed to the differentiation of these dialects from other Tajik dialects. In Falγar, the usage of these words is broader than that of other words inherited from the old literary period. The author argues that the role of old literary elements is also significant in some other Tajik dialects, including those spoken in the upper reaches of the Zarafshan River.
اسدی طوسی (2015)، لغت فُرس، خجند.
اسدی طوسی (1336)، لغت فُرس، نسخة هرن، تهران.
برهان محمّد حسین (1993)، برهان قاطع، ج 1، دوشنبه: ادیب.
برهان، محمّد حسین (2004)، برهان قاطع، ج 2، دوشنبه: ادیب.
غفّاروف رزاق (1975)، نویسنده و لهجه¬های زبان، مجله صدای شرق، شماره 5، صص 113-124.
دهخدا، علی اکبر(1377)، لغت‌نامة دهخدا، ج 12، تهران.
دارا، نجات (2012)، فرهنگ دارا، دوشنبه.
کاپرانوف، و. (1964)، لغت فُرس اسدی توسی و جایگاه آن در تاریخ زبانشناسی تاجیکی فارسی (به زبان روسی)، دوشنبه.
محمودوف م. و بردییف ب. (1989)، لغت مختصر گویش های بخارا، دوشنبه: دانش.
معین، محمّد (1375)، فرهنگ فارسی، تهران.
نوروف، امان (1990)، فرهنگ اشعار رودکی، دوشنبه.
فرهنگ زبان تاجیکی (1969)، دو جلد، مسکو.
فرهنگ متوسط دهخدا (1385)، دو جلد، تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
فرهنگ مختصر شاهنامه (1992)، ابراهیم علی¬زاده، دوشنبه: ادیب.
فرهنگ تفسیری زبان تاجیکی (2008)، ج. 1، دوشنبه.
جوره¬یف، غفار (2017)، سیستم لیکسیکة لهجوی زبان تاجیکی، دوشنبه.
ایشان نیازوف م. (1999)، قضیة واژه¬نامه¬نویسی و خریطه¬برداری خصوصیت¬های لهجو، دوشنبه: دانشگاه ملی تاجیکستان.