بررسی مضامین مشترک دیوان غربی – شرقی گوته و آثار سعدی
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی
محمود مهرآوران
1
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران.)
کلید واژه: سعدی, مضامین مشترک, ادبیات تطبیقی, گوته, دیوان غربی-شرقی,
چکیده مقاله :
یکی از شکل‌های ادبیات تطبیقی، مقایسۀ متن یا متونی از دو سخنور است تا اشتراکات آن‌ها مشخص شود. گوته ادیب نام‌دار آلمانی در دیوان غربی- شرقی خویش مضمون‌های مشترک فراوانی با سعدی دارد. او علاوه بر تأثیرپذیری فراوان از حافظ، از سعدی شاعر و نویسندۀ بزرگ ادب فارسی نیز بسیار تأثیر پذیرفته است. زیرا از چند قرن پیش از زمان گوته یا نزدیک به زمان او آثاری از ادبیات فارسی و به‌ویژه سعدی به زبان‌های فرنگی ترجمه و باعث آشنایی ادیبان مغرب زمین با آنان شده بود. این مقاله پس از بررسی نحوۀ آشنایی گوته با آثار سعدی و دلایل تأثیرپذیری گوته از وی، به روش توصیفی- تحلیلی شواهد چشم‌گیری از مضامین مشترک بین سعدی و گوته را بررسی و تأثیرپذیری گوته را از سعدی یا قرابت اندیشه‌های آن دو را از دفترهای شعری دیوان غربی-شرقی نشان داده است. این اشتراکات و تأثرات در مضمون، فکر و نوع اندیشه دربارۀ بسیاری از پدیده‌هاست؛ از جمله: ستایش خداوند و اشاره به عدل و تسلط او بر شرق و غرب، آزادی عقیده، دست‌گیری درماندگان، ناتوانی عاشق در کتمان عشق، کوتاهی و زودگذری عمر، غنیمت شمردن فرصت کوتاه عمر، نخوردن غم جهان و سپری کردن دنیا با خوش‌دلی و بی‌اعتنایی به حسد دیگران، خاموشی زبان، تربیت ناپذیری نااهلان.
A form of comparative literature is to compare a work or some works of two eloquent poets in order to find their mutual influence. The content of West–Eastern Diwan (the Collection of poems) of Goethe, the famous German man of letter, shows that he was greatly influenced by Hafiz as well as S'adi, the great Persian poet and author, because some works of Persian literature, particularly those of S'adi, has been translated into western languages since some centuries ago, which has made western scholars and men of letters familiar with them. This article, after examining Goethe's familiarity with Saadi's works and the reasons for Goethe's influence, examines the considerable evidence of the common themes between Saadi and Goethe and illustrates Goethe's influence on Saadi or the affinities of their ideas from the poetry offices of the Western-Eastern Divan. These are commonalities and influences on the content, thought, and type of thought of many phenomena, including: Praise God and point to His justice and dominance over the East and the West, Freedom of Thought, Arrest of the Poor, Inability to Love, Short and Lifetime, Trespassing on Short Life, Eating the Sadness of the World, and Spending the World With Jealousy and Disdain Others, language silence, ignorance of the ignorant.
کتاب‌ها
آربری، آرتور جان (1371) ادبیات کلاسیک فارسی، ترجمۀ اسدالله آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.
حدادی، محمود (1389) دیدار غرب و شرق در هجرت گوته، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
حدادی، محمود (1397) ترجمۀ دیوان غربی - شرقی، تهران: پارسه.
حدیدی، جواد (1373) از سعدی تا آراگون، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ذکر جمیل سعدی (1369) مجموعه مقالات بزرگداشت سعدی، گردآوری کمیسیون یونسکو، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
زرین کوب، عبدالحسین (1369) نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.
سعدی (1369) گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
سعدی (1372) بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی.
سعدی (1388) کلیات، براساس نسخۀ محمد علی فروغی، تهران: ماهرنگ.
شفا، شجاع‌الدین (1328) ترجمۀ دیوان شرقی گوته(قطعات منتخب)، تهران: کتابخانۀ سقراط.
صفا، ذبیح الله (1368) تاریخ ادبیات در ایران، جلد 1، تهران: انتشارات فردوس.
صفوی، کوروش (1379) ترجمۀ دیوان غربی – شرقی، تهران: هرمس.
غنیمی هلال، محمد (1373) ادبیات تطبیقی، ترجمه سید مرتضی آیت الله‌زاده شیرازی، تهران: امیرکبیر.
فرهنگ خاورشناسان (1376) گروه مؤلفان و مترجمان، جلد 1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کفافی، محمد عبدالسلام (1383) ادبیات تطبیقی، ترجمه حسین سیدی، مشهد: به نشر.
گیری، جان (1377) گوته، ترجمۀ خشایار دیهیمی، تهران: کهکشان.
ماسه، هانری (1369) تحقیق دربارۀ سعدی، ترجمۀ غلامحسین یوسفی و محمدحسن مهدوی اردبیلی، تهران: توس.
مقالات
حدادی، محمود. (1382). نگاهی اجمالی به دیوان غربی – شرقی گوته. شناخت، 13(37)، 129-142.
حدادی، محمود. (1385). گوته، ادبیات جهانی و آموزه‌های شرقی. سخن عشق، 10(29)، 42-49.
روان فرهادی، عبدالغفور. (1369). سه و نیم قرن سعدی شناسی در غرب از روی ترجمه‌های گلستان و بوستان. ذکر جمیل سعدی، 175-197.
زمانیان، مهدی. (1395). جایکاه سعدی در دیوان غربی – شرقی گوته. روزنامۀ عصر مردم، سال21، شمارۀ 5750، 10.
فیروزآبادی، سیدسعید. (1386). سعدی وگوته (نگاهی به دیوان غربی _شرقی و تاثیرکلام سعدی بر گوته). فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، 1(1)، 77-84.
فیروزآبادی، سیدسعید. (1388). گوته و دو مفهوم ادبیات جهانی و ادبیات تطبیقی. فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، 3(12)، 91-104.
مؤید، حشمت. (1378). گوته در آیینۀ سعدی. ایران شناسی، 11(41)، 36-58.
نکوروح، حسن. (1389). تأثیر غزل حافظ در دیوان غربی- شرقی گوته. ویژه نامه نامه فرهنگستان (ادبیات تطبیقی)، 1(1)، 83-105.
منابع الکترونیکی
Nazari, Morad. (2015). The Persian and Persia in the writings of three prominent German thinkers. (Nietzsche, Hegel, and Goethe (, http://www.moradnazari.com.
_||_Books
Arberry, Arthur John (1992) Persian classical literature, translated by Asadullah Azad, Mashhad: Astan Quds Razavi.
Haddadi, Mahmoud (2008) Meeting of West and East in Goethe's Migration, Tehran: Shahid Beheshti University.
Haddadi, Mahmoud (2017) Translation of the Western-Eastern Court, Tehran: Parse.
Hadidi, Javad (1994) from Saadi to Aragon, Tehran: Academic Publishing Center.
Mention of Jamil Saadi (1990) a collection of essays commemorating Saadi, compiled by the UNESCO Commission, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Zarin Koob, Abdul Hossein (1990) Literary Criticism, Tehran: Amir Kabir.
Saadi (1369) Golestan, edited by Gholamhossein Yousefi, Tehran: Khwarazmi.
Saadi (1993) Bostan, edited by Gholamhossein Yousefi, Tehran: Kharazmi Publications.
Saadi (2009) Kliat, based on the version of Mohammad Ali Foroughi, Tehran: Mahrang.
Shafa, Shojauddin (1949) translation of Goethe's Eastern Divan (selected parts), Tehran: Sokrat Library.
Safa, Zabihullah (1989) History of Literature in Iran, Volume 1, Tehran: Ferdous Publications.
Safavi, Korosh (2000) Translation of Divan Gharbi-Sharqi, Tehran: Hermes.
Ghanimi Hilal, Mohammad (1994) Comparative Literature, translated by Seyed Morteza Ayatollahzadeh Shirazi, Tehran: Amir Kabir.
Orientalist Culture (1997) Group of Authors and Translators, Volume 1, Tehran: Research Institute of Humanities and Cultural Studies.
Kafafi, Mohammad Abdussalam (2003) Comparative literature, translated by Hossein Seidi, Mashhad: To be published.
Giri, John (1998) Goethe, translated by Khashayar Dehimi, Tehran: Galax.
Mase, Hanri (1990) Research on Saadi, translated by Gholamhossein Yousefi and Mohammad Hassan Mahdavi Ardabili, Tehran: Tos.
Articles
Haddadi, Mahmoud. (2003). A glimpse of the West-Eastern Divan of Goethe. Cognition, 13(37), 129-142.
Haddadi, Mahmoud. (2006). Goethe, world literature and oriental teachings. Love Speech, 10(29), 42-49.
Rovan Farhadi, Abdul Ghafoor. (1369). Three and a half centuries of Saadiology in the West based on Golestan and Bostan translations. Mention of Jamil Saadi, 175-197.
Zamanian, Mehdi. (2015). Saadi's place in the Western-Eastern Divan of Goethe. Asr Mardom newspaper, year 21, number 5750, 10.
Firouzabadi, Seyed Saeed. (2007). Saadi and Goethe (a look at the Western-Eastern Divan and the impact of Saadi's words on Goethe). Comparative Literature Studies Quarterly, 1(1), 77-84.
Firouzabadi, Seyed Saeed. (2009). Goethe and two concepts of world literature and comparative literature. Comparative Literature Studies Quarterly, 3(12), 91-104.
Moayed, Heshmat. (1999). Goethe in Saadi's mirror. Iranology, 11(41), 36-58.
Nikoruh, Hassan. (2010). The influence of Hafez's sonnet in Goethe's Western-Eastern Divan. Special Issue of Farhangistan (Comparative Literature), 1(1), 83-105.