بررسی نقش تصویرهای مجازی در زبان تصویری و هنری «طومار شیخ شرزین»
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی
زهره فدایی وشکی
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
ماه نظری
2
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
کلید واژه: طومار شیخ شرزین, تصویرهای مجازی, زبان تصویری, جلوه‌های هنری,
چکیده مقاله :
ادبیّات متعالی، جلوه‌ای از بیان هنری است. تصویرهای بلاغی و توصیفات هنری در آفرینش جلوه‌های زیباشناسی متون ادبی و نمایشی، نقش سازنده و تأثیرگذاری دارند. طومار شیخ شرزین، از نمونه آثار فاخر هنری معاصر است که کارگردان و نویسندۀ صاحب سبک و خوش‌فکر، بهرام بیضایی با خلّاقیّت‌های ذهنی و بلاغت‌های تصویری، آن را به زبان شاعرانه و در قالب فیلم‌نامه به نگارش درآورده است. در این پژوهش، نقش مهم و مؤثّر تصویرهای مجازی و عناصر برجسته‌ساز زبان ادبی در شکل‌گیری زبان تصویری، هنری و صحنههای نمایشی اثر با روش توصیفی ـ تحلیلی به شیوۀ متن‌پژوهشی و بر مبنای سبک‌شناسی ادبی انجام شده است. کاربرد تصویرهای مجازی در انواع تصویرهای تشبیهی، استعاری، کنایی، تمثیلی، پارادوکسی، حس‌آمیزی، وارونگی (عکس) و طعن‌گونگی (آیرونی) در التذاذ روحی، اقناع حظّ زیباشناسی و القای مفاهیم ارزشی فیلم‌نامه سهم عمده‌ای داشته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که فیلم‌نامۀ طومار شیخ شرزین از بن‌مایه‌های ارزشمند فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی، گونه‌های مختلف تصویرهای مجازی و صحنههای زیبای نمایشی برخوردار است و با شاخص چندلایگی زبان هنری در حفظ و تداوم فرهنگ اصیل ایرانی، زبان و ادب فارسی و جلوه‌های زیباشناسی ادبیّات نمایشی، جایگاه ارزشمندی یافته است.
Transcendent literature is a display of artistic explanation. Rhetorical images and artistic descriptions has a constructive and influential role in creating the aesthetic parades of literary and dramatic texts. "Sheyx Sharzin's Scroll" is the sample of a rich work of contemporary art that has been written in a poetic language and in format of a screenplay by the director and author owns the style and thought-well, Bahram Beizai, with his mental creations and visual rhetoric. In this study, the important and effective role of virtual images and highlighting elements of literary language in the formation of visual language, artistic and dramatic scenes of the work has been accomplished with descriptive-analytical method and according to literary stylistics. The application of virtual images in types of illustration images, metaphorical, allegorical, paradoxical, sensual, reversal (contrariwise) and nominative (ironic), have been major role in the spiritual enjoyment, convincing aesthetic pleasure and instilling the valued concepts the screenplay. Findings of the research displaying that the screenplay of "Sheyx Sharzin's Scroll" it has valuable cultural, social and moral themes, different kinds of virtual images and beautiful dramatic scenes and with a multi-layered indicator of artistic language in preserve and permanence of original Iranian culture, Persian language and literature and the aesthetic parades of dramatic literature, have earned a valuable position.
کتاب‌ها
احمدی، بابک (1385) از نشانه‌های تصویری تا متن، چاپ ششم، تهران: نشر مرکز.
امیری، نوشابه (1397) بهرام بیضایی؛ جدال با جهل، چاپ پنجم، تهران: نشر ثالث.
براهنی، رضا (1371) طلا در مس، چاپ سوم، تهران: کتاب زمان.
بیضایی، بهرام (1385) طومار شیخ‌شرزین، چاپ هفتم، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
خلج، منصور (1381) نمایشنامه‌نویسان ایرانی (از آخوندزاده تا بیضایی)، چاپ اوّل، تهران: اختران.
داد، سیما (1395) فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ هفتم، تهران: آگاه.
زرّین کوب، حمید (1367) مجموعه مقالات، چاپ اوّل، تهران: علمی.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1397) صور خیال در شعر فارسی، چاپ بیستم، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس (1371) بیان، چاپ دوم، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس (1373) کلیّات سبک‌شناسی، چاپ دوم، تهران: آگاه.
عقدایی، تورج (1381) نقش خیال (بیان در شعر فارسی)، چاپ اوّل، زنجان: انتشارات نیکان کتاب.
فتوحی، محمود (1397) بلاغت تصویر، چاپ پنجم، تهران: سخن.
فتوحی، محمود (1398) سبک‌شناسی؛ نظریه‌ها؛ رویکردها و روش‌ها، چاپ چهارم، تهران: سخن.
فضیلت، محمود (1390) زبان تصویر، چاپ اوّل، تهران: زوّار.
میرصادقی، میمنت (1376) واژه نامۀ هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز.
وحیدیان کامیار، تقی (1379) بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی، چاپ اوّل، تهران: نشر دوستان.
وحیدیان کامیار، تقی (1383) زبان چگونه شعر می‌شود، مشهد: سخن‌گستر.
مقالات
پروینی، خلیل. (1380). نگاهی به متن ادبی و اجزای تشکیل‌دهندۀ آن، مجلّۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 47 و 46(158 و 159)، 167-188.
خجسته، مژگان و کرمی، محمّدحسین. (1399). تار و پود تازگی (شگردهای هنری صائب در خلق تعابیر تازه با تأکید بر صورخیال در جلد اوّل دیوان). فصل‌نامۀ عملی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیّات فارسی (دهخدا)، 12(46)، 209-236.
نوروزی، یعقوب و آب‌برین، سیف الدین. (1396). بحثی در ترجمۀ شعر و دشواری انتقال ایماژهای شاعرانه و موسیقی شعر. فصل‌نامۀ پژوهش‌های ادبی و بلاغی، 5(4)، 107-122.
_||_Books
Aghdaei, Touraj (2002) The Role of Imagination (Expression in Persian Poetry), First Edition, Zanjan: Nikan Book Publications.
Ahmadi, Babak (2006) From Visual Signs to Text, Sixth Edition, Tehran: Markaz Publishing.
Amiri, Soda (2019) Bahram Beizai; Controversy with Ignorance, Fifth Edition, Tehran: Third Edition.
Beizai, Bahram (2006) Sheikh Sharzin Scroll, 7th Edition, Tehran: Roshangaran Publications and Women's Studies.
Braheni, Reza (1993) Gold in copper, Third Edition, Tehran: Book of Time.
Dad, Sima (2016) Dictionary of Literary Terms, seventh edition, Tehran: Agah.
Fazilat, Mahmoud (2011) The Language of Image, First Edition, Tehran: Zovar.
Fotouhi, Mahmoud (2019) Picture Rhetoric, Fifth Edition, Tehran: Sokhan.
Fotouhi, Mahmoud (2020) Stylistics; theories; Approaches and Methods, Fourth Edition, Tehran: Sokhan.
Khalaj, Mansour (2002) Iranian playwrights (from Akhundzadeh to Beizai), first edition, Tehran: Akhtaran.
Mirsadeghi, Meymant (1997) Dictionary of Poetic Art, Tehran: Mahnaz Book.
Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (2019) Images of Imagination in Persian Poetry, 20th Edition, Tehran: Agah.
Shamisa, Sirus (1993) Expression, Second Edition, Tehran: Ferdows.
Shamisa, Sirus (1995) Generalities of Stylistics, Second Edition, Tehran: Agah.
Vahidian Kamyar, Taghi (2000) Innovative from the point of view of aesthetics, first edition, Tehran: Dost Publishing.
Vahidian Kamyar, Taghi (2004) How Language Becomes Poetry, Mashhad: Sokhogostar.
Zarrinkoob, Hamid (1988) Collection of Articles, First Edition, Tehran: Scientific.
Articles
Khojasteh, Mojgan and Karami, Mohammad Hossein. (2021). The fabric of novelty (Saeb's artistic tricks in creating new interpretations with emphasis on imagination in the first volume of the Divan). Scientific Quarterly of Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12 (46), 209-236.
Nowruzi, Yaqub and Abubrin, Saifuddin. (2018). Discussion on the translation of poetry and the difficulty of transmitting poetic images and poetry music. Journal of Literary and Rhetorical Research, 5 (4), 107-122.
Parvini, Khalil (2002). A Look at the Literary Text and Its Components, Journal of the Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, 47 and 46 (158 and 159), 167-188.