مقایسۀ ترانه و تصنیف و بیان تفاوتشان (از آغاز تا قبل از انقلاب)
محورهای موضوعی : اجتماعی (با ویژگی ادبی و هنری)
رضوان کریمی
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
ماه نظری
2
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
کلید واژه: موسیقی, ترانه, تصنیف, عارف قزوینی, مقامات و ردیف‌های آوازی,
چکیده مقاله :
معنی ترانه و تصنیف، نوع اجرا و تاریخچۀ شکل گیریِ آن‌ها، از مباحثی است که ذهن بسیاری از محققان را به خود مشغول داشته است. بعضی، هر دو مقوله را یکی می‌کنند و به انواع خواندن‌ها، ترانه می‌گویند، در حالی‌که در شیوۀ اجرا، فرق بسیار است. و یا از دیدگاه بعضی از محققان و شاعران دو بیتی، رباعی، قطعه و شاید غزل کوتاه را، نیز، ترانه می‌نامند و از دیدگاه آن‌ها تنها قالبِ کوتاهِ ترانه است که آن‌را، از قصیده، مثنوی، غزل و دیگر قالب‌های شعری جدا می‌کند، حتی مرحوم ملک‌الشعرای بهار، که خود پایه‌گذار علم سبک‌شناسی است، تصنیف را نوعی از اشعار هجایی محلی که قبل از اسلام در ایران رایج بوده، دانسته‌اند و فرق زیادی بین شعر و تصنیف قائل نشده‌اند و هر شعری را خاصه در مزاحفات بحر هزج و رجز، به جای تصنیف به کار برده‌اند و از سوی دیگر ترانه را پایین‌تر از شعر و غزل قرارداده و صاحبان فن، نیز، کمتر به ضبط آن‌ها مبادرت نموده‌اند؛ در حالی‌که وجود فهلویات نشان می‌دهد که قدمت ترانه، از شعر بیشتر است. در این مقاله، با بررسی مشخصاتِ ترانه و تصنیف، ضمن این‌که معنیِ درستی از این دو مقوله، ارائه می‌شود، بیان می‌داریم که ترانه و تصنیف، از لحاظ خوانِش تفاوت بسیاری دارند. ترانه بر پایه‌ی احساساتِ درونیی خواننده، شاد یا غمگین و به‌طور یک‌نواخت، اما تصنیف در چارچوب خاص و اصول اساسی خوانده می‌شود و باید شروع، میانه و فرودِ مناسب داشته باشد. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی(کتابخانه‌ای) انجام گرفته است
The meaning of songs and compositions, the type of performance and the history of their formation are among the topics that have occupied the minds of many researchers. Some people combine the two categories and call the types of songs songs, while there is a lot of difference in the way they are performed. Or from the point of view of some scholars and poets, two-bit, quatrain, piece and maybe short sonnet are also called songs, and from their point of view, it is the only short form of the song that separates it from ode, Masnavi, sonnet and other forms of poetry. The late Queen of Spring Poets, who is the founder of stylistics, considered ballad to be a type of local syllable poem that was common in pre-Islamic Iran and did not differentiate between poetry and ballad, and each poem, especially in the ridiculous seas of ridicule. They have used the place of ballad and on the other hand, they have made the song lower than the poem and lyric and the masters of art have also recorded them less; While the existence of Fahlaviyat shows that the song is older than poetry. In this article, by examining the characteristics of songs and compositions, we distinguish them as much as possible and provide the correct meaning of these two categories. This research has been done by descriptive-analytical method (library).
کتاب‌ها
آرینپور، یحیى (1387) از صبا تا نیما، 3 جلدی، تهران: نشر زوار.
ایرج میرزا (1342) دیوان ایرج میرزا، به اهتمام دکتر محمدجعفر محجوبف تهران: نشر اندیشه.
بهار، محمدتقی (1390) دیوان اشعار، تهران: نشر نگاه.
پایور، فرامرز (1378) ردیف آوازی و تصنیف‌های قدیمی به روایت استاد عبدالله دوامی، تهران: موسسه فرهنگی هنری ماهور.
رودکی، ابوجعفر (1345) گزیده سخن پارسی، به کوشش خلیل خطیب‌رهبر، تهران: نشر صفی علیشاه.
ریپکا، یان (1383) تاریخ ادبیات ایران، 2 جلدی، تهران: نشر سخن.
سعدی، مصلح‌الدین (1382) غزلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: نشر ققنوس.
شاملو، احمد (1378) کتاب کوچه (جامع لغات، اصطلاحات، تعبیرات، ضرب‌المثل‌های فارسی)، تهران: مازیار.
شمیسا، سیروس (1386) سیر رباعی در شعر فارسی، تهران: نشر علم.
فردوسی، ابوالقاسم (1388) شاهنامه، تهران: نشر قطره.
قزوینی، عارف (1395) دیوان اشعار، تدوین محمدعلی سپانلو و مهدی اخوت، تهران: نشر نگاه.
کریستین سن، آرتور (1363) شعر و موسیقی در ایران قدیم، ترجمۀ عباس اقبال، تهران: نشر هنر و فرهنگ.
گلبن، محمد (1351) بهار و ادب پارسی (مجموعۀ مقالات بهار)، تهران: شرکت سهامى کتاب‌هاى جیبى.
مسعودی، حسین (1390) مروج‌الذهب و معادن‌الجواهر، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.
مشحون، حسن (1388) تاریخ موسیقی ایران، تهران: نشر فرهنگ نو.
مولانا، جلال‌الدین محمد (1380) دیوان شمس تبریزی، با مقدمۀ فروزان‌فر، تهران: نشر صدای معاصر.
میرصادقی، میمنت (1373) واژه‌نامه هنر شاعری، تهران: مهناز.
نشاط، سید محمود (1342) زیب سخن یا علم بـدیع فارسـی، تهـران: مهـر آیین.
هدایت، صادق (1379) فرهنگ عامیانۀ مردم ایران، به کوشش جهانگیر هدایت، تهران: نشر چشمه.
مقالات
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1388). کهن‌ترین نمونه شعر فارسی (یکی از خسروانی‌های باربَد)، زبان و ادبیات فارسی، 6(62)،28-32.
همایی، جلال‌الدین. (1375). غزل و تحوّلات اصطلاحى آن در قدیم و جدید. یغما، 13(2)، 77-83.
_||_Books
Arinpour, Yahya (2008) From Saba to Nima, 3 volumes, Tehran: Zovar Publishing.
Bahar, Mohammad Taqi (2011) Divan Poems, Tehran: Negah Publishing House.
Christian Sen, Arthur (1984) Poetry and Music in Ancient Iran, translated by Abbas Iqbal, Tehran: Art and Culture Publishing.
Ferdowsi, Abulqasem (2009) Shahnameh, Tehran: Qatre publishing house.
Golban, Mohammad (1972) Bahar and Persian Literature (Collection of Bahar Articles), Tehran: Pocket Books Company.
Hedayat, Sadegh (2000) The folk culture of Iranian people, by Jahangir Hedayat, Tehran: Cheshme.
Iraj Mirza (1963) Diwan Iraj Mirza, by Dr. Mohammad Jaafar Mahjobov, Tehran: Andisheh Publishing House.
Mashhoun, Hassan (2009) History of Iranian Music, Tehran: Farhang No Publishing.
Masoudi, Hossein (2011) Moravej-al-Zahb and Maaden-al-Jawahar, translated by Abolqasem Payandeh, Tehran: Scientific and Cultural.
Maulana, Jalaluddin Mohammad (2001) Diwan Shams Tabrizi, with an introduction by Forozan Far, Tehran: Saade Masares publishing house.
Mirsadeghi, Mayment (1994) Dictionary of poetic art, Tehran: Mahnaz.
Neshat, Seyyed Mahmoud (1963) Zeib Sokhn or Innovative Persian Science, Tehran: Meher Ayin.
Payvar, Faramarz (1999) Old vocal lines and ballads narrated by Abdallah Davami, Tehran: Mahor Art Cultural Institute.
Qazvini, Aref (2015) Divan of Poems, edited by Mohammad Ali Sepanlou and Mehdi Okhovat, Tehran: Negah Publishing House.
Ripka, Yan (2004) History of Iranian Literature, 2 volumes, Tehran: Sokhn Publishing House.
Rudaki, Abu Jaafar (1966) A Selection of Persian speech, by the efforts of Khalil Khatib-Rahebar, Tehran: Safi Alishah Publishing.
Saadi, Moslehuddin (2003) Ghazliat of Saadi, revised by Mohammad Ali Foroughi, Tehran: Nash Qaqnos.
Shamisa, Siros (2007) Siir Rabai in Persian Poetry, Tehran: Alam Publishing.
Shamlou, Ahmed (1999) Kitab Kocheh (complex of Farsi words, terms, expressions, proverbs), Tehran: Maziar.
Articles
Shafii Kadkani, M. R. (2009). The oldest example of Persian poetry (one of the Khosravanis of Barbad), Persian Language and Literature, 6(62), 28-32.
Homayi, J. (1996). Ghazal and its idiom changes in old and new times. Yaghma, 13(2), 77-83.