تحلیل نشانه - معناشناختی حکایت طوطی و بازرگان از مثنوی معنوی مولانا

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

پگاه رسولی ¹ , شهین اوجاق علیزاده ² , فاطمه امامی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/02/11 تاریخ پذیرش : 1400/05/13 تاریخ انتشار : 1401/07/01

کلید واژه: طوطی, حکایت, مثنوی, نشانه - معناشناسی, بازرگان,

چکیده مقاله :

نشانه - معناشناسی، روشی نوین در نقد ادبی است که هیچ گاه ادعای جایگزینی، دیگر رویکردهای نقد ادبی را نداشته است، بلکه در پی آن است که پنجره‌های نوینی را در معنا بگشاید که متفاوت از برداشت‌های شناختی و سطحی است. این روش، ژرفا و ارتباط کلمات را باهم به چالش می‌کشاند، و ما را به‌ سوی مفاهیمی تازه و پویا رهنمون می‌سازد. این پژوهش در صدد است، با روش توصیفی - تحلیلی؛ حکایت (طوطی و بازرگان) یکی از ارزنده‌ترین حکایت‌های رمزی و تمثیلی دفتر اول مثنوی را از دریچۀ نشانه - معناشناختی بررسی نماید، تا براین‌اساس راهکارهای تبیین معنا و شرایط عبور کنش گر از مرزهای ساختاری محدود و رسیدن به معنای استعلایی و زیبایی‌شناختی تبیین گردد. طوطی فاعل کنشی - شوشی، در مرتبه‌ای فراتر از یک مرغ معمولی آن‌قدر بالا می‌رود که با فاصله گرفتن از مادیات، به مرغ جان و راهبر مبدل گشته و در راستای وحدت الهی متعالی می‌گردد و بازرگان فاعل کنشی در مواجه با تنش عاطفی عمیق، دگرگون شده و در گسست با خود در مسیر سعادت گام برمی دارد و به شناخت شهودی می‌رسد.

چکیده انگلیسی:

Sign-semantic is a new method in literary criticism that has never claimed to be an alternative to other approaches to literary criticism, but seeks to open new windows in meaning that are different from cognitive and superficial perceptions. This method challenges the depth and connection of words, and leads us to new and dynamic concepts. This research intends, by descriptive-analytical method; The anecdote (parrot and merchant) examines one of the most valuable mystical and allegorical anecdotes of the first book of Masnavi from the point of view of semantics, in order to explain the means of explaining the meaning and the conditions of the actor crossing limited structural boundaries and reaching the transcendental and aesthetic meaning. The active-shushi parrot rises so high in the ranks beyond an ordinary chicken that by distancing itself from the material, it becomes a living and guiding hen and transcends in the direction of divine unity, and the active trader is transformed in the face of deep emotional tension. And in breaking with himself, he walks on the path of happiness and reaches intuitive cognition.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

قرآن کریم.

احمدی، بابک (1388) ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.

ریمامکاریک، ایرنا (1384) دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصـر، ترجمـۀ مهـران مهـاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.

زمانی، کریم (1372) شرح جامع مثنوی معنوی، دفتر اول، تهران: اطلاعات.

ساکالوفسکی، رابرت (1384) درآمدی بر پدیدارشناسی، ترجمۀ محمدرضا قربانی، تهران: گام نو.

شعیری، حمیدرضا (1398) مبانی معناشناسی نوین، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم‌انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

شعیری، محمدرضا (1395) نشانه - معناشناسی ادبیات، تهران: دانشگاه تربیت‌مدرس.

شعیری، محمدرضا (1396) تجزیه ‌و تحلیل نشانه - معناشناسی گفتمان، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم‌انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

شعیری، محمدرضا؛ وفایی، ترانه (1388) راهی به معناشناسی سیال، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.

صفوی، کوروش (1393) آشنایی با نشانه‌شناسی ادبیات، تهران: علمی. عباسی، علی (1393) روایت‌شناسی کاربردی، تهران: مرکز انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

عباسی، علی (1395) نشانه - معناشناسی روایی مکتب پاریس، تهران: مرکز انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

فروزانفر، بدیع‌الزمان (1388) شرح مثنوی شریف، جلد 1، تهران: زوار.

گرمس، آلژیر داس ژولین (1389) نقصان معنا، ترجمۀ محمدرضا شعیری، تهران: انتشارات علم.

گیرو، پی یر (1383) نشانه‌شناسی، ترجمۀ محمد نبوی، تهران: آگاه.

مقالات

اسماعیلی، عصمت، شعیری، حمیدرضا، کنعانی، ابراهیم. (1391). رویکرد نشانه- معناشناختی فرآیند مربّع معنایی به مربّع تنشی در حکایت دقوقی مثنوی. پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، 6(3)، 69-94.

اطهاری نیک عزم، مرضیه. (1395). نظام روایی و نشانه‌های متعالی از دیدگاه نشانه - معناشناسی سیال در داستان طوطی و بازرگان. همایش نقد ادبی،2.

بارت، رولان. (1380). اسطوره در زمان حاضر، ترجمه یوسف‌علی اباذری، ارغنون، (18) 85-134.

بیرانوند، نسرین، آریان، حسین، کاظم خانلو، ناصر. (1395). روایت‎شناسی‎ «داستان اکوان دیو». تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 8(28)، 97-127.

حسین‌پورِ سرکاریزی، احمد، علوی‌مقدم، مهیار، فیروزی‌مقدّم، محمود. (1399). کاربرد الگوی کنشگر گِرِماس درتحلیل روایت شناسیِ جایِ خالیِ سُلوچ (مطالعة موردی: «مِرگان در جُست و جوی سُلوچ»).  تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(پیاپی 44)،127-152. doi: 10.30495/dk.2020.677777.

شعیرى، حمیدرضا. (1384). مطالعۀ فرایند تنشی گفتمان ادبی. پژوهش ادبیات معاصر جهان، 10(25)، 187-204.

شعیری، حمید رضا. (1388). از نشانه‌شناسی ساختگرا تا نشانه- معناشناسی گفتمانی. نقد ادبی، 2(8)، 52-3.

شعیری، حمیدرضا. (1386). بررسی انواع گفتمان از دیدگاه نشانه – معناشناسی. مجموعه مقالات دانشگاه علامه، (219)، 106-119.

شعیری، حمیدرضا. (1388). مبانی نظری تحلیل گفتمان، رویکرد نشانه – معناشناسی. پژوهش‌نامه فرهنگستان هنر، 4(12)، 54-72.

شعیری، حمیدرضا، اسماعیلی، عصمت، کنعانی، ابراهیم. (1393). تحلیل نشانه معناشناختی شعرِ «باران». ادب پژوهی، 7(25)، 59-89.

کنعانی، ابراهیم، اسماعیلی، عصمت، اکبری بیرق، حسن. (1393). بررسی کارکردهای نشانه ـ معناشناختی نور بر اساس قصّه‌ای از مثنوی. کهن‌نامه ادب پارسی، 5(3)، 121-148.

Books

The Holy Quran.

Abbasi, Ali (2014) Applied narratology, Tehran: Shahid Beheshti University Publishing Center.

Abbasi, Ali (2015) Seymeh - Narrative Semantics of Paris School, Tehran: Shahid Beheshti University Publishing Center.

Ahmadi, Babak (2009) Structure and interpretation of the text, Tehran: Central Publishing.

Faruzanfar, Badi al-Zaman (2009) Commentary on Masnavi Sharif, Volume 1, Tehran: Zovar.

Garmes, Algire Das Julien (2009) Lack of meaning, translated by Mohammad Reza Shoyiri, Tehran: Alam Publications.

Giro, Pierre (2013) Semiotics, translated by Mohammad Nabawi, Tehran: Aghaz.

Rimamkarik, Irena (2005) Encyclopaedia of Contemporary Literary Theories, translated by Mehran Mahajer and Mohammad Naboi, Tehran: Agh.

Safavi, Korosh (2013) Getting to know the semiotics of literature, Tehran: Elmi.

Sakalovsky, Robert (2004) An Introduction to Phenomenology, translated by Mohammad Reza Ghorbani, Tehran: Gam Nou.

Shayiri, Mohammadreza; Vafaei, Taneh (2008) A way to fluid semantics, Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company.

Shoairi, Hamidreza (2018) Basics of Modern Semantics, Tehran: Organization for the Study and Compilation of University Humanities Books (Samt).

Shoairi, Mohammad Reza (2015) Sign - Semantics of Literature, Tehran: Tarbiat Modares University.

Shoairi, Mohammad Reza (2016) Sign Analysis - Discourse Semantics, Tehran: Organization for the Study and Compilation of University Humanities Books (Samt).

Zamani, Karim (1993) Comprehensive description of Masnavi Manavi, first book, Tehran: information.

Articles

Athari Nik Azm, Marzieh. (2015). Narrative system and transcendental signs from the point of view of signs - fluid semantics in the story of Parrot and Merchant. National Conference of Literary Criticism, 2.

Barrett, Roland. (2001). Myth in the present time, translated by Yusuf Ali Abazari, Arghanun, (18) 85-134. Biranvand, Nasreen, Arian, Hossein, Kazem Khanlou, Nasser. (2015). Narratology "The Story of Ekvan Dev". interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 8(28), 127-97.

Esmaili, Esmat, Shairi, Hamidreza, Kanani, Ebrahim. (2011). The semiotic-semantic approach of the process of the semantic square to the tense square in the anecdote of Daqoghi Masnavi. Researches of mystical literature (Gohar Goya), 6(3), 69-94.

Hosseinpour-e Sarkirizi, Ahmad, Alavi-Moghadam, Mahyar, Firouzi-Moghadam, Mahmoud. (2019). The application of Gremas's actor model in the analysis of the narratology of Soluch's empty place (case study: "Mergan in search of Soluch"). Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12 (44 consecutive), 127-152. doi: 10.30495/dk.2020 .677777.

Kanani, Ebrahim, Esmaili, Esmat, Akbari Biraq, Hassan. (2013). Examining the symbolic-semantic functions of light based on a story from Masnavi. Ancient History of Persian Literature, 5(3), 121-148.

Shairi, Hamidreza, Esmaili, Esmet, Kanani, Ibrahim. (2013). Analysis of the semantic sign of the poem "Rain". Literary Studies, 7(25), 59-89.

Shayiri, Hamid Reza. (2009). From constructivist semiotics to discursive semiotics. Literary Review Quarterly, 2(8), 52-33.

Shayiri, Hamidreza. (2005). Studying the tension process of literary discourse. World Contemporary Literature Research, 10(25), 187-204.

Shayiri, Hamidreza. (2007). Examining types of discourse from the point of view of sign-semantics. Allameh University essays collection, (219), 106-119.

Shayiri, Hamidreza. (2009). Theoretical foundations of discourse analysis, sign-semantics approach. Art Academy Research Journal, 4(12), 54-72.