نقاب و پرسونای انتقادی عطار
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بم، دانشگاه آزاد اسلامی، بم، ایران.
کلید واژه: شگرد ادبی نقاب, پرسونا, عطار, انتقاد, اعتراض,
چکیده مقاله :
بین ادبیات و شرایط اجتماعی همواره ارتباطی متقابل و تأثیرگذار وجود دارد. از آغاز شعر فارسی جوهره اعتراض و تعهد اجتماعی در آثار شاعران دیده می‌شود. اعتراض، مقولهای از ادبیات است که طی آن روشن فکر به منظور بیان مشکلات جامعه و روشنگری و آگاهی بخشی، نارضایتی خود را از وضع موجود ابراز میدارد؛ از آن جمله شاعران متعهد، به واسطۀ رسالت و مسؤولیتی که بر دوش خود احساس میکنند، به فراخور شرایط، نسبت به ناهنجاریهای گوناگونی که به ویژه در ساختار اجتماعی و سیاسی میبینند بی تفاوت نمی‌نشینند و واکنش نشان میدهند، در این بین گاهی شرایط جامعه زمینۀ پیدایش برخی از شگردهای ادبی را فراهم میسازد. از جملۀ این شگردها، نقاب است که شاعر از میان شخصیتهای اسطورهای و تاریخی فرهنگ خود یکی را برمی‌گزیند و در پس نقاب او به انتقاد از جامعۀ خویش میپردازد تا هم به رسالت شعری خود عمل کرده باشد و هم از آسیب در امان بماند. در اين نوشتار، کوشش مي شود تا با روش توصیفی تحلیلی زمينه‌ها و عوامل اجتماعي مؤثر در شکل گيري نقاب‌های شخصيتی در مثنوی‌های عطار و ارتباط آن با مکتب اعتراض مشخص شود و انواع نقاب‌های مورد استفاده عطار را بیان می‌کند.
There is always a reciprocal and influential relationship between literature and social conditions.
From the beginning of Persian poetry the essence of protest and social commitment is seen in the works of poets. Protest is a category of literature in which the enlightened express their dissatisfaction with the status quo in order to express the problems of society and to enlighten and raise awareness. Among them are committed poets, because of the mission and responsibility they feel on their shoulders Accordingly, they do not remain indifferent and react to the various anomalies they see, especially in the social and political structure.
In the meantime, sometimes the conditions of the society provide the ground for the emergence of some literary techniques. One of these tricks is the mask(Persona) that the poet chooses from among the mythical and historical characters of his culture. He criticizes his society in the back of persona so that he can perform hic poetic duty and he can be safe from damages.
In this paper, it is tried to identify the social context and factors that influence the formation of personality masks in Attar's Masnavi And its connection with the school of protest to be determined And Describes the types of masks used by Attar
کتاب¬ها
قرآن کریم.
استس، کالریسا، پینکوال. (1392). زنانی که با گرگ¬ها می‌دوند: افسانه‌ها و قصه‌هایی درباره کهن الگوی زن وحشی، ترجمه سیمین موحد، تهران: نشر پیکان.
بتولي. سيدمحمدعلي. (1376). با يونگ و سهروردي (مباني فلسفي و عصب‌شناختي نظريه يونگ)، تهران: اطلاعات.
بصیری، محمّد صادق. (1387). نامۀ پایداری، مجموعۀ مقالات اوّلین کنگره ادبیّات پایداری، به اهتمام احمد امیری خراسانی، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدّس.
پاینده، حسین. (1384). اسطوره شناسی و مطالعات فرهنگی، تهران: سمت.
پالمر، مایکل. (1388). فروید، یونگ و دین، مترجمان محمد دهگانپور، غلامرضا محمدی، تهران: رشد.
پورنامداریان، تقی. (1374). عطار و رساله‌های عرفانی ابن سینا، در مجموعه سایه در خورشید، جلد 3، مجموعه مقالات کنگره جهانی بزرگداشت عطار نیشابوری.
حسین پورچافی، علی. (1384). جریان‌های شعری معاصر فارسی (از کودتا 1333 تا انقلاب 1357)، تهران: امیر کبیر.
حلبي، علي اصغر. (1364). مقدمه¬اي بر طنز و شوخ طبعي در ايران، تهران: انتشارات پيك.
داد، سیما. (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: انتشارات مروارید.
زرين كوب، عبدالحسين. (1353). نه شرقي نه غربي انساني، تهران: انتشارات اميركبير.
زرين كوب، عبدالحسين. (1356) از كوچۀ رندان، تهران: انتشارات جاويد.
زرين كوب، عبدالحسين. (1362). ارزش ميراث صوفيه، تهران: مؤسسۀ انتشارات اميركبیر.
سجّادي، سید ضیا¬الدین. (1387). مقدمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوف، تهران: انتشارات سمت.
شریعت باقری، محمدمهدی، عبدالمکی، سعید. (1387)، تحلیل روانشناختی خودشکوفایی از دیدگاه مولانا و راجرز، تهران: نشر دانژه.
شميسا. سيروس. (1378). نقد ادبي، تهران: انتشارات فردوس.
شریعت باقری، محمدمهدی، عبدالمکی، سعید. (1387). تحلیل روانشناختی خودشکوفایی از دیدگاه مولانا و راجرز، تهران: نشر دانژه.
عباس، احسان. (1384). رویکردهای شعر معاصر عرب، مترجم حبیب¬اله عباسی، تهران: سخن.
عباسی، حبیب¬اله. (1387). سفرنامه باران نقد و تحلیل شعر شفیعی کدکنی، تهران: نشر سخن.
عشری زائد، علی. (1997). استدعا الشخصیات التراثیه فی شعر العربی المعاصر، القاهره: دارالفکر العربی.
عطار، فريدالدين محمد. (1384). الهي¬نامه، به كوشش فؤاد روحاني، تهران: انتشارت زوار.
عطار، فريدالدين محمد. (1361). اسرارنامه، به تصحیح سید صادق گوهرین، تهران: انتشارت زوار.
عطار، فريدالدين محمد. (1373). مصيبتنامه، به تصحيح دكتر نوراني وصال، تهران: زوار.
عطار، فريدالدين محمد. (1356). تذکره الاولیاء استعلامی، بررسی، تصحیح متن و توضیحات از دکتر محمد استعلامی، تهران: ناشر زوار.
عطار، فريدالدين محمد. (1383). منطق¬الطير، مقدمه و تصحيح و تعليقات شفيعي كدكني، تهران: انتشارات سخن.
کمپل، جوزف. (1389). قهرمان هزار چهره، ترجمه شادی خسروپناه، تهران: انتشارات گل آفتاب.
محمدی، محمدحسین. (1374). فرهنگ تلمیحات شعر معاصر (اشارات اساطیری، داستانی تاریخی، مذهبی و جغرافیایی در شعر معاصر)، تهران: میترا.
معين، محمّد. (1375). فرهنگ فار سي، تهران: انتشارات اميرکبير.
یونگ، کارل گوستاو. (1378). انسان و سمبول‌هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: انتشارات جامی.
یونگ، کارل گوستاو. (1388). تحلیل رؤیا، ترجمۀ رضا رضایی، تهران: نشر افکار.
یونگ، کارل گوستاو. (1390). زندگینامه من: خاطرات، خواب¬ها و تفکرات، ترجمه بهروز ذکاء، تهران: بنیاد ترجمه و نشر کتاب پارسه.
مقالات
روضاتیان، مریم، و میرباقری فرد، علی اصغر. (1391). نقد و تحلیل کهن‌الگوی نقاب با توجه به رفتارهای ملامتی. شعر پژوهی (بوستان ادب)، 2(3)، 121-141. doi: 10.22099/jba.2012.3 09.
سجادی راد، سید کریم، و سجادی راد، سیده صدیقه. (1394) بررسی غزلیات حافظ بر مبنای روانشناسی، یونگ. زبان و ادبیات فارسی، 10(2).
سجادی¬راد، سیده صدیقه، و سجادی¬راد، سید کریم. (1389). بررسی نقاب و سایۀ یونگ در غزلیّات سنایی. عرفانیات در ادب فارسی، 2(۵)، ۸۰-۹۲.
عباسی، حبیب¬اله. (1385). کارکرد نقاب در شعر (همراه با تحلیل دو نقاب در شعر م.سرشک). زبان و ادبیات دانشکده ادبیات، 39(1 (پی در پی 152))، 155-173.
محمدی آسیابادی، علی. (1384). ارزش تخلص و کاربرد آن در شعر حافظ. پژوهش‌های ادبی. 2(۸)، ۵۱-۷۴. dor:20.1001.1.17352932.1384.2.8.3.4
نوابی، ایرما. (1385). نماد نقاب، همزاد و دیگری در آثار اکتاویو باز. پژوهش ادبیات معاصر جهان، 11(30)، 127- 144.
منابع انگلیسی
Alex preminger and t.v.f. brogan. (1993). the new princeton encyclopedia of poetry and poetics, Princeton: prinecton university press.
References
Books
Holy Quran. [In Persian]
Abbas, E. (2005). Approaches to contemporary Arab poetry, Trans. Habibullah Abbasi, Tehran: Sokhn. [In Persian]
Abbasi, H. A. (2008). Baran travel book, criticism and analysis of Shafii Kodkani's poetry, Tehran: Sokhon Publishing House. [In Persian]
Ashri Zazad, A. (1997). Invoking the characteristics of al-traratiyah in contemporary Arabic poetry, Cairo: Dar al-Fikr al-Arabi. [In Persian]
Attar, F. M. (1977). Tazkira Al-Awlia Estilami, review, correction of the text and explanations by Dr. Mohammad Estilami, Tehran: Zovar Publishers. [In Persian]
Attar, F. M. (1982). Asrarnameh, edited by Seyyed Sadegh Goharin, Tehran: Zovar Publications. [In Persian]
Attar, F. M. (1996). Misery, corrected by Dr. Noorani Vasal, Tehran: Zovar. [In Persian]
Attar, F. M. (2004). Al-Tair logic, introduction and correction and comments by Shafii Kodakani, Tehran: Sokhon Publications. [In Persian]
Attar, F. M. (2005). Elahinameh, by the efforts of Fouad Rouhani, Tehran: Zovar Publishing House. [In Persian]
Basiri, M. S. (2008). The Letter of Sustainability, a collection of articles of the first Congress of Sustainability Literature, edited by Ahmad Amiri Khorasani, Tehran: Foundation for the Preservation of the Works and Publication of Sacred Defense Values. [In Persian]
Batoli S. M. A. (1997). With Jung and Sohrvardi (Philosophical and Neurological Foundations of Jung's Theory), Tehran: Information. [In Persian]
Campbell, J. (2010). Hero of a thousand faces, Trans. Shadi Khosrupanah, Tehran: Gol Aftab Publications. [In Persian]
Dad, S. (2008). Dictionary of Literary Terms, Tehran: Marwarid Publications. [In Persian]
Estes, C., P. (2012). Women who run with the wolves: legends and stories about the archetype of the wild woman, Trans. Simin Mohed, Tehran: Nash Pikan. [In Persian]
Halabi, A. A. (1985). An introduction to humor and humor in Iran, Tehran: Peak Publishing. [In Persian]
Hossein Pourchafi, A. (2005). Contemporary Persian poetic currents (from the 1333 coup to the 1357 revolution), Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
Jung, C. G. (1999). Man and his symbols, Trans. Mahmoud Soltanieh, Tehran: Jami Publications. [In Persian]
Jung, C. G. (2009). Dream Analysis, Trans. Reza Rezaei, Tehran: Afkar Publishing. [In Persian]
Jung, C. G. (2011). My Biography: Memories, Dreams and Thoughts, Trans. Behrouz Zaka, Tehran: Parse Book Translation and Publishing Foundation. [In Persian]
Mohammadi, M. H. (1995). A collection of allusions to contemporary poetry (mythical, historical, religious and geographical allusions in contemporary poetry), Tehran: Mitra. [In Persian]
Moin, M. (1996). Farang Farsi, Tehran: Amir Kabir Publications. [In Persian]
Palmer, M. (2009). Freud, Jung and Dean, Trans. Mohammad Dehganpour, Gholamreza Mohammadi, Tehran: Rushd. [In Persian]
Payandeh, H. (2005). Mythology and cultural studies, Tehran: Samt. [In Persian]
Poornamdarian, T. (1995). Attar and Ibn Sina's mystical treatises, Trans. Sayeh Der Khursheed, Volume 3, Proceedings of the World Congress Commemorating Attar Nishaburi. [In Persian]
Sajjadi, S. Z. (2008). An introduction to the basics of mysticism and Sufism, Tehran: Samit Publications. [In Persian]
Shamisa, C. (1999). Literary criticism, Tehran: Ferdous Publications. [In Persian]
Shariat Bagheri, M. M., Abdul Makki, S. (2008), psychological analysis of self-actualization from the perspective of Rumi and Rogers, Tehran: Danje Publishing. [In Persian]
Shariat Bagheri, M. M., Abdul Makki, S. (2008). Psychological analysis of self-actualization from the point of view of Rumi and Rogers, Tehran: Danje Publishing House. [In Persian]
Zarin Kob, A. H. (1974). Neither Eastern nor Western Humanity, Tehran: Amirkabir Publications. [In Persian]
Zarin Kob, A. H. (1977). from Rendan Street, Tehran: Javaid Publications. [In Persian]
Zarin Kob, A. H. (1983). The value of Sophia's heritage, Tehran: Amir Kabir Publishing House. [In Persian]
Articles
Abbasi, H. A. (2006). The function of the mask in poetry (together with the analysis of two masks in M. Sarshak's poem). Language and Literature Faculty of Literature, 39(1 (seq. 152)), 155-173. [In Persian]
Mohammadi Asiabadi, A. (2005). The value of surname and its use in Hafez's poetry. Literary research. 2(8), 51-74. dor:20.1001.1.17352932.1384.2.8.3.4. [In Persian]
Navabi, I. (2006). The symbol of the mask, Hamzad and the other in the works of Octavio Baz. World Contemporary Literature Research, 11(30), 127-144. [In Persian]
Rouzatian, M., & Mirbaghri Fard, A. A. (2011). Criticism and analysis of the archetype of the mask with regard to reprehensible behaviors. Poetry Research (Bostan Adeb), 2(3), 121-141. doi: 10.22099/jba.2012.309. [In Persian]
Sajjadi Rad, S. K., & Sajjadi Rad, S. S. (2014) Analyzing Hafez's sonnets based on psychology, Jung. Persian Language and Literature, 10(2). [In Persian]
Sajjadi-Rad, S. S., & Sajjadi-Rad, S. K. (2010). Examining Jung's mask and shadow in Sanai's sonnets. Mysticism in Persian literature, 2(5), 80-92. [In Persian]