سیر و سلوک یا عرفان عملی در بوستان سعدی
محورهای موضوعی : عرفانی(با ویژگی ادبی و هنری)مرضیه عطاران 1 , محمد یوسف نیری 2 *
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
کلید واژه: سیر و سلوک, احسان, انسان, دفع به احسن.,
چکیده مقاله :
عرفان عملی یا سیر و سلوک الی الله در برابر عرفان نظری مجموعه‌ای از اعمال و مناسکی است که نتیجه آن‌ها رسیدن به مقام معرفت است و روندة این راه را در شمار عارفان در می آورد. این اعمال اگر چه در سلسله‌های مختلف عرفانی متفاوت است اما همگی بر ذکر و فکر و خلوت و عبادت و ضرورت وجود پیر تاکید دارند و سعدی این اصول کلی را پذیرفته است. اما نوآوری‌ها و هنجارشکنی‌هایی از او به ظهورآمده که تا عصر او تقریباً بیسابقه است. در نگاه سعدی مهم‌ترین ابزار سلوک خدمت به خلق است تا آن جا که کل طریقت را بدان منحصر کرده است و از این رهگذر مکتب او در تعاملات اجتماعی و اصل اخلاق محوری شکل می گیرد و این دو اصل محوری در اهداف سلوک نیز لحاظ می شود چنان که او هم به کمالات فردی نظر دارد و هم به نقشآفرینی‌های اجتماعی. این دو اصل حاکی از دوره‌ای «نو تعریف» در مکتب سعدی است. مولفه‌های اساسی این دوره توجه خاص به اصل خدمت و احسان، گسترش فرهنگ اخلاق محور، سیر و سلوک در تمام لایه‌های اجتماعی از عوام تا صاحبان قدرت و سلطنت و در کنار آن رسیدن به مقام توحید وجودی و لقای الهی است که بلندمرتبه‌ترین کمال بشری است. با این مقدمات سعدی سالک الی الله را آمیزه‌ای از کمالات صورت و معنی میداند و به هر دو ساحت شخصیت فردی و اجتماعی انسان و نسبت آن‌ها با سیر و سلوک توجه کرده است.
Although these actions are different in various mystical dynasties, they all emphasize remembrance, contemplation, solitude, worship, and the necessity of the existence of mentors, and Saadi has accepted these general principles. But innovations and breaking norms emerged from him, which are almost unprecedented until his time. In Saadi's view, the most important means of conduct or practical mistakes is to serve the people to the point where he has specialized it to the importance of serving the people and through this, his way of mysticism is formed in social interactions and the main ethics, and these two central principles are also included in the goals of conduct, as he considers both individual perfections and social roles. These two principles indicate a period of "redefinition" in Saadi’s way of mysticism. The basic components of this course are paying special attention to the principle of service, spreading the culture of behavior in all social layers from the common people to those in power and royalty, and at the same time reaching the position of existential monotheism and encountering God, which is the highest level of human perfection. With these prerequisites, Saadi considers the seeker of Allah to be a mixture of the perfections of form and meaning. And he has paid attention to both the construction of individual and social character of man.
کتاب¬ها
قرآن کریم.
آملی، سیدحیدر. (1368). جامع الاسرارو منبع الانوار، تهران: انجمن ایران شناسی فرانسه و شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
آملی، سیدحیدر. (1367). نص النصوص فی شرح الفصوص، تهران: توس.
ابن سینا. (1363). الاشارات و التنبیهات، حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
ابن عربی، محی¬الدین. (1367). اصطلاحات الصوفیه، حیدرآباد: جمعیت دایرةالمعارف عثمانی.
بدلیسی، عماربن یاسر. (1394). صوم القلب، محمدیوسف نیری، تهران: مولی.
تمیمی آمدی، عبدالواحد. (1337). غررالحکم و دررالحکم، محمد انصاری، قم: دارالکتاب ایران.
جرجانی، میرسیدشریف. (بی تا). تعریفات، بیروت: دارالسور.
حقیقت، حسین شاه. (1379). خزینه الامثال، تهران: دانشگاه تهران.
حکیم قاینی. (1364). رسایل عرفانی و فلسفی حکیم قاینی، تهران: علمی و فرهنگی.
خوارزمی، حسین بن حسن. (بی تا). جواهرالاسرار و زواهرالانوار، اصفهان: مشعل.
رازی، نجم‌الدین. (1365). مرصادالعباد من المبدا الی المعاد، تهران: علمی و فرهنگی.
سعدی، مصلح الدین. (1364). بوستان، تهران: امیرکبیر.
سعدی، مصلح الدین. (1375). کلیات، تهران: ناهید.
سمنانی، علاءالدوله. (1362). العروه لاهل الخلوه و الجلوه، تهران: مولی.
سنایی غزنوی، مجدود بن آدم. (1397) حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، تهران: سخن.
سهروردی، ابوالنحیب. (1363). آداب المریدین، تهران: مولی.
سهروردی، شهاب‌الدین. (1373). تلویحات (ضمن مجموع مصنفات)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطا لعات فرهنگی.
سهروردی، شهاب‌الدین. (1373). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
سهروردی،شهاب‌الدین. (1370). فتوت¬نامه (ضمن رسایل جوانمردان)، تهران: معین.
سیدرضی، ابوالحسن محمدبن الحسین. (1394). نهج¬البلاغه، سیدمحمد جعفری، تهران: نشرو تحقیقات ذکر.
عطارنیشابوری، فریدالدین محمد. (1383). منطق¬الطیر، تهران: سخن.
غزالی، محمد. (1319). کیمیای سعادت، تهران: کتابخانه مرکزی.
غزالی، محمد. (1398). زادآخرت، قم: انتشارات ادبیات.
فروزانفر، بدیع الزمان. (1347). احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر.
کاشانی، عبدالرزاق. (1372). فرهنگ اصطلاحات عرفان و تصوف، محمد خواجوی، تهران: مولی.
کبری،نجم‌الدین. (1957). فوائح الجمال و فواتح الجلال، ویسپادن: فرانتز شنایدر.
لاهیجی، عبدالرزاق. (1383). گوهرمراد، تهران: سایه.
مجلسی، محمد باقر. (1404 ق). بحارالانوار، بیروت: موسسه الوفا.
معلوف، لویس. (1986م). المنجد، بیروت: دارالمشرق.
مولوی، جلال الدین. (1374). مثنوی معنوی، تهران: بهاباد.
نسفی، عزیزالدین. (1359). کشف الحقایق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
نسفی، عزیزالدین. (1371). الانسان الکامل، تهران: کتابخانه طهوری.
هجویری، علی بن عثمان. (1383). کشف المحجوب، تهران: سروش.
References
Books
The holy Quran.
Amuli, Seyyed Haidar. (1989). Jame-al-Asrar wa Manba-al-anvar, Tehran: scientific and cultural publication. [In Persian]
Amuli, Seyyed Haidar. (1988). Nass-al-Nosus, Tehran: Toos. [In Persian]
Attar of Nishapour, Farid-al-din Mohammad. (1960). Mantiq-al-tair, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Badlisi, Ammar-Ibn-Yasser. (2015). Fasting of the heart, Introduction, Trans. and research by Mohammad Yousof Nayyeri, Tehran: Molly. [In Persian]
Forouzanfar, Badiozzaman. (1969). Ahadith-i-Mathnawi, Tehran: Amir khabir. [In Persian]
Ghazali, Mohammad. (2019). Zaad-E-Akherat, Qom: Literature Publication. [In Persian]
Ghazali, Mohammad. (1941). Kimiaye Saadat, Tehran: central library. [In Persian]
Haghighat, Hossein, Shah. (2001). Khazinat-al-amsal, Tehran: Tehran university. [In Persian]
Hakim Ghayeni. (1986). Mystic and philosophic Compilation, Tehran: Scientific and Cultural. [In Persian]
Hojviri, Ali-Bin-Otman. (2005). Kshf-al-Mahjub, Tehran: Soroush. [In Persian]
Ibn-Arabi, Mohy-al-din. (1989). Estelahat-al-sufiyeh, HeidarAbad: Ottoman Encyclopedia Society. [In Persian]
Ibn-sina. (1985). Al-Esharat Wa-al-tanbihat, Terans. Malekshahi hassan, Tehran:Soroush. [In Persian]
Jorjani, Mir seyyed Sharif. (No Date). Tarifat, Beirut: Dar-al-sorour. [In Persian]
Kashani, Abd-al-Razzagh . (1994). Dictionary of Mystic Idioms, Tehran: Molly. [In Persian]
Kharazmi, Hossain-ebn-Hassan. (No Date). Javaher-al-Asrar wa zawaher-al-Anwar, Isfahan: Mashal. [In Persian]
Kobra, Najm-al-din . (1957). Fawaeh-al-jamal wa Fawateh-al-Jalal, Vispaden: Frantz Schinder. [In Persian]
Lahiji, Abdolrezzagh. (2004). Gohar Morad, Tehran: Sayeh. [In Persian]
Majlesi, Mohammad Bagher. (1983). Behar-al-Anvar, Beirut:Alvafa Foundation. [In Persian]
Malouf, Louis. (1986). Al-Munjid, Beirut:Dar-al-Mashregh. [In Persian]
Mowlavi, Jalal-al-Din. (1995). Mathnavi, Tehran: Behabad. [In Persian]
Nasafi, Aziz-al-Din. (1992). Al-Ensan-al-Kamel, Tehran: Tahoori library. [In Persian]
Nasafi, Aziz-al-Din. (1980). Kashf-al-Haghayegh, Tehran: Book translation and publishing company. [In Persian]
Razi, Najm-al-Din. (1986). Mersad-al-Ebad, Tehran: Scientific and cultural. [In Persian]
Saadi, Mosleh-al-Din. (1985). Boostan, Tehran: Amir kabir. [In Persian]
Saadi, Mosleh-al-Din. (1996). Kolliyat, Tehran: Nahid. [In Persian]
Sanaei Ghaznavi, Majdood-ebn-Adam. (2018). Hadighat-al-Haghighah, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Semnani, Alla-al-Dowleh. (1983). Al-orvat-le-ahl-al-khalvah-va-al-Jalvah, Tehran: Molly. [In Persian]
Seyyed-Razi. (2015). Nahj-al-Balagha, Ttans. Seyyed Mohammad Mehdi Jafari, Tehran: zekr publication and researches. [In Persian]
Suhrawardi-zia-al-Din Abu-Najib. (1984). Adab-al-Moridin, Tehran: Molly. [In Persian]
Suhrawardi, Shahab-al-Din. (1994). Talvihat, Tehran: Institute of humanities and cultural studies. [In Persian]
Sohrwardi, Shahab-al-Din. (1991). Fotowat Name, Tehran: Moein. [In Persian]
Sohrawardi, Shahab-al-Din. (1994). Compilation of Sheikh-e-Eshragh’s works, Tehran: Research Institute of liberal arts. [In Persian]
Tamimi Amadi, Abd-al-vahed. (1958). Ghorar-al-Hikam-Va-Dorar-al-kelam, Mohammad Ansari, Qom: Dar-al-ketab-Iran. [In Persian]