تعامل نوع ادب تعلیمی با قوالب برجستۀ شعری (ازدورۀ سامانی تا پایان دورۀ تیموری)
محورهای موضوعی : تاریخی (با ویژگی ادبی و هنری)فاطمه معنوی 1 , رحمان مشتاق مهر 2 , احمد گلی 3
1 - دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، آذربایجان، ایران.
3 - دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
کلید واژه: ادب تعلیمی, شعر فارسی, جامعه, قالب های شعری, دوره های تاریخی,
چکیده مقاله :
فرهنگ و ادبیات ایرانی از گذشته‌های دور تا کنون، پیوندی ناگسستنی با تعلیم و اخلاقیات داشته‌است و شعرا همواره از پیشگامان نظم مباحث اخلاقی و تربیتی در جامعه بوده‌اند، درواقع به جرأت می‌توان گفت که از ادوار آغازین شعر فارسی، اولین مباحثی که بیش از هر موضوع دیگری به سلک نظم کشیده شد، آثار حکمت‌آمیز و اخلاقی بوده‌است، آثاری که از همان ابتدا به تأسی از گفتمان‌های مختلف جامعه همواره در معرض تطور و دگرگونی بوده‌اند و متناسب با اوضاع اجتماعی و فرهنگیِ هر عصرمتحول شده‌اند؛ درواقع بین آفرینش‌های هنری و پدیده‌های اجتماعی تعامل انکارناپذیری وجود دارد، که این تعامل نه تنها در محتوا و مضمون آثار ادبی، بلکه در قوالب شعری هر دوره‌ای بعینه دیده می‌شود. بر این اساس و با توجه به اهمیت ادب تعلیمی و ارتباط دوسویۀ آن با قوالب مختلف شعر فارسی بر آن شدیم تا به بررسی روابط متقابل نوع ادب تعلیمی با برجسته-ترین و پر افت و خیزترین قالب‌های شعر فارسی، از آغاز تا پایان دورۀ تیموری بپردازیم. بدین منظور دواوین و منظومه‌های شاعران برجسته و دوران ساز این مرزو بوم از دورۀ سامانی تا پایان دورۀ تیموری با محوریت بررسی ادبیات تعلیمی بر اساس دوره‌های تاریخی در قالب‌های قصیده، غزل، قطعه، مثنوی و رباعی مورد نقد و بررسی قرار گرفت و در پایان تبیین علل و چرایی بازتاب ادب تعلیمی در قوالب مختلف در دوره‌های تاریخیِ موردِ مطالعه عرضه گردید.
Iranian culture and literature has been inextricably linked with education and ethics from the distant past to the present, and poets have always been among the pioneers of the order of moral and educational issues in society. In fact, it can be said that from the earliest periods of Persian poetry, the first topics that were regulated more than any other subject were the works of wisdom and morality, Works that have always been subject to evolution and change from the very beginning due to the different discourses of society And have adapted to the social and cultural conditions of each age; In fact, there is an undeniable interaction between artistic creations and social phenomena. This interaction, along with the content of literary works, is seen in the poetic forms of each period. Based on this and considering the importance of educational literature and its two-way relationship with different forms of Persian poetry, we decided to study the interrelationships of educational literature with the most prominent and fluctuating forms of Persian poetry, from the beginning to the end of the Timurid era. For this purpose, the works of prominent poets from the Samanid period to the end of the Timurid period with the focus on the study of educational literature based on historical periods in the form of ode, lyric, piece, Masnavi and quatrain were reviewed. It was shown in different forms in historical periods.