بررسی و تحلیل استعاره مفهومی نور در مثنوی معنوی دفتر سوم بر اساس نظریه جورج لیکاف و مارک جانسون
محمدزمان لاله زاری
1
(
گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد شوشتر،دانشگاه آزاد اسلامی،شوشتر، ایران
)
شبنم حاتم پور
2
(
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.
)
فرزانه سرخی
3
(
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.
)
کلید واژه: نور , استعاره مفهومی , مثنوی دفتر سوم , لیکاف و جانسون,
چکیده مقاله :
مولانادرمثنوی از استعارۀمفهومی نور به عنوان ابزار زبانی جهت گسترش معانی و مفاهیم معرفتی بهره برده است. به همین دلیل نگارندگان، دفترسوم مثنوی را برای دریافت استعاره مفهومی نور به همراه واسطه های معنایی کاویده اند.پرسش اصلی در مقاله چنین است: استعاره مفهومی نوردرمثنوی چگونه می تواند با نظریه ی معاصرزبان شناسی شناختی مطابقت معنایی هدفمند داشته باشد؟ در این راستا نتایجی چشمگیر حاصل شده است. و معانی متعددی از جمله نوربه مثابه ی حیات بخشی، به مثابه حزم و دوراندیشی، جنگجوی عالم ملکوت، رونق بخش وجود، روشنی دل و دیدگان و...به دست آمده است. به دلیل حجم بالای کار در مثنوی نمونه ها از دفتر سوم انتخاب شده اند. نگارندگان با مطالعه ژرف نگرانه در دفتر سوم 90 بیت را به صورت گزینشی برگزیدند که در میان آن ها واژه ی نور 101 مورد به کار رفته است. تحقیقات لیکاف و جانسون در زمینه استعاره ثابت کردکه کاربردهای استعاره به حوزه مطالعات ادبی محدود نیست، آن ها معتقدند که استعاره در تفکر ریشه دارد و یکی از مظاهر آن زبان است. به همین جهت استعاره مفهومی اصطلاحی است در زبان شناسی شناختی که به فهمیدن یک ایده یا یک حوزه مفهومی بر اساس ایده یا حوزه مفهومی دیگر اشاره می کند که همراه با یک الگوبرداری مبدا _ مقصد است.
چکیده انگلیسی :
In Masnavi-ye- Ma'navi , Rumi ( Mawlana ) has used the conceptual metaphor of light as a lingual tool for extending the meaning and cognitive concepts. That's the reason why in carrying out the current study, the third book of Masnavi has been studied thoroughly. The main question of the present study is given as follow. "How can the conceptual metaphor of light in Masnavi be congruent with contemporary approach of cognitive linguistics?" In this regard, interesting findings were concluded and several meanings of the word light were obtained connoting life giving,foresight ، the warrior of world of kingdom،prosperity of existence، light of heart and vision and so on. Due to huge quantity of Masnavi , only the third book of that was under study for exemplification and modeling. After deep analysis of the third book of Masnavi , 90 couplets were selected. The word light was counted 101 times in the couplets. According to studies done by Lakeoff and Johnson, it was proved that metaphor usage is not merely seen in literary tests. They argue that metaphor is actually rooted in thinking and language is one prominent tool for reflecting it. That's why in cognitive linguistics, metaphor is generally referred to as an idiomatic term covering understanding a concept, a conceptual area or another conceptual domain. By this explanation, metaphor occurs in the form of an origin – destination pattern.
1 . آلن گربران ، ژان شوالیه (1387 ) ، فرهنگ نمادها ، جلد پنجم ، مترجم سودابه فضایلی ، تهران : انتشارات جیحون .
2. احمدی ، بابک (1370 ) ، ساختار و تأویل متن ، چاپ اول، تهران : مرکز.
3 . اخوان ثالث ، مهدی (1372) ، آخرشاهنامه ، چاپ یازدهم ، تهران : مروارید .
4.الهی قمشه ای ، مهدی (1384) ، قرآن کریم ، قم ، انتشارات قدس.
5 .پاک طینت ، حشمت الله (1395) ، سمبولیسم اجتماعی در شعر نیمایوشیج ، یازدهمین گردهمایی بین المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ، دانشگاه گیلان .
6 .جورج لیکاف و مارک جانسون (1397 ) ، استعاره هایی که با آن ها زندگی می کنیم ،مترجم هاجر آقا ابراهیمی، تهران : نشر علم.
7 . چدویک ، چارلز (1375)، سمبولیسم ، ترجمه مهدی سحابی ، تهران : مرکز.
8 . حافظ شیرازی ، خواجه شمس الدین محمّد (1362) ،دیوان حافظ ، تصحیح محمد قزوینی ، تهران ، انتشارات اقبال.
9 . حافظ شیرازی ، خواجه شمس الدین محمد (1367)، دیوان حافظ ، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی ، تهران : زوار.
10 . حافظ شیرازی ، خواجه شمس الدین محمّد (1375)، دیوان غزلیات ، به کوشش دکترخلیل خطیب رهبر ، تهران، انتشارات صفی علیشاه.
11 . حافظ شیرازی ، خواجه شمس الدین محمد (1385 ) ، حافظ نامه ، به اهتمام بهاالدین خرمشاهی ، تهران : انتشارات علمی و فرهنگی .
12 . حافظ شیرازی ، خواجه شمس الدین محمّد (1400)، دیوان حافظ ، شرح کاظم عابدینی ، تهران ، انتشارات امام عصر .
13 . رازی ، نجم الدین (1388 ) ، گزیده مرصادالعباد به انتخاب و با مقدمه دکتر محمد امین ریاحی ، تهران : انتشارات علمی .
14 . زمانی، کریم(1397)، شرح جامع مثنوی معنوی، دفترسوم،چاپ بیست و نهم ، تهران: انتشارات اطلاعات.
15.سپهری ، سهراب (1380)، هشت کتاب ، تهران ، انتشارات طهوری.
16 . سپهری ، سهراب(1363) ، هشت کتاب ، تهران : انتشارات طهوری.
17 . سجادی ، سید جعفر (1389 ) ، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی ، تهران : انتشارات طهوری.
18 . سعدی ، مصلح ابن عبدالله (1364) ، کلیات شیخ سعدی ، به تصحیح محمدعلی فروغی ، تهران ، انتشارات موسی علمی .
19. سعدی ، مصلح ابن عبدالله (1375)، بوستان ، تصحیح و توضیح غلام حسین یوسفی ، تهران : انتشارات خوارزمی .
20 .سهروردی ، شهاب الدین (1355 ) ، حکمت الاشراق ، ترجمه و توضیح جعفرسجادی ، تهران : انتشارات دانشگاه تهران .
21 . شاملو ، احمد (1382)، مجموعه آثار شاملو ، دفتر یکم ، چاپ چهاردهم ، تهران :نگاه .
22 .شفیعی کدکنی، محمدرضا (1358 )، صورخیال در شعرفارسی ، تهران : آگاه .
23. شفیعی کدکنی ، محمدرضا (1386) ، حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر ، تهران : انتشارات سخن .
24.شفیعی کدکنی ، محمدرضا(1390)، صورخیال درشعر فارسی ، چاپ چهاردهم ، تهران : نشرآگه.
25. شمیسا ، سیروس (1369 ) ، گزیده غزلیات مولوی ، ج2 ، تهران : چاپ و نشر بنیادی .
26 . شمیسا ، سیروس(1370)، نگاهی به شعر سهراب سپهری، تهران : مروارید .
27. شمیسا ، سیروس(1370)،بیان ، چاپ نخست ، تهران : انتشارات فردوسی .
28. شمیسا ، سیروس(1374)، نگاهی به شعر فروغ فرخزاد ، تهران : انتشارات مروارید .
29 . صفا ، محمد ابراهیم (2008) ، دیوان صفا ، به تصحیح محمد سرور مولایی، چاپ آمریکا.
30. عباسی ، حبیب الله (1378) ، سفرنامه باران ، تهران :انتشارات روزگار .
31.عطار نیشابوری ، فریدالدین (1397)، منطق الطیر و الهی نامه ، به کوشش سیدعبدالهادی قضایی (شهرود کردستانی)، قم : انتشارات آثار قلم .
32 . فتوحی ، محمود (1386) : بلاغت تصویر ،چاپ اول ، تهران : انتشارات سخن.
33. قشیری ، عبدالکریم بن هوازن (1388) ، رساله قشیریه ، ترجمه حسن ابن احمدعثمان ، تهران : انتشارات علمی و فرهنگی .
34 . کزازی ، میرجلال الدین (1368 ) ، از گونه ای دیگر ،تهران : نشر مرکز .
35.کزازی ، میرجلال (1376)، پرنیان پندار ، چاپ نخست ، تهران : روزبه .
36 . کیانی نژاد ، زین الدین (1377 ) ، جلوه هایی از عرفان ایران باستان ، چاپ هفتم : تهران .
37 . مولوی ، جلال الدین (1339 ) ، کلیات شمس یا دیوان کبیر ، با تصحیحات و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، انتشارات دانشگاه تهران
38. مولوی ، جلال الدین (1363 ) ، کلیات شمس تبریزی ، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر ، تهران : فروزانفر.
39 . مولوی ، جلال الدین (1369 ) ، فیه ما فیه ، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر ، تهران : امیرکبیر.
40 . مولوی ، جلال الدین (1384 ) ، کلیات شمش ، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر ، ج 18 ، تهران : امیرکبیر.
41 . مولوی ، جلال الدین (1385 ) ، فیه ما فیه ، تصحیحات و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، انتشارات نگاه.
42.میبدی ، رشیدالدین ابوالفضل(1388) ، نواخوان بزم صاحبدلان، گزیده ی کشف الاصرار و عدّه الابرار ، گزینش از رضا انزابی نژاد ، تهران : انتشارات جامی .
43.نیلی پور ، رضا ( 1393 ) ، زبان استعاری و استعاره های مفهومی ، تهران : انتشارات هرمس .
44. هجویری ، ابوالحسن علی بن عثمان (1389 ) ، کشف المحجوب ، چاپ ششم ، مقدمه ، تصحیح و تعلیقات دکتر محمود عابدی ، چاپ ششم ، تهران : انتشارات سروش .
45.همایی ، جلال الدین (1374) : فنون بلاغت و صناعات ادبی ، تهران : موسسه نشر هما.
46 . یونگ ، کارل گوستاو (1378 )، انسان و سمبول هایش ، ترجمه ابوطالب صارمی ، چاپ دوم ، تهران : انتشارات جامی