نقش پیشگیرانه سواد رسانه‌ای در دوران اپیدمی کوید- 19 بر بزهکاری سایبری در جامعه ایران

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات حقوقی فضای مجازی

مختار بیداروند ¹ , بابک پورقهرمانی ²

1 - دانشجوی دکتری تخصصی حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه
2 - دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران

تاریخ دریافت : 1401/08/18 تاریخ پذیرش : 1401/12/18 تاریخ انتشار : 1403/03/20

کلید واژه: اپیدمی کووید-19, سواد رسانه‌ای, فضای سایبر, پیشگیری, جرائم سایبری,

چکیده مقاله :

در شرایط فراگیری ویروس کووید-19 و تسری دگرگونی آمور روزمره در بطن جوامع و بروز بحرانی کنترل با هجمه مراجعات در فضای سایبر؛ پژوهش حاضر به بررسی تأثیر پاندمی کووید-19 بر میزان جرائم سایبری و سواد رسانه‌ای پرداخته است. روش تحقیق به جهت هدف، کاربردی و ازنظر روش اجرا، توصیفی – پیمایشی است. جامعه آماری شامل اساتید دانشگاه، حقوقدان‌ها، قضات، وکلای دادگستری، کارشناسان فناوری اطلاعات در سال 1401-1400 می‌باشند نمونه آماری 90 نفر بوده که با روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای از جامعه برداشته‌شده است. همچنین برای تحلیل فرضیه‌های پژوهش نیز از روش آماری t تک نمونه‌ای استفاده نموده‌ایم. در راستای بررسی نقش پاندمی کووید -19 بر افزایش میزان سواد رسانه‌ای و کاهش جرائم سایبری و همچنین وجود رابطه معنادار بین افزایش سواد رسانه‌ای و کاهش میزان جرائم در فضای سایبر، نتایج پژوهش نشان میدهد که بحران کووید-19 در افزایش سطح سواد رسانه‌ای و افزایش میزان جرائم تأثیر مثبت و معنی‌داری داشته است. باوجود افزایش سواد رسانه‌ای، به‌صورت کمی با افزایش بزهکاری سایبری مواجهیم اما در تناسب میزان ازدحام کاربران در فضای مجازی و میزان جرایم قبل از پاندمی کووید-19 و دوران پاندمی می‌توان به کاهش جرائم پی برد.

چکیده انگلیسی:

In the conditions of the spread of the Covid-19 virus and the pervasiveness of the transformation of everyday affairs in the heart of societies and the emergence of a critical control with the onslaught of references in the cyberspace, the present research has investigated the impact of the Covid-19 pandemic on the number of cybercrimes and media literacy. The research method is applied in terms of its purpose and descriptive-survey in terms of execution method. The statistical population includes university professors, lawyers, judges, lawyers, and IT experts in the year 1400-1401. The statistical sample was 90 people, which was selected from the society by stratified random sampling. We have also used the single-sample t statistic method to analyze the research hypotheses. In line with the investigation of the role of the covid-19 pandemic on increasing the level of media literacy and reducing cybercrimes, as well as the existence of a significant relationship between increasing media literacy and reducing the number of crimes in the cyber space, the results of the study show that the Covid-19 crisis has had a positive and significant effects in increasing the level of media literacy as well as the number of crimes. Despite the increase in media literacy, we are facing a slight increase in cybercrime, but in proportion to the amount of crowding of users in cyberspace and the number of crimes before the Covid-19 pandemic and during the pandemic, we can see a decrease in crimes.

منابع و مأخذ:

بهره‌مند، حمید؛ محمد کوره‌پز، حسین؛ سلیمی، احسان. (۱۳۹۳). «راهبردهای وضعی پیشگیری از بزهکاری سایبری». آموزه‌های حقوق کیفری. دانشگاه علوم اسلامی رضوی. شماره ۷. صص ۱۷۶-۱۴۷.
بیگ زاده، ابراهیم؛ قاری سید فاطمی، سید محمد؛ محمودی، سید هادی؛ لطیفیان، محمد حسین. (1399). «معضل کرونا در آینه حقوق بین الملل». فصلنامه تحقیقات حقوقی ویژه نامه حقوق کرونا. صص 57-11.
براتچیان، طاهره؛ هاشمی، شهناز؛ جعفری، علی؛ سلطانی فر، محمد. (1400). «بررسی مقایسه‌ای علل گرایش به شبکه‌های اجتماعی یا ماهواره‌ای برای دریافت اخبار (مطالعه موردی: شهروندان اردبیل)». فصلنامه علمی مطالعات میان رشته‌ای ارتباطات و رسانه. سال 4. شماره 1(پیاپی 11). بهار 1400. صص 128-103.
تقی زاده، عباس. (۱۳۹۳). «ارتقای سواد رسانه‌ای زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی نوپدید فضای مجازی». نخستین کنگره ملی آسیب‌های اجتماعی.
توکلی، فخرالدین؛ مرتضوی، سید مرتضی؛ کشاورزی ترک، محسن. (1399). «تعیین عوامل راهبردی موثر بر پیشگیری از جرایم سایبری با رویکرد دلفی فازی». نشریه علمی انتظام اجتماعی. سال دوازدهم. شماره 4. صص 140-113.
حق گو، جواد؛ سلیمانی، غلامعلی. (1399). «چگونگی رویارویی رسانه‌های دولتی ایران با بحران کرونا». پژوهشنامه علوم سیاسی. سال پانزدهم. شماره چهارم. صص 73-96.
حق‌پرست، محمد اسماعیل؛ دهقان شاد، حوریه. (۱۳۹۳). «مطالعه مهارت‌های سواد رسانه‌ای کاربران شبکه‌های اجتماعی مجازی در ایران: مطالعه موردی کاربران اینستاگرام و فیس‌بوک». اولین اجلاس بین‌المللی سواد رسانه‌ای در ایران. صص ۴۹-۳۵.
خواجه، احمد؛ انبارکی، لیلا. (۱۳۹۳). «ضرورت سواد رسانه‌ای و تأثیر آن بر حفظ حریم خصوصی». اولین اجلاس بین‌المللی سواد رسانه‌ای در ایران. صص ۴۳-۲۹.
رضوی، سید نورالدین؛ عبدالملکی، پروانه. (1399). «نقش عوامل روان شناختی در گرایش دانشجویان به فضای مجازی». فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین. سال ششم. شماره 23. پاییز 1399. صص 100-82.
شاملو، باقر. (1399). «بازخوانی سیاست جنایی پیشگیرانه در پاندمی کوید-19 و تئوری آشوب». فصلنامه تحقیقات حقوقی ویژه نامه حقوق کرونا. صص 142-111.
غنی زاده، مصطفی؛ یوسفی، علی؛ صدیق اورعی، غلامرضا. (1399). «تناسب یابی هنجارهای عمل و تعامل با ساختار آن در اینستاگرام». فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین. سال ششم. شماره 23. پاییز 1399. صص 56-37.
محمدی برزگر، جعفر. (1399). «موانع و راهکارهای پیشگیری انتظامی از جرایم هرزه نگاری در فضای سایبر». نشریه علمی انتظام اجتماعی. سال دوازدهم. شماره 4. زمستان 99. صص 168-141.
مظفری، مصطفی؛ میرزائی، مرتضی. (1400). «بررسی حقوقی نحوه عملکرد و مسئولیت دولت در جبران خسارات ناشی از بحران کوید-19». فصلنامه تحقیقات حقوقی- ویژه نامه حقوق و کرونا. صص 385-410.
مقبلی، محمد. (1400). «تحلیل و ضرورت تدوین استراتژی و برنامه ریزی استراتژیک سازمان در شرایط بحران بین المللی کرونا». هشتمین کنفرانس بین المللی پژوهشهای مدیریت و علوم اسلامی در ایران.

منابع لاتین

- Dashora, K. (2011). Cyber crime in the society: Problems and preventions. Journal of Alternative Perspectives in the social sciences, 3(1), pp. 240-259. Retrieved from:
https://www.japss.org/upload/11._Dashora%5B1%5D.pdf
- Furnell, S. (2003, July). Cybercrime: vandalizing the information society. In International Conference on Web Engineering (pp. 8-16). Springer, Berlin, Heidelberg. Retrieved from:
https://link.springer.com/chapter/10.1007/3-540-45068-8_2
- Miaomiao Hou, Zhaolong Zeng, Xiaofeng Hu, Jinming Hu. (2021). Investigating the Impact of the COVID-19 Pandemic on Crime Incidents Number in Different Cities. Journal of Safety Science and Resilience S2666-4496(22)00013-5 https://doi.org/10.1016/j.jnlssr.2021.10.008.
- Okutan, A. (2019). A framework for cyber crime investigation. Procedia Computer Science 158,pp. 287-294. Retrieved from:
https://doi.org/10.1016/j.procs.2019.09.054