استخراج و شناسایی ترکیبات فنولی گلبرگ‌های شقایق(.Papaver rhoeas L) و تعیین فعالیت آنتی‌اکسیدانی و آنتی باکتریایی آن

محورهای موضوعی : اندازه گیری گونه ها

فاطمه قره داغی قره تپه ¹ , سید ابراهیم حسینی ² , غلامحسن اسدی ^{3 *} , ژاله خوشخو ⁴

1 - گروه علوم و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه علوم و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه علوم و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - گروه علوم و صنایع غذایی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1403/11/17 تاریخ پذیرش : 1403/12/20 تاریخ انتشار : 1403/11/01

کلید واژه: آنتی‌اکسیدان, ضد میکروبی, فراصوت, کروماتوگرافی.,

چکیده مقاله :

این پژوهش، با هداف استخراج و شناسایی ترکیبات فنولی شقایق (.Papaver rhoeas L) به منظور سنجش فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ویژگی های ضد میکروبی مورد بررسی قرار گرفت. استخراج، شناسایی ترکیبات زیست فعال، مقدار ترکیبات موثره عصاره، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، حداقل غلظت مهارکنندگي، حداقل غلظت کشندگي و هاله عدم رشد به ترتیب با روش حلال و با کمک فرایند فراصوت، کروماتوگرافی گازی- طیف سنج جرمی(GC-MS)، آزمون DDPH، MIC، MBC و دیسک دیفوژن انجام شد. نتایج GC-MS منجر به دستیابی به 18 ترکیب از عصاره اتانولی گلبرگ‌های شقایق گردید. نتایج نشان داد از میان ترکیبات، هگزادکانوئیک اسید و 12،9-اکتادکانوئیک اسید به میزان قابل توجهی، فراوان تر از سایر ترکیبات در گلبرگ شقایق بودند. از دیگر ترکیبات مهم شناسایی شده می‌توان به مـورفین و مشتقات مفـنامیک اسید اشاره کرد. نتایج آزمون DDPH نشان داد که عصاره اتانولی گلبرگ‌های شقایق توانایی مهار رادیکال‌های آزاد و فعالیت آنتی‌اکسیدانی را دارد. نتایج آزمون هاله عدم رشد، MIC و MBC در E.coli و S.aureus نیز نشان داد که عصاره اتانولی گلبرگ‌های شقایق در مقابل S.aureus کارایی بیشتری دارد. بنابراین با توجه به یافته های فوق می توان نتیجه گرفت که گلبرگ‌های شقایق دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی هستند.

چکیده انگلیسی:

This study aimed to extract and identify phenolic compounds from papaver petals (Papaver rhoeas L.) to evaluate their antioxidant activity, inhibitory, and bactericidal properties. Extraction, identification of bioactive compounds, quantification of active extract components, antioxidant activity, minimum inhibitory concentration (MIC), minimum bactericidal concentration (MBC), and inhibition zone were carried out using solvent extraction with ultrasound assistance, gas chromatography-mass spectrometry (GC-MS), DPPH assay, MIC, MBC, and disk diffusion method, respectively. The GC-MS results led to the identification of 18 compounds from the ethanolic extract of papaver petals. Among these, hexadecanoic acid and 9, 12-octadecanoic acid were significantly more abundant than other compounds in the petals. Additionally, other important identified compounds included morphine and derivatives of mefenamic acid. Furthermore, the DPPH assay results indicated that the ethanolic extract of papaver petals has free radical scavenging ability and antioxidant activity. The inhibition zone, MIC, and MBC tests against E. coli and S. aureus showed that the ethanolic extract of papaver petals was more effective against S. aureus. Based on the above findings, it can be concluded that papaver petals possess antioxidant properties and exhibit antimicrobial characteristics.

منابع و مأخذ:

Ranjha, M.M.A.N., et al., Extraction of polyphenols from apple and pomegranate peels employing different extraction techniques for the development of functional date bars. International Journal of Fruit Science, 2020. 20(sup3): p. S1201-S1221.
Ngernsaengsaruay, C., et al., Morphology, taxonomy, anatomy, and palynology of the opium poppy (Papaver somniferum L.) cultivation in Northern Thailand. Plants, 2023. 12(11): p. 2105.
Galali, Y., Papaver decaisnei: GC-MS alkaloids profiling, in vitro antioxidant, and anticancer activity. 2022.
Zheng, L.-X., X.-Q. Chen, and K.-L. Cheong, Current trends in marine algae polysaccharides: The digestive tract, microbial catabolism, and prebiotic potential. International Journal of Biological Macromolecules, 2020. 151: p. 344-354.
Zhao, Y., et al., Biodegradable intelligent film for food preservation and real-time visual detection of food freshness. Food Hydrocolloids, 2022. 129: p. 107665.
Pedramnia, A., A. Sharifi, and H. Tavakolipour, Optimization of ultrasound-assisted extraction of anthocyanins in barrbery. 2010.
Hmamou, A., et al., Chemical characterization, anti-struvite crystal, anti-inflammatory, analgesic, and antidepressant activities of Papaver rhoeas L. root and leaf extracts. Journal of Ethnopharmacology, 2024. 319: p. 117208.
Afqir, H., et al., Comparative Analysis of Phenolic and Flavonoid content, Antioxidant, Antibacterial activities, and functional groups of chemicals from Hypericum perforatum L., and Papaver Rhoeas L. flower extracts. Ecological Engineering & Environmental Technology, 2024. 25.
Sarabandi, K., et al., Biological stabilization of natural pigment-phytochemical from poppy-pollen (Papaver bracteatum) extract: Functional food formulation. Food Chemistry, 2023. 429: p. 136885.
Hmamou, A., et al., Papaver rhoeas L. stem and flower extracts: Anti-struvite, anti-inflammatory, analgesic, and antidepressant activities. Saudi Pharmaceutical Journal, 2023. 31(8): p. 101686.
Gupcsó, K., et al., Studies on Sensory and Phytochemical Characteristics of Poppy (Papaver somniferum L.) Varieties for Their Oil Utilisation. Foods, 2023. 12(17): p. 3165.
Jafaar, H.J., et al., Alkaloid profiling and antimicrobial activities of Papaver glaucum and P. decaisnei. BMC Research Notes, 2021. 14: p. 1-7.
Shaghaghi, A., et al., Opioid alkaloids profiling and antioxidant capacity of Papaver species from Iran. Industrial Crops and Products, 2019. 142: p. 111870.
Velickovic, J.M., et al., HPLC Analysis of extracts of fresh petals of Papaver rhoeas L. Studia Universitatis Babes-Bolyai, Chemia, 2019. 3: p. 239-247.
Çoban, İ., et al., Variation of alkaloid contents and antimicrobial activities of Papaver rhoeas L. growing in Turkey and northern Cyprus. Pharmaceutical biology, 2017. 55(1): p. 1894-1898.
Kostic, D.A., et al., Phenolic contents, antioxidant and antimicrobial activity of Papaver rhoeas L. extracts from Southeast Serbia. Journal of Medicinal Plants Research, 2010. 4(17): p. 1727-1732.
El Hamdaoui, A., et al., Essential oil composition, antioxidant and antibacterial activities of wild and cultivated Lavandula mairei Humbert. Biochemical Systematics and Ecology, 2018. 76: p. 1-7.
Zou, T.-B., et al., Optimization of ultrasound-assisted extraction of anthocyanins from mulberry, using response surface methodology. International journal of molecular sciences, 2011. 12(5): p. 3006-3017.
Hmamou, A., et al., Chemical characterization, anti-struvite crystal, anti-inflammatory, analgesic, and antidepressant activities of Papaver rhoeas L. root and leaf extracts. J Ethnopharmacol, 2024. 30(319): p. 117208.

متن کامل:



 

 

 

استخراج و شناسایی ترکیبات فنولی گلبرگ‌های شقایق(Papaver rhoeas L.)  و تعیین فعالیت آنتی‌اکسیدانی و آنتی باکتریایی آن 

فاطمه قره داغی قره تپه1، سید ابراهیم حسینی1، غلامحسن اسدی*1، ژاله خوشخو2 

1گروه علوم و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2گروه علوم و صنایع غذایی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

[e-mail] 

 

 

1- مقدمه 

https://doi.org/10.71508/crn.2024.140311151198456

گیاه شقایق¹ با نام علمی Papaver rhoeas L. به خانواده Papavaraceae تعلق دارد. این گیاه یکی از گیاهان چندساله و دوبرگی است که در ابعاد، شکل برگ‌ها، گلبرگ‌ها و کاسبرگ‌ها بسیار متنوع است. همچنین دارای گل‌هایی با 4 تا 6 گلبرگ قرمز یا بنفش است[1]. این گیاه در مناطق مختلف اروپای شرقی، آسیای شرقی و غربی به صورت وحشی رشد می‌کند و در بسیاری از مناطق جهان به صورت تجاری برای صنایع دارویی و غذایی کشت می‌شود[2].

به طور کلی، شقایق ترکیبات آنتوسیانین، فلاونوئید و آلکالوئید را در گلبرگ، ریشه و ساقه خود دارد و بیشتر خواص دارویی آن مربوط به ترکیبات فنولیک و آلکالوئیدی آن است. طبق برخی مطالعات بررسی عصاره متانولی شقایق با استفاده از کروماتوگرافی گازی-طیف سنجی جرمی(GC-MS) نشان داده که در ریشه، برگ و گلبرگ به ترتیب 22، 19 و 17 ماده شیمیایی وجود دارد و رایج ترین ترکیبات آلی شامل آلکالوئیدها، ترکیبات فنولی، اسیـدهای چرب، استرها، ترپنوئیدها، فیتواستــرول ها، رئومرین، 15،12،9-اکـتادکاتــریـن-1-اول، اسـیـد هــگزادکــانوئیــک، دکاربومتوکسیتابرسونین و گاما-سیتوسترول است. به طور خاص، ترکیبات اصلی عصاره گلبرگ‌های شقایق شامل دکاربومتوکسی تابرسونین، اسید هگزادکانویک، 15،12،9-اکتادکاترین-1-الکل، گلیسرین، گاما-سیتوسترول، بنزیل بنزوئات، اکسید آمی تریپتیلین، 4،3-دی‌هیــدرو-7،6-دی‌متوکــسی ایزوکوئینــولین 2-اکسید و تتراهیدرو-4-هیدروکسی-4-متیل هستند که بسیاری از این ترکیبات به عنوان آنتی‌اکسیدان و ضد ‌سرطان عمل می‌کنند[3].

ترکیبات پلی فنولی گروه بزرگی از متابولیت‌های ثانویه در گیاهان هستند که به وفور در گیاهان دارویی، میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند[4]. پلی فنول‌ها اجزای زیستی مهمی هستند و وظایف تغذیه ای را در فعالیت‌های ضد دیابت، ضد چربی، ضد چاقی و آنتی اکسیدانی انجام می‌دهند[5]. در مجموع از آب، حلال‌های آلی متانول و اتانول برای استخراج مواد موثره موجود در گیاهان دارویی استفاده می‌شوند که امروزه به طور گسترده از روش فراصوت همراه با مخلوط کردن نمونه با حلال آلی و قرار دادن آن در حمام اولتراسوند طی زمان و دمای مشخص استفاده می‌شود. زیرا امواج صوتی تولید شده در طول فرآیند، دیواره سلول نمونه را پاره کرده و منجر به استخراج ترکیبات فنولی در زمان کمتر و با افزایش نرخ راندمان و کارایی استخراج ترکیبات زیست فعال می‌شود. هرچند، فعالیت آنتی اکسیدانی ترکیبات زیست فعال گیاهان دارویی، در شرایط آزمایشگاهی با استفاده از آزمون‌های مختلفی مانند ظرفیت جذب رادیکال اکسیژن²، قدرت آنتی اکسیدانی کاهشی فریک³، DPPH⁴ وABTS⁵ اندازه گیری می‌شود. با این حال، DPPH محبوب‌ترین و گسترده‌ترین روشی است که برای ارزیابی ظرفیت آنتی اکسیدانی استفاده می‌شود[6].

هممو و همکاران در سال 2024، پژوهشی را با هدف شناسایی و تعیین فعالیت‌های ضد افسردگی، ضد درد، خصوصیت ضد التهابی و ضد استروویت عصاره ریشه و عصاره برگ گونه وحشی P.rhoeas، انجام دادند. استخراج متابولیت‌های ثانویه و غربالگری فیتوشیمیایی، وجود فنل ها، فلاونوئیدها، ساپونین ها، تانن ها، کومارین ها، ترپنوئیدها و آلکالوئیدها را نشان داد. نتایج استخراج تایید کرد که عصاره‌ها غنی از متابولیت‌های ثانویه هستند. لذا ریشه و برگ گیاه شقایق را منبع قابل توجهی از مولکول‌های فعال زیستی برای استفاده در صنعت داروسازی پیشنهاد دادند[7].

افقیر و همکاران در سال 2024، با هدف مقایسه ترکیبات فیتوشیمیایی، فعالیت آنتی اکسیدانی و اثرات ضد میکروبی در عصاره‌های آبی و متانولی گلبرگ‌های شقایق گونه‌های Hypericum perforatum⁶  و P.rhoeas مراکشی را مورد مطالعه قرار دادند. فعالیت آنتی اکسیدانی و اثرات ضد میکروبی بر روی شش باکتری (گرم- و گرم+) آزمایش شد. نتایج نشان داد؛ در مقایسه با عصاره متانولی، عصاره آبی هر دو نوع گیاه H.perforatum و P.rhoeas محتوای فنلی کل بالاتری داشتند. از سوی دیگر عصاره آبی P.rhoeas غلظت فلاونوئید کل بالاتری را در مقایسه با H.perforatum از خود نشان داد. در نتیجه اذعان نمودند، عصاره‌های هر دو گونه گیاه شقایق فعالیت‌های آنتی اکسیدانی و ضد باکتریایی را دارا می‌باشند و دارای غلظت بالایی از ترکیبات زیست فعال هستند. لذا قابلیت پتانسیل بالای فعالیت زیستی، آنها را از نظر تجارت دارویی در صنعت داروسازی ارزشمند می سازد[8].

سرابندی و همکاران در سال 2023، عصاره گلبرگ شقایق را با فرآیند خشک کردن پاششی، ریزپوشانی کردند. طی خشک کردن پاششی پودر عصاره شقایق کپسوله، راندمان کپسولاسیون ترکیبات فنولیک (93-84%)، آنتوسیانین (83-71%) و فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره در مهار رادیکال های آزاد به روش DPPH (80-68%) بدست آمد[9].

هممو و همکاران در سال 2023، ترکیبات فنولی، فعالیت‌های ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی گلبرگ‌های گیاه شقایق P.rhoeas  سه منطقه جغرافیایی مختلف در مراکش را جمع آوری کردند و نمونه ها را با تست DPPH، ظرفیت آنتی اکسیدانی کل، هاله عدم رشد و فعالیت ضد میکروبی بر روی چهار باکتری بیماری‌زا و یک مخمر مورد مطالعه قراردادند. نتایج نشان داد تمامی گونه های P.rhoeas از سه منطقه مورد مطالعه سرشار از ترکیبات پلی فنول ها، فلاونوئیدها و آنتوسیانین ها می باشند که در خواص آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی مورد مطالعه نقش دارند. علاوه بر این، هرچند نتایج متفاوتی در محتوای فنولی و فعالیت های زیستی همه گونه های P.rhoeas بدست آمد اما تمامی گونه ها قابلیت مهار رادیکال های آزاد را داشته و همچنین با فعالیت آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی بالا قابلیت مبارزه با عفونت های میکروبی را از خود نشان دادند. لذا گیاه شقایق را به عنوان گیاه دارویی پیشنهاد نمودند[10]. برخی از محققین، مطالعه ای را بر روی محتوای اسیدهای چرب و روغن های فرار موجود در گلبرگ شقایق انجام دادند. در این تحقیق، ترکیب اسیدهای چرب و ترکیبات فرار دو نوع صنعتی و چهار نوع خوراکی گونه های شقایق مقایسه گردید. نتایج نشان داد یازده نوع اسید چرب پالمیتیک اسید، پالمیتولئیک اسید، مارگاریک اسید، استئاریک اسید، اولئیک اسید، لینولئیک اسید، لینولنیک اسید، آراشینیک اسید، ایکوزنوئیک اسید، ایکوزادینوئیک اسید و بهنیک اسید در روغن‌ فرار شقایق وجود دارد که اسیدهای لینولئیک، اولئیک و پالمیتیک اجزای اصلی همه گونه ها بودند. در میان اسیدهای چرب تک غیراشباع پالمیتولئیک اسید، اولئیک اسید و ایکوزنوئیک اسید، مقدار اولئیک اسید در بالاترین درصد وجود داشت. هرچند تفاوت‌های عمده در ترکیبات فرار (مانند 2 و 3 متیل‌بوتانال و 3 متیل‌بوتانول γ-n-کاپرولاکتون، پنتوفوران) بسته به ژنوتیپ و سال مشاهده شد[11].

عبدالجبار و همکاران در سال 2022 ترکیبات فیتوشیمیایی و ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره متانولی گلبرگ ها، برگ‌ها و ریشه‌های شقایق(P.Decaisnei (PD، (گونه بومی از کردستان عراق) را با استفاده از GC-MS، DPPH و ABTS بررسی کردند. نتایج نشان داد بیشترین ترکیبات آلی در PD شامل آلکالوئیدها، فنولیک ها، اسیدهای چرب، استرها و فیتواسترول ها، روماین، دکاربومتوکسی تابرسونین، 15،12،9-اکتادکاترین-1-آل، اسید هگزادکانویک و گاما-سیتوسترول است. همچنین گزارش دادند ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره‌های موجود در اجزای گیاه در محدوده 5/143-1/39 میکروگرم در میلی لیتر برای DPPH و 4/276-12/123 میکروگرم در میلی لیتر برای ABTS است. همچنین، پروفایل آلکالوئیدی دو گونه شقایق وحشی، یعنی (PG)P.glaucum و (PD)P.Decaisnei در شمال عراق با استفاده از کروماتوگرافی لایه نازک مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد؛ آلکالوئید پروآپوپورفین نوع مکامبری و آلکالوئید آپورفین نوع رومرین از PD جدا شده است و آلکالوئیدهای بنزیلایزوکوئینولین پاپاورین(اصلی‌ترین آلکالوئید)، پالودین و N-متیل آسیمیلوبین نوع آپورفین از PG به دست آمده است. بنابراین، پیشنهاد شد PG وPD می‌توانند منابع قابل اعتمادی برای آلکالوئیدها باشند[10]. 

شقاقی و همکاران در سال 2019 ظرفیت آنتی اکسیدانی و توزیع آلکالوئیدهای نوسکاپین، تبین، کدئین، پاپاورین و مورفین موجود در ریشه، ساقه و کاسبرگ، شش گونه شقایق در مناطق مختلف ایران را با روش DPPH و HPLC بررسی کردند. نتایج نشان داد؛ مقدار آلکالوئیدها در گونه‌های گیاهی و اجزاء آنها بسیار متفاوت است. طبق نتایج آنها، نوسکاپین بیشترین آلکالوئید فعال در ریشه، ساقه و کاسبرگ گونه‌های مختلف شقایق بود، اگرچه مورفین در برخی از گونه‌ها و قسمت‌های گیاه مشاهده نشد. بیشترین مقادیر مورفین، کدئین، تبین، پاپاورین و نوسکاپین به ترتیب در کاسبرگ P.dubium و ریشه P.arenarium، P.tenuifolium و P.dubium یافت شد. همچنین، ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره‌ها نیز در محدوده 22/1در P.dubium تا 33/42 میلی گرم در گرم درP.lacerum متغیر بود. طبق نتایج آنها، ریشه بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی را در میان سایر اندام‌های شقایق داشت[13].

ویلکوویچ و همکاران در سال 2019، عصاره‌ گلبرگ‌های تازه شقایق P.rhoeas را به منظور تعیین محتوای آنتوسیانینی با HPLC مطالعه نمودند. نتایج نشان داد بیشترین آنتوسیانین‌های موجود در عصاره‌های P.rhoeas دلفینیدین-3-O-گلوکوزید، سیانیدین-3-O-گلوکوزید، سیانیدین-3-O-روتینوزید، پئونیدین-3- O-گلوکوزید، پتوندین-3- O-گلوکوزید، پتوندین-3-استیل‌گلوکوزید و دلفینیدین-3-p-کوماروئیل گلوکوزید می باشد[14].

چوبان و همکاران در سال 2017،  ترکیبات آلکالوئیدی موجود در ساقه گیاه شقایق P.rhoeas که از مناطق مختلفی در ترکیه و قبرس شمالی جمع آوری و با روش کروماتوگرافی لایه نازک مورد بررسی قرار دادند. طبق نتایج آنها دوازده آلکالوئید مهم در گــروه‌های روئادیـن (اپیــگلاوکامـین، گلاوکامیـن، گـلاودیـن، ایـزوروئـادین، ایزوروئاژنیـن، روئادیـن، روئاژنـیـن)، پـروآپورفیـن (مکامبرین)، آپورفین (رومرین)، پرومورفین (رومرین)، پرومورفین استخراج گردید و بیشترین میزان غلظت بازدارنده حداقلی (MIC) در نمونه عصاره آلکالوئید آپورفین (رومرین)، در برابر استافیلوکوکوس اورئوس با مقدار µg/mL 22/1 و کاندیدا آلبیکنس با مقدار µg/mL 4/2 مشاهده گردید. در نتیجه پیشنهاد دادند که در P. Rhoeas نمونه پورفین فعال‌ترین عصاره‌ و رومرین آلکالوئید اصلی می‌باشد[15].

در این مطالعه با هدف استخراج و شناسایی ترکیبات موثره موجود در گلبرگ‌های گیاه دارویی شقایق (Papaver rhoeas L.) به منظور ارزیابی قدرت کشندگی، ویژگی‌های بازدارنده و فعالیت آنتی اکسیدانی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

2- بخش تجربی 

2-1- مواد و روش‌ها

برای تهیه نمونه ها، گلبرگ‌های شقایق در اوایل اردیبهشت ماه از باغ گیاه شناسی نوشهر واقع در منطقه جلگه ای با مختصات جغرافیایی (Zone:39S Easting: 545628.00 m E Northing: 4055673.00 m N) جمع آوری شدند و پس از جداسازی پرچم‌ها و کاسبرگ ها، کلیه گلبرگ‌ها پس از سه روز خشک شدن در سایه به آزمایشگاه منتقل شدند.

سپس برای استخراج مواد موثره گلبرگ‌های شقایق، 10 گرم گلبرگ شقایق و 40 میلی لیتر حلال اتانول استفاده شد. سپس نمونه‌ها در دستگاه مولد امواج اولتراسونیک مدل Q125 (Qsonica, USA)  به طول موج 520 نانومتر و با شدت 200 هرتز به مدت 2 دقیقه قرار گرفت[5].

به منظور شناسایی ترکیبات موثر عصاره استخراجی شقایق، از دستگاه GC-MS مدل Agilent 6890N-5973N ساخت کشور آمریکا مجهز به جرم‌سنج و ستون کاپیلری 30 متری با قطر 25/0 میلی‌متر استفاده شد. در ابتدا، کوره ستون به مدت 5 دقیقه در دمای 40 سانتی گراد تنظیم شد، سپس با سرعت 10 درجه سانتی‌گراد در دقیقه به 230 درجه سانتی گراد افزایش یافت و در نهایت با سرعت 30 سانتی گراد در دقیقه به 280 درجه سانتی‌گراد رسید. دمای ورودی نمونه و آشکارساز به ترتیب بر روی 250 و 240 سانتی گراد تنظیم شد[7]. سپس گاز هلیوم به عنوان گاز حامل با سرعت 1 میلی لیتر در دقیقه به ستون تزریق شد و یک میکرولیتر از هر روغن فرار به دستگاه تزریق شد. در نهایت، تفسیر و تشخیص داده‌ها با استفاده از زمان بازدارندگی، ارتفاع پیک و مقایسه سایر مؤلفه‌ها با ترکیبات استاندارد یا با اطلاعات موجود در کتابخانه آدامز، Mass Finder، Wiley GC/MS یا جداول NIST برای شناسایی ترکیبات زیست فعال انجام شد[3, 14].

فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره شقایق با استفاده از روش DPPH و با استفاده از 1،1-دی‌فنیل-2-پیکریل‌هیدرازیل انجام شد[9, 10]. آزمون با مقدار 50 میکرولیتر عصاره به 2000 میکرولیتر درmol. L−1 5-10×6 (95%رادیکال آزاد) در متانول و انکوباسیون به مدت 30 دقیقه در دمای اتاق انجام شد. در نهایت، جذب در طول موج  nm517 خوانده و درصد مهار رادیکال آزاد با استفاده از معادله زیر تعیین شد[3, 13].    

       (1)         

که در آن Abscontrol، میزان جذب محلول (شاهد) بدون استخراج و Abssample ، میزان جذب نمونه با استخراج است.

همچنین حداقل غلظت مهارکنندگي با روش ميکرودايلوشن براث تعيين گردید. کشت ميکروارگانيسم مورد آزمون براي تهيه سوسپانسيون سلولي مولر هينتون براث دوبار براي سويه‌هاي باکتريايي و به دست آوردن 106 واحد تشکيل کلني(CFU/ml) و cells/ml 103×2 تغليظ شد. سپس نمونه‌ها در دي متيل سولفوکسيد 4% (DMSO) و µl100 از هر رقت در ميکروول‌ها قرار گرفت و به طور جداگانه با µl100 سوسپانسيون باکتريايي تلقيح داده  شد. پس از مخلوط دقيق، ميکرو پليت‌هاي تلقيح شده در دماي 37 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت انکوبه  شدند. حداقل غلظت بازدارندگي به عنوان پاییـن ترین غلظت برای مهار شد قابل ملاحظه اي از ميکروارگانيسم‌ها بيان گردید [15].

براي تعيين حداقل غلظت ميکروبي 100 ميکروليتر از بخشي از براث از هر چاهک گرفته شد، روي محيط کشت مولر هينتون آگار گسترده و در دماي 37 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت براي باکتري انکوباسيون انجام گردید. پايين ترين غلظتي که ميکروارگانيسم‌هاي انکوبه کاملا کشته مي‌شوند (کاهش9/99 % در CFU/ml در مقايسه با شاهد) به عنوانMBC  تعريف گردید[16, 17].

برای ارزیابی ویژگی ضد میکروبی عصــاره‌ گلبرگ شقایق، ابتدا با استفاده از روش دیسک دیفوزیون، با تغییرات جزئی به روش اوبیهی و همکاران انجام شد. این روش شامل سوسپانسیون میکروبی ⁷PBS با چگالی نوری CFU/mL بر روی محیط آگار نوترینت از طریق غوطه‌ور کردن پتری‌دیش‌ها بود. عصاره‌های اتانولی در DMSO حل شدند[8].

سپس، دیسک‌های استریل با قطر 6 میلی‌متر از کاغذ واتمن با 15 میکرولیتر از عصاره اشباع شدند و در مرکز هر پتری‌دیش روی سطح آگار قرار گرفتند. فرآیند انکوباسیون در دمای 37 درجه سانتی‌گراد به مدت 24 ساعت انجام شد. نتایج با اندازه گیری ناحیه شفاف اطراف دیسک و قطر مناطق بازدارنده (هاله عدم رشد) تجزیه و تحلیل شد و در نهایت میانگین قطر مناطق بازدارنده گزارش گردید[4, 18].

برای آنالیزهای آماری، كليه آزمون‌ها بر اساس طرح كاملا تصادفي، با سه تکرار و با اسـتفاده از نرم افزار ⁸SPSS نسخه 26 در سطح 05/0=α تجزیه و تحلیل شد. علاوه براین از آزمون پارامتریــک t مستقل⁹ برای تعیین نرمال بودن متغیرهای وابسته پژوهش استفاده شد. همچنین از آزمون کولموگروف اسمیرنوف نیز در صورت عدم پیروی داده‌ها از توزیع نرمال بهره گرفته شد و در بررسی معناداری اختلاف میانگین داده ها، آزمون غیرپارامتریک Mann–Whitney U test بکار گرفته شد.

-3 بحث و نتایج

کروماتوگرام بدست آمده از عصاره اتانولی گلبرگ شقایق در شکل 1 آورده شده است. همچنین خلاصه ای از مشخصات پیک ها در جدول 1 آورده شده است. بر اساس شکل 1 و داده‌های جدول 1، کمترین و بیـشـترین مقــادیر زمان بازداری، به ترتیــب مربوط به پــیک 1(056/9R.T=) و پیــک 18(767/48R.T=) می باشد. همچنین کمترین و بیشترین مساحت و ارتفاع به ترتیب مربوط پیک 4(134059 Area= ،2433298Height= ) و پیک 8(27894862Area=، 5559397Height=) می باشد. علاوه براین، کمترین و بیشترین درصد ارتفاع نسبت به بیشینه¹⁰ (بیشینه درصد) و درصد مساحت نسبـت به کل مساحت نمودار (درصد اجزا از کل)¹¹ به ترتیـب متعـلق به پیک 4 و 8 است.

مشخصات پیک های بدست آمده در جدول 1 با اطلاعات کتابخانه های تطبیق داده شد و نتایج در جدول 2 آورده شده اند. با توجه به جداول 1 و 2 و با در نظر گرفتن فاکتور مساحت که نشان‌دهنده فراوانی نسبی ترکیبات است، سه ترکیب با کمترین فراوانی شامل  فنول، 2(3H) فورانون دی هیدرو و 2،6-اکتادینال3،7-دی متیل (E)-و سه ترکیب با بیشترین فراوانی شامل هگزادکانوئیک اسید، 9،12-اکتا دکانوئیک اسید و 4-Hپیران-4-وان2،3-دی هیدرو-3،5-دی هیدروکسی-6-متیل می باشد.

زمان بازداری نشان‌دهنده زمان لازم برای عبور یک ترکیب از ستون کروماتوگرافی است و هرچه این مقدار کمتر باشد، نشان‌دهنده ترکیباتی با قطبیت کمتر و هرچه این مقدار بیشتر باشد، نشان‌دهنده حضور ترکیباتی با قطبیت بیشتر است. لذا می‌توان نتیجه گرفت؛ هرچه از پیک 1 به سمت پیک 18 پیش می‌رود بر قطبیت ترکیبات افزوده می‌شود؛ بطوریکه پیک 1 و 2 با ترکیبات 2(3H) فورانون دی هیدرو(گاما-بوتیرولاکتون نوعی هتروسیلیک آروماتیک و جزء دسته فوران‌ها)، 2-هیدروکسی-2-سیکلوپنتن-1-وان(جزء دسته سیکلوپنتنون ها) دارای کمترین قطبیت و پیک 18 با ترکیب 9،12-تترا د کادی ان-1-اُل (با وجود دو پیوند دوگانه در ساختارش نوعی دی ان بشمار می‌رود)، دارای بیشترین قطبیت هستند. از سوی دیگر مقادیر ارتفاع و مساحت نشان‌دهنده فراوانی و غلظت ترکیبات در نمونه می‌باشند. بطوریکه ارتفاع پیک نشان‌دهنده فراوانی لحظه‌ای و مساحت پیک نشان‌دهنده کل فراوانی ترکیب در طول زمان بازداری است. همچنین Pct Max و  Pct Totalنشان‌دهنده نسبت فراوانی یک ترکیب به ترکیب با بیشترین فراوانی و نسبت آن به کل ترکیبات موجود در نمونه هستند و درصد مساحت¹² نشان‌دهنده

---

[1]  P.rhoeas

[2]  Oxygen radical absorption capacity(ORAC)

[3]  Ferric reducing antioxidant power(FRAP)

[4]  (2، 2-diphenyl-1-picrylhydrazyl)(DPPH)

[5]  (2،2'-azino-bis (3-ethylbenzothiazoline-6-sulfonic acid)(ABTS)

[6]  H.perforatum

[7]  .Phosphate-Buffered Saline (PBS)

[8]  Statistical Package for Social Science (SPSS)

[9]  Independent t test

[10]  Percentage of Maximum (Pct Max)

[11]  Percentage of Total (Pct Total)

[12]  Area Pct

 

 

شکل 1. ترکیبات فنولی و مواد موثره استخراجی از عصاره اتانولی گلبرگ شقایق به روش کروماتوگرافی گازی طیف سنج جرمی

 

نسبت مساحت پیک یک ترکیب به کل مساحت پیک‌ها است و برای تعیین فراوانی نسبی ترکیبات در نمونه استفاده می‌شود.

بنابر آنچه در جدول 2 نشان داده شده ترکیبات فنول (هیدروکربن آروماتیک)، 12،9-اکتادکانوئیک اسید(لینولئیک اسید، اسید چرب غیر اشباع) و هگزا دکانوئیک اسید (پالمیتیک اسید رایج‌ترین اسید چرب اشباع در طبیعت) به ترتیب کمترین و بیشترین ترکیبات در عصاره شقایق به شمار می‌آیند و با توجه به اینکه فاکتور کیفیت نیز نشان‌دهنده اطمینان از شناسایی ترکیب می‌باشد مقادیر بالاتر، نشان‌دهنده اطمینان بیشتر از شناسایی صحیح ترکیب است. لذا مقادیر کیفیت بالاتر از 90 به وفور در جدول 2 به چشم می‌خورد که خود دلیلی قاطع بر تایید هویت ترکیبات شناسایی شده می‌باشد.

از سوی دیگر مقایسه ترکیبات شیمیایی استخراج شده از عصاره اتانولی گلبرگ شقایق با تحقیقات پیشین نشان داد؛ حضور ترکیبات فنول ها، ترپنوئیدها، آلدئیدها، استرها و اسیدهای چرب پالمیـتیک اسید، لینولئیـک اسیـد و لینولنـیک اسید، مطابق با نتایج هممو و هـمکاران در سال 2024، گوپچو و همـکاران 

جدول 1.پارامترهای بدست آمده از مواد موثره عصاره اتانولی گلبرگ شقایق به روش کروماتوگرافی گازی طیف سنج جرمی

% مساحت نسبت به کل مساحت نمودار (%اجزا از کل عصاره)	% ارتفاع نسبت به بیشینه	ارتفاع پیک	مساحت زیر نمودار پیک	نوع پیک	زمان بازگشت آخر	مقدار بیشینه	زمان بازگشت اولیه	زمان بازداری(بازگشت)	پیک
128/1	66/6	457893	1858313	rBV	698	681	674	056/9	1
024/7	5/41	2134226	11575531	rVB3	806	760	743	517/9	2
583/1	35/9	731696	2609256	rVB2	1026	1005	996	945/10	3
688/0	07/4	243329	1134059	rVB4	1151	1132	1127	685/11	4
02/3	84/17	690582	4977099	rVB6	1684	1655	1639	733/14	5
428/14	24/85	2815259	23776670	rBV2	1983	1937	1915	377/16	6
343/1	93/7	731165	2213315	rBV	2530	2516	2509	752/19	7
927/16	100	5559397	27894862	rBV	5309	5266	5240	781/35	8
323/1	82/7	730866	2179995	rBV	5354	5334	5326	177/36	9
404/15	91	3217543	25385228	rVB3	5869	5857	5824	225/39	10
86/13	88/81	3304053	22840716	rVV4	5923	5886	5872	394/39	11
711/1	11/10	625292	2819972	rVB3	5955	5937	5926	692/39	12
955/1	55/11	640324	3221059	rBV7	5989	5970	5955	884/39	13
573/1	29/9	608749	2592043	rBV2	6105	6104	6084	665/40	14
558/6	74/38	3342662	10807063	rBV2	7165	7152	7136	773/46	15
285/7	04/43	3307613	12006279	rVV3	7200	7177	7166	919/46	16
478/1	73/8	653930	2434984	rVB2	7329	7313	7308	712/47	17
712/2	03/16	1081287	4471814	rVB3	7505	7494	7486	767/48	18

 

در سال 2023 و عبدالجبار و همکاران در 2022 است[11،7،3].

طبق جدول 2 پالمتیک اسید در صدر اسیدهای چرب استخراج شده عصاره شقایق می‌باشد. اما طبق نتایج گوپچو و همکاران،  که در سال 2023 به چاپ رسیده است، اولئیک اسید، بالاترین میزان اسید چرب را در نمونه شقایق داشته است. لذا نتایج حاصل با یافته آنها مطابقت ندارد. نکته قابل توجه اینکه؛ نتایج بررسی اسیدهای چرب نشان می‌دهد، بیشترین و کمترین میزان اسیدهای چرب به ترتیب مربوط به پالمیتیک اسید، لینولئیک اسید، لینولنیک اسید، اتیل استر لینولئیک اسید، استر اسید لینولئیک و اتیل استر پالمتیک اسید می‌باشد. علاوه بر این وجود ترکیبات آلکالوئیدی نظیر بتائین (پارامرفین) و ایزو تالاسامین (نوعی آلکالوئید هتیدین و جز دسته دی ترپنوئیدها) با نتایج هممو و همکاران در سال 2024، هممو و همکاران در سال 2023،  عبدالجبار و همکاران در سال 2022، جعفر و همکاران در سال 2021 و شقاقی و همکاران در سال 2019 مطابقت دارد[3،7،10،12،13].

از طرف دیگر طبق جدول 2 ایزوتالاسامین را می‌توان به عنوان آلکالوئید اصلی برشمرد. اما جعفر و همکاران در سال 2021 پاپاورین بنزیـلیزوکینولین، شقاقی و همکاران در سال 2019 نوسکاپین و چوبان و همکاران در سال 2017 رومرین را به عنوان آلکالوئید اصلی P.rhoeas معرفی کردند. از این لحاظ، یافته با نتایج آنها مطابقت ندارد[12،13]. نکته شایان ذکر اینکه؛ مطابق جدول 2 در بین سه ترکیب ایزوتالاسامین، تبائین و مشتق تری متیل سلیل مفنامیک اسید به عنوان ترکیبات مخدر و غیرمخدر شناسایی شده، میزان تری متیل سلیل مفنامیک اسید (ترکیب غیر 

 

 جدول 2. ترکیبات استخراج شده از عصاره گلبرگ شقایق به روش GC-MS

% ترکیب	کیفیت	سایر اسامی	شناسایی از کتابخانه	پیک
128/1	86	گاما بوتیرو لاکتون	2(3H) فورانون دی هیدرو	1
024/7	90	-	2-هیدروکسی-2-سیکلوپنتن-1-وان	2
583/1	83	پیرانون	4-Hپیران-4- وان2،3-دی هیدرو-3،5-دی هیدروکسی-6-متیل	3
688/0	76	-	فنول	4
02/3	40	ایزو نیپکتامید	4-پیپریدین کربوکسامید	5
428/14	94	پیرانون	4-Hپیران-4- وان2،3-دی هیدرو-3،5-دی هیدروکسی-6-متیل	6
343/1	96	گرانیال، الفا –سیترال، ترانس سیترال	2،6-اکتادینال3،7- دی متیل (E)-	7
927/16	99	پالمیتیک اسید، امرسول140	هگزا دکانوئیک اسید	8
323/1	99	پالمیتیک اسید، اتیل پالمیتات	اتیل استر هگزا دکانوئیک اسید	9
404/15	99	لینولئیک اسید، تلفاریک اسید، یونیفک اسید، امرسول 310	9،12- اکتا دکانوئیک اسید(Z Z)-	10
86/13	99	لینولنیک اسید، آلفا – اینداسترن 120	9،12،15- اکتا دکانوئیک اسید(Z Z Z)-	11
711/1	99	مندنول، اتیل لینولئات	اتیل استر لینولئیک اسید	12
955/1	99	لینولنئیک اسید، اتیل آلفا لینولئات	9،12،15- اتیل استر اکتا دکانوئیک اسید(Z Z Z)-	13
573/1	98	بیسفنول A، دیان، دیانو، پارا بیس A	فنول4،4 –(1-متیل اتیل ادین) بیس	14
558/6	83	-	ایزو-تالاسامین	15
285/7	46	تری متیل سیلیل 2-(2،3-دی متیلانیلینو) بنزوات	مشتق تری متیل سیلیل مفنامیک اسید	16
478/1	99	پارا- مورفین، مورفینان	تبائین	17
712/2	96	-	9-تترا د کادی ان-1-اُل	18

 

 

 استروئیدی غیرمخدر) بصورت مجزا، نسبت به دو ترکیب ایزوتالاسامین، تبائین (آلکالوئیدهای مخدر) بیشتر می‌باشد. هرچند مجموع آلکالوئیدهای مخدر نسبت به ترکیب غیر استروئیدی غیرمخدر بیشتر است. علاوه بر این مقایسه دو آلکالوئید مخدر نشان داد؛ میزان ایزوتالاسامین نسبت به بتائین (پارا مرفین) به مراتب بیشتر می‌باشد. بر اساس نتایج جدول 3، آمار توصیفی میانگین و انحراف اسـتاندارد متغیر فعالیت آنتی اکسیدانی نشان می‌دهد که میانگینIC50¹  عصاره شقایق به طور قابل ملاحظه ای بیشتر از اسید آسکوربیک می‌باشد. 

علاوه بر این، طبق جدول 4، نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف، بررسی نرمال بودن متغیرها نشان می‎دهد متغیر فعالیت آنتی اکسیدانی دارای توزیع نرمال می‌باشد.

جدول 3. آمار توصیفی متغیر فعالیت آنتی اکسیدانی (DPPH)

 

 

گروه	تعداد	انحراف استاندارد	میانگین
IC50  اسید آسکوربیک	3	45/0	44/21
IC50  عصاره شقایق	3	12	837
کل	6	76517/446	22/429

جدول 4. آمار استنباطی نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای متغیر DPPH

مقدار شاخص آزمون	درجه آزادی	Sig.سطح معناداری
319/0	6	056/0

مطابق جدول 5، مقدار F برای آزمون لون برای متغیر فعالیت آنتی اکسیدانی برابر 7/3 است که در سطح 5 درصد معنادار نمی‌باشد(sig>0.05). این نتایج بیانگر این است که در سطح 5 درصد، فرض برابر بودن واریانس بیـن دو گروه را نمـی‌توان رد کرد(sig>0.05) و واريانس متغیر وابسته دو گروه با یکديگر تفاوت معناداري ندارند و شرط برابری واریانس‌ها مورد تایید است. به عبارت دیگر، شرط برابري واریانس هاي بین گروهی رعایت شده است و گروه‌ها داراي شباهت (همسانی) می‌باشند. در ادامه، نتایج آزمون t مستقل در جدول 5 نشان می‌دهد که مقدار شاخص t با توجه به برقراری فرض همسانی واریانس، جهت بررسی مقایسه ای میانگینIC50  بین اسید اسکوربیک و عصاره شقایق در حالت برابری واریانس برای این آزمون، برابر 633/117- است که در سطح 5 درصد معنادار می‌باشد(sig<0.05). بنابراین، بینIC50  اسید اسکوربیک و عصاره شقایق اختلاف معناداری وجود دارد. طبق نتایج فعالیت آنتی‌اکسیدانی نمونه شاهد و عصاره اتانولی گلبرگ شقایق، می‌توان نتیجه گرفت که هرچه مقدار  IC50کمتر باشد، توانایی مهار رادیکال‌های آزاد بیشتر است. بنابراین اسکوربیک اسید به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی نسبت به عصاره شقایق محسوب می‌شود و در مقایسه با عصاره شقایق، توانایی بسیار بالاتری در مهار رادیکال‌های آزاد دارد. در حالی که عصـاره شقایق توانایی کم‌تری در مقایسه با اسکوربیک اسید برای مهار رادیکال‌های آزاد است. با این حال، عصاره شقایق همچنان فعالیت آنتی ‌اکسیدانی دارد؛ اما با کارایی کمتر نسبت به اسکوربیک اسید دارد. بطوریکه نتایج DPPH با یافته‌های افقیر و همکاران در سال 2024، هممو و همکاران در سال 2023، عبدالجبار و همکاران در سال 2022، شقاقی و همکاران در سال 2019 و چوبان و همکاران در سال 2017 مبنی بر فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره شقایق مطابقت دارد. هرچند نتایج شقاقی و همکاران در سال 2019 نشان داد که ریشه بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی را در مقایسه با اندام‌های گیاهی گلبرگ، کاسبرگ و ریشه گیاه شقایق داشته است[3،7،8،13،15].

تجزیه و تحلیل متغیرهای MIC، MBC و هاله عدم رشد طبق نتایج جدول6 نشان می‌دهد که میانگین MIC و MBC در E.coli بیشتر از S.aureus می‌باشد؛ اما این اختـلاف در MBC بیشـتر است. در مقابل، میانگین هاله عدم رشد S aureus بیشتر E.coli بوده است.

 

---

[1]  Half-Maximal Inhibitory Concentration

جدول 5. نتایج آزمون t مستقل برای مقایسه میانگین فعالیت آنتی اکسیدانی (DPPH)

 

	نتایج آزمون لون		نتایج آزمون t برای مقایسه میانگین
	F	سیگما	t	درجه آزادی	سیگما(دو طرفه)	تفاوت میانگین	Std. تفاوت خطای	فاصله اطمینان 95%
								پایین	بالا
واریانس های برابر فرض شده است	7/3	127/0	633/117-	4	00/0	56/815-	93307/6	80930/834-	3107/796-
واریانس های برابر فرض نشده است			633/117-	006/2	00/0	56/815-	93307/6	31057/845-	80943/785-

 

 

جدول 6. آمار توصیفی متغیرهای حداقل غلظت بازدارنده رشد باکتری ها، حداقل غلظت کشندگی باکتری‌ها و هاله عدم رشد

 

متغیر	گروه	میانگین	انحراف استاندارد	میانگین
MIC	E.coli	4167/10	60844/3	3
	S. aureus	3333/8	60844/3	3
MBC	E.coli	8333/20	21688/7	3
	S. aureus	5/12	00000/0	3
هاله عدم رشد	E.coli	3333/8	57735/0	3
	S. aureus	6667/10	57735/0	3

 

مطابق نتایج جدول 7، در تمامی متغیرها، به جز MBC، مقدار شاخص آزمون در سطــح 5 درصد معنادار نمی‌باشد sig>0/05)؛ لذا نمی‌توان فرض نرمال بودن متغیرهای MIC و هاله عدم رشد را رد کرد. در مقابل، مقدار شاخص آزمون متغیر MBC در سطح 5 درصد معنادار است(sig<0/05). بنابراین می‌توان گفت که متغیرهای MIC و هاله عدم رشد از توزیع نرمال برخوردار هستند، ولی متغیر MBC از توزیع نرمال پیروی نمی‌کند.

مطابق نتایج جدول 8، مقدار شاخص F برای آزمون لون برای متغیر MIC برابر 000/0 است که در سطح 5 درصد معنادار نمی‌باشد(sig>0.05). این نتایج بیانگر این است که در سطح 5 درصد، فرض برابر بودن واریانس بین دو گروه را نمی‌توان رد کرد(sig>0.05) و واريانس متغیر وابسته دو گروه با یکديگر تفاوت معني داري ندارند و شرط برابری واریانس‌ها مورد تایید است. به عبارت دیگر، شرط برابري واریانس هاي بین گروهی رعایت شده اسـت و گروه‌ها داراي شباهت( همسانی) می‌باشند.

لذا طبق جدول 9 مقدار شاخص t با توجه به برقراری فرض همسانی واریانس، جهت بررسی مقایسه ای میانگین MIC در دو گروه E.coli و S.aureus در حالت برابری واریانس برای این آزمون، برابر 707/0 است که در سطح 5 درصد معنادار نمی‎باشد(sig>0.05). بنابراین، گروه اثر معناداری بر MIC ندارد و تفاوت میانگین MIC در بین E.coli و S.aureus معنادار نمی‌باشد و براساس نتایج جدول 9 میانگین متغیر MBC در E.coli بیشتر از S.aureus می‌باشد.

مطابق نتایج جدول 10، مقدار U آزمون یو من ویتنی برای مقایسه میانگین MBC در گروه‎های مورد مطالعه برابر 5/1 است که در سطح 5 درصد معنادار نمی‌باشد(sig>0/05)؛ لذا گروه اثر معناداری بر MBC ندارد و تفاوت میانگین MBC بین E.coli و S.aureus معنادار نمی‌باشد. همچنین همانطور که اشاره شد، متغیر هاله عدم رشد دارای توزیع نرمال می‌باشد.

مطابق نتایج جدول 11، مقدار آماره F برای آزمون لون برای 

 

جدول 7. آمار استنباطی حداقل غلظت  بازدارنده، حداقل غلظت کشندگی و هاله عدم رشد آزمون کولموگروف اسمیرنوف

متغیر	مقدار شاخص آزمون	درجه آزادی	سطح معناداری سیگما
MBC	407/0	6	002/0
MIC	319/0	6	056/0
هاله عدم رشد	195/0	6	2/0

 

جدول 8. نتایج آزمون t مستقل برای مقایسه میانگین متغیر MIC

	نتایج آزمون لون		نتایج آزمون t برای مقایسه میانگین
	F	سیگما	t	درجه آزادی	سیگما(دوطرفه)	تفاوت میانگین	Std. تفاوت خطای	فاصله اطمینان 95%
						پایین		بالا
واریانس های برابر فرض شده است	000/0	1	707/0	4	519/0	08333/2	94628/2	09685/6-	26351/10
واریانس های برابر فرض نشده است			707/0	4	519/0	08333/2	94628/2	09685/6-	26351/10

 

 

 جدول 9. میانگین و مجموع رتبه‌های متغیر MBC

MBC	گروه	تعداد	میانگین رتبه	مجموع رتبه ها
	E.coli	3	5/4	5/13
	S. aureus	3	5/2	5/7

 

جدول 10. نتایج آزمون یو من ویتنی برای مقایسه میانگین متغیر MBC.

شاخص	MBC
Mann-Whitney U	5/1
Wilcoxon W	5/7
Z	581/1-
Asymp. Sig. (2-tailed)	114/0
Exact Sig. [2*(1-tailed Sig.)]	2/0b

متغیر هاله عدم رشد برابر 000/0 است که در سطح 5 درصد معنادار نمی‌باشد(sig>0.05). این نتایج بیانگر این است که در سطح 5 درصد، فرض برابر بودن واریانـس بین دو گروه را نمی‌توان رد کرد(sig>0.05) و واريانس متغیر وابسته دو گروه با یکديگر تفاوت معني داري ندارند و شـرط برابری واریانس‌ها مورد تایید است. به عبارت دیگر، شرط برابري واریانس هاي بین گروهی رعایت شده و گروه‌ها داراي شباهت (همسانی) می‌باشند. علاوه براین، جدول 11 نشان می‌دهد که مقدار شاخص t با توجه به برقراری فرض همسانی واریانس، بررسی مقایسه ای میانگین هاله عدم رشد در E.coli و S.aureus در حالت برابری واریانس برای این آزمون، برابر 95/4- است که در سطح 5 درصد معنادار می‌باشد(sig<0.05). بنابراین، گروه اثر معناداری بر هاله عدم رشد دارد و بین میانگین هاله عدم رشد در دو گروه E.coli و S.aureus اختلاف معناداری وجود دارد.

طبق نتایج آزمایشات هاله عدم رشد،MIC  و MBC در حضور باکتری‌های E.coli و S.aureus قطر هاله عدم رشد عصاره شقایق در حضور S.aureus بزرگتر می‌باشد که این امر نشان می‌دهد عصاره شقایق ممکن است دارای ترکیباتی باشد که به طور خاص برای مهار و از بین بردن باکتری گرم مثبتS.aureus  مؤثرتر هستند. نتایج بدست آمده با یافته‌های افقیر  و همکاران 2024 مطابقت دارد[8]. از سوی دیگر؛ نتایج نشان می‌دهد، عصاره شقایق در مقابل S.aureus کارایی بیشتری دارد، زیرا هم MIC و هم MBC پایین‌تری در مقایسه با E.coli دارد. بنابراین قدرت ضد باکتریایی قوی تری دارد. به عبارت دیگر با کاهش میزان کدورت، عصاره شقایق رشد باکتری گرم مثبتS.aureus  را نسبت به باکتری گرم منفی E.coli به مراتب بیشتر مهار کرده است. به همین علت مقادیر MIC باکتری S.aureus کمتر از باکتری E.coli می‌باشد. یافته‌های آزمون  MICعصاره شقایق با نتایج پژوهش افقیر و همکاران در سال 2024، هممو و همکاران در سال 2023 و چوبان و همکاران در سال 2017 مبنی بر مهار بیشتر S.aureus توسط عصاره شقایق مطابقت دارد[7،8،15]. علاوه بر این با توجه به مقادیر کمتر MBC باکتری S.aureus نسبت به E.coli می‌توان نتیجه گرفت که عصاره شقایق در از بین بردن باکتری گرم مثبتS.aureus  نسبت به باکتری گرم منفیE.coli موثرتر بوده است. لذا باکتری گرم مثبت کمتری رشد کرده و کمتر مشاهده شده است. یافته‌های آزمون  MBCنتایج پژوهش افقیر و همکاران در سال 2024 مبنی بر رشد و مشاهده کمتر S.aureus در محیط حاوی عصاره شقایق تایید می‌نماید[8].

4- نتیجه گیری

تنوع ترکیبات زیست فعال در عصاره گلبرگ‌های شقایق، که هر کدام دارای خصوصیات فیزیکی و شیمیایی متفاوتی می‌باشند؛ نشان‌دهنده اهمیت زیستی یا فیزیولوژیکی آن‌ها در شقایق می‌باشد. قطبیت ترکیبات بر اساس زمان بازداری متفاوت ترکیبات، نشان‌دهنده تفاوت در قطبیت آن‌ها است، که می‌تواند در تعیین خواص حلالیت و واکنش‌پذیری شیمیایی آنها موثر باشد. علاوه بر این، ارزیابی‌های کیفیت مرتبط با هر ترکیب نیز در تایید هویت و اطمینان از دقت شناسایی ترکیبات، بسیار تاثیرگذار بوده است. همچنین از نتایج آزمون‌های فعالیت آنتی 

 جدول 11. نتایج آزمون t مستقل برای مقایسه میانگین متغیر هاله عدم رشد.

	نتایج آزمون لون		نتایج آزمون   tبرای مقایسه میانگین
	F	سیگما	t	درجه آزادی	سیگما(دو طرفه)	تفاوت میانگین	Std. تفاوت خطای	فاصله اطمینان 95%
								پایین	بالا
واریانس های برابر فرض شده است	000/0	1	95/4-	4	008/0	33333/2-	4714/0	64216/3-	0245/1-
واریانس های برابر فرض نشده است			95/4-	4	008/0	33333/2-	4714/0	64216/3-	0245/1-

 

 

اکسیدانی، حداقل غلظت مهارکنندگي، حداقل غلظت کشندگي و هاله عدم رشد نیز می‌توان استنباط نمود؛ از گلبرگ های شقایق به عنوان گیاه دارویی می توان برای توسعه را‌هکارهای درمانی جدید با توجه به ویژگی های ضدمیکروبی و ضدباکتریایی استفاده کرد.

مراجع

1. M. M. A. N. Ranjha, S. Amjad, S. Ashraf, L. Khawar, M. N. Safdar, S. Jabbar, M. Nadeem, S. Mahmood, M. A. Murtaza, Int. J. Fruit Sci., 20(sup3): p. S1201-S1221.(2020).

2. C. Ngernsaengsaruay, N. Leksungnoen, P. Chanton, T. Andriyas, P. Thaweekun, S. Rueansri, R. Tuntianupong, W.Hauyluek, Plants. 12(11): p. 2105.(2023).

3. A. A. Jabbar, F. O. Abdullah, K. K. Abdulrahman, Y. Galali, A. S. Sardar, Research Square., p:1-18. (2022).

4. L.-X. Zheng, X.-Q. Chen, K.-L. Cheong, Int. J. Biol. Macromol., 151: p. 344-354.( 2020).

5. Y. Zhao, J. Du, H. Zhou, S. Zhou, Y. Lv, Y. Cheng, Y. Tao, J. Lu, H. Wang, Food Hydrocoll., 129: p. 107665.( 2022).

6. A. Pedramnia, A. Sharifi, H. Tavakolipour, Innovation in Food Science and Technology. 2(4):p. 45.(2010).

7. A. Hmamou, M. El Khomsi, E. M. El-Assri, M. Kara, F. El Ouadrhiri, A. Bendaoud, ... , A. Lahkimi, J. Ethnopharmacol., 319, 117208(2024).

8. H. Afqir, S. Belmalha, A. Farihi, A. Elbouzidi, M. Bouhrim, A. Elrherabi, A. Boutagayout, A. Oubihi, M. Ouhssine, Ecol. Eng. Environ. Tech.. 25(2): p.88–101.(2024).

9. K. Sarabandi, Z. Akbarbaglu, S. H. Peighambardoust, A. Ayaseh, S. M. Jafari, Food Chem..429: p. 136885.(2023).

10. A. Hmamou, E. M. El-Assri, M. El Khomsi, M. Kara, S. Zuhair Alshawwa, O. Al Kamaly, F. E. El oumari, N. Eloutassi, A. Lahkimi, Saudi Pharm. J., 31(8): p. 101686.(2023).

11. K. Gupcsó, Z. Kókai, M. Bálint, S. Tavaszi-Sárosi, É. Z. Németh, Foods.12(17): p.1-13.(2023).

12. H. J. Jafaar, O. Isbilen, E. Volkan, G. Sariyar, BMC Res. Notes, 14:(1) p. 348.(2021).

13. A. Shaghaghi, A. Alirezalu, E. Nazarianpour, A. Sonboli, S. Nejad-Ebrahimi, Ind. Crops Prod., 142: p. 111870(2019).

14. J. M. H. Velickovic, M. N. Mitic, B. B. Arsic, D. Paunovic, B. T. Stojanovic, J. N. Veljkovic, D. S. Dimitrijevic, S. D. Stevanovic, D. A. Kostic, HPLC Analysis of extracts of fresh petals of Papaver rhoeas L. Studia Universitatis Babes-Bolyai, Chemia, 2019. 3: p. 239-247.

15. İ. Çoban, G. Gulsoy Toplan, B. Özbek Çelik, Ç. Gürer, G. Sarıyar, Variation of alkaloid contents and antimicrobial activities of Papaver rhoeas L. growing in Turkey and northern Cyprus. Pharm. Biol.,. 55(1): p. 1894-1898(2017).

16. D. A. Kostic, S. S. Mitic, M. N. Mitic, A. R. Zarubica, J. M. Velickovic, A. S. Dordevic, S. S. Randelovic, J. Med. Plant Res. 4(17): p. 1727-1732.( 2010).

17. A. El Hamdaoui, F. Msanda, H. Boubaker, D. Leach, I. Bombarda, P. Vanloot, N. El Aouad, A .Abbad, E. H. Boudyach, F. Achemchem, A. Elmoslih, A. Ait Ben Aoumar, A. El Mousadik, Biochem. Syst. Ecol.. 76: p. 1-7.(2018).

18. T.-B. Zou, M. Wang, R.-Y. Gan, W.-H. Ling, Int. J. Mol. Sci.,12(5): p. 3006-3017.(2011).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Extraction and identification of phenolic compounds from papaver petals (Papaver rhoeas L.) and determination of their antioxidant and antibacterial activity

Fatemeh Gharahdaghigharahtappeh1, Seyed Ebrahim Hosseini1, Gholamhassan Asadi1*, Zhaleh Khoshkhoo2

1 Department of food science and technology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

Abstract: This study aimed to extract and identify phenolic compounds from papaver petals (Papaver rhoeas L.) to evaluate their antioxidant activity, inhibitory, and bactericidal properties. Extraction, identification of bioactive compounds, quantification of active extract components, antioxidant activity, minimum inhibitory concentration (MIC), minimum bactericidal concentration (MBC), and inhibition zone were carried out using solvent extraction with ultrasound assistance, gas chromatography-mass spectrometry (GC-MS), DPPH assay, MIC, MBC, and disk diffusion method, respectively. The GC-MS results led to the identification of 18 compounds from the ethanolic extract of papaver petals. Among these, hexadecanoic acid and 9, 12-octadecanoic acid were significantly more abundant than other compounds in the petals. Additionally, other important identified compounds included morphine and derivatives of mefenamic acid. Furthermore, the DPPH assay results indicated that the ethanolic extract of papaver petals has free radical scavenging ability and antioxidant activity. The inhibition zone, MIC, and MBC tests against E. coli and S. aureus showed that the ethanolic extract of papaver petals was more effective against S. aureus. Based on the above findings, it can be concluded that papaver petals possess antioxidant properties and exhibit antimicrobial characteristics.

2 Department of food science and technology, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

Keywords: Antioxidant, Antimicrobial, Ultrasound, Chromatography.

https://doi.org/10.71508/crn.2024.140311151198456

 

تاریخ دریافت : 17/11/۱403         سال سوم | شماره 3 | پاییز ۱403                49

تاریخ پذیرش : 20/12/۱403