بررسی رفتارهای ناکارآمد در منظومه لیلی و مجنون براساس نظریه آلبرت الیس
مریم ولی زاده
1
(
گروه علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران
)
کامران پاشایی فخری
2
(
گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
)
پروانه عادل زاده
3
(
گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
)
کلید واژه: آلبرت الیس, رفتارهای ناکارآمد , رفتاردرمانی عقلانی هیجانی, لیلی و مجنون, باورهای غیرمنطقی , تحریف‌های شناختی, مدل ABC,
چکیده مقاله :
این پژوهش، با رویکردی نوآورانه، به تحلیل روانشناختی «رفتارهای ناکارآمد» شخصیت‌های اصلی «منظومه لیلی و مجنون» نظامی گنجوی، از منظر « نظریه رفتاردرمانی عقلانی هیجانی» (REBT) «آلبرت الیس» می‌پردازد. با تمرکز بر مدل ABC الیس (رویدادهای فعال‌کننده» باور، پیامد)، این مطالعه به شناسایی و تبیین « باورهای غیرمنطقی» و « تحریف‌های شناختی » زیربنای واکنش‌های هیجانی و رفتاری لیلی و مجنون می‌پردازد. پژوهش حاضر، با بررسی دقیق چگونگی تأثیر رویدادهایی نظیر جدایی، محدودیت‌های اجتماعی و انتظارات فرهنگی بر شکل‌گیری باورهای غیرمنطقی (مانند فاجعه سازی ، تحمل پایین ناکامی، و نیاز شدید به تایید) و پیامدهای ناشی از آن‌ها (از قبیل انزوا، خیال‌پردازی افراطی و واکنش‌های هیجانی شدید) می‌کوشد تا نشان دهد چگونه این عوامل در تعامل با یکدیگر، رفتارهای ناکارآمد این دو شخصیت را رقم می‌زنند. این تحلیل، با ارائه یک دیدگاه روانشناختی بدیع، درک عمیق‌تری از رنج و مصائب لیلی و مجنون فراهم می‌آورد و نقش کلیدی باورهای غیرمنطقی در تشدید واکنش‌های هیجانی و رفتارهای ناکارآمد را برجسته می‌سازد. یافته‌های این پژوهش، علاوه بر غنا بخشیدن به تحلیل‌های ادبی، امکان به‌کارگیری اصول REBT در تفسیر متون ادبی را فراهم آورده و دریچه‌ای نو به سوی درک ارتباط پیچیده بین افکار، احساسات و رفتارها در شرایط دشوار عاطفی و اجتماعی می‌گشاید.
چکیده انگلیسی :
This research, which is an innovative theory, deals with the psychological analysis of the "dysfunctional behaviors" of the main characters of "Lili and Majnun" by Divan Ganjavi from the perspective of Albert Ellis's "Rational-Emotive Behavior Therapy" (REBT). Using Ellis's ABC model (Activating Events, Beliefs, Consequences), this study identifies and explains the "irrational beliefs" and "cognitive distortions" underlying the emotional and behavioral reactions of Lili and Majnun. By closely examining the effects of events such as separation, social constraints, and cultural expectations on the formation of irrational beliefs (such as disaster, low frustration tolerance, and a strong personality need for recognition) and the messages they convey (such as isolation, excessive fantasy, and intense emotional behavioral reactions), the present study offers a novel psychoanalytic perspective that provides a deep understanding of suffering, loneliness, and madness, and highlights the key role of irrational beliefs in intensifying emotional reactions and dysfunctional behaviors. In addition to enriching literary analyses, this study's research provides the possibility of applying REBT principles to the interpretation of literary texts and can open new doors to understanding the relationship between thoughts, feelings, and behaviors in emotional and social situations.