نقد تحلیلی شرح‌های ختمی لاهوری و جمال آفتاب از منظر عشق و عرفان بر دیوان حافظ
محورهای موضوعی : شعر
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی تهران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
تا کنون شرح‌ها و تفسیرهای زیادی بر دیوان حافظ نوشته شده است. این شرح‌ها عمدتاً یا به طور کلی اشعار حافظ را عاری از گرایش‌های عرفانی می‌دانند؛ یا تعبیر و تفسیر آن‌ها صرفاً عرفانی است و نگاهشان به تمامی غزلیات یک نگاه عارفانه است. سؤال مهمی که در این مورد پیش آمده است، این است که آیا این گونه نگاه‌ها به دیوان حافظ منطقاً درست است یا راه میانه‌ای هم وجود دارد؟ نگارنده بر این باور است که نگاه جزمی و صرفاً یکسویه به این اثر هنری روا نیست. در این مقاله تلاش شده است تا با تکیه بر چند بیت از دیوان حافظ و مقایسه دو شرح کامل عرفانی، غیر عرفانی بودن بعضی از اشعار حافظ نیز مشخص شوند. دو تفسیر عرفانی که دست مایه تحقیق در این مقاله قرار گرفته‌اند، عبارت‌اند از جمال آفتاب و آفتاب هر نظر از علیسعادتپرور که در سال 1380 به چاپ رسیده است، و دیگری شرح عرفانی ختمی لاهوری بر دیوان حافظ اثرابوالحسن عبدالرحمن ختمی لاهوری که در نیمه اول قرن یازدهم در هند به رشته تحریر درآمده است.
So far, many commentaries and interpretations have been written on Hafez's Divan. These commentaries mainly or generally consider Hafez's poems to be devoid of mystical tendencies; Or their interpretation is purely mystical and their view to all lyric poems is a mystical view. The important question that arises in this case is whether such views of Hafez's Divan are logically correct or is there a middle way? The author believes that a dogmatic and purely one-sided view of this artistic work is not valid. In this article, it is tried to determine the non-mystical nature of some of Hafez's poems by relying on a few verses from Hafez's Divan and comparing two complete mystical descriptions. The two mystical interpretations that have been researched in this article are "Jamal Aftab and Aftab Har Nazar" by Ali Saadat Parvar, which was published in 2001, and the other is "Khatmi Lahouri's mystical commentary on the Hafez's Divan by Abolhassan Abdolrahman Khatmi Lahouri" which was written in India in the first half of the 11th century.
باقری، بهادر. 1387ش، فرهنگ شرح‌های حافظ، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
حافظ. 1371ش، دیوان حافظ، تصحیح سیدمحمدرضا جلالی نایینی، چاپ اول، تهران: نشر مهتاب.
خرمشاهی، بهاءالدین. 1384ش، ذهن و زبان حافظ، چاپ هشتم، تهران: انتشارات ناهید.
دشتی، علی. 1385ش، کاخ ابداع، تهران: نشر زوار.
سعادت پرور، علی. 1381ش، جمالآفتابوآفتابهر نظر، چاپ دوم، تهران: انتشارات احیای کتاب.
سعدی. 1366ش، کلیات سعدی، چاپ سوم، تهران: نشر محمد.
شایگان، داریوش. 1393ش، پنجاقلیمحضور، چاپ سوم، تهران: نشر فرهنگ معاصر.
عراقی، فخرالدین. 1391ش، دیوان، چاپ هشتم، تهران: انتشارات نگاه.
گوته، یوهان ولفگانگ. 1381ش، دیوان شرقی- غربی، چاپ دوم، تهران: نشر نخستین.
مجموعه اشعار، حضرت آیت الله سیدعلی خامنه‌ای، سایت اینترنتی:
https//article.tebyan.net
مولانا جلال الدین بلخی. 1372ش، مثنوی معنوی، شرح کریم زمانی، چاپ اول، تهران: انتشارات اطلاعات.
_||_Bagheri, Bahador. 2008, Dictionary of Hafez Commentaries, Tehran: International Publishing Company.
Hafiz. 1992, Divan-e Hafez, edited by Seyed Mohammad Reza Jalali Naeini, first edition, Tehran: Mahtab Publishing.
Khorramshahi, Bahauddin. 2005, Hafez Mind and Language, 8th Edition, Tehran: Nahid Publications. Dashti, Ali 2006, Innovation Palace, Tehran: Zavar Publishing.
Saadat Parvar, Ali. 2002, Jamal Aftab and Aftab Har Nazar, Second Edition, Tehran: Publications of Ehyaye Ketab.
Saadi. 1987, Saadi Generalities, third edition, Tehran: Mohammad Publishing.
Shaygan, Dariush. 2014, Five Climates of Presence, Third Edition, Tehran: Publishing of Farhang Moaser.
Iraqi, Fakhreddin 2012, Divan, eighth edition, Tehran: Negah Publications.
Goethe, Johann Wolfgang. 2002, East-West Divan, Second Edition, Tehran: First Edition.
Collection of poems, Ayatollah Seyyed Ali Khamenei, website: https // article.tebyan.net
Maulana Jalaluddin Balkhi. 1993, Masnavi Manavi, Sharh Karim Zamani, first edition, Tehran: Ettelaat Publications.