مقایسه مرثیه در ادب فارسی و عربی با تکیه بر دو مرثیه فرخی و بحتری
محورهای موضوعی : شعر
زهرا سعادتی نیا
1
(
استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رباط کریم، دانشگاه آزاد اسلامی، رباط کریم، ایران
)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
مرثیه که قدمتی به اندازه انسان و تاریخ او دارد، انواع متفاوتی را در بر می‌گیرد همچون مراثی شخصی، رسمی و مذهبی. ارزش عاطفی هر یک از انواع مرثیه با توجه به جهت‌گیری و مخاطب آن متفاوت است. در این نوشتار به بررسی دو مرثیه می‌پردازیم که هرچند در شمار مراثی رسمی می‌گنجد اما از تأثیرگذاری خاصی برخوردار هستند. فرخی و بحتری در سوگ سلطان محمود و متوکل، خلیفه عباسی، دو مرثیه سروده‌اند. این دو مرثیه از حیث زبان، موسیقی، عاطفه و محتوا حاوی نکات قابل توجهی است که از یک سو بیانگر انگیزه گویندگان و از سویی بیانگر نگرش آن‌ها در مواجهه با پدیده مرگ است. توجه به موسیقی کلام و انطباق آن با فضای شعر، حضور کم رنگ مسائل اندیشگانی، زبان روان و دور از ابهام و حضور صور خیال ساده، برخی از شباهت‌های دو مرثیه است. از مهم‌ترین تفاوت‌های دو مرثیه نیز می‌توان به انگیزه متفاوت گویندگان در سرودن مرثیه، عاطفه غالب و میزان اثربخشی مرثیه اشاره کرد.
Elegy which is as old as man and his history includes different types, such as personal, official and religious elegies. The emotional value of each type of elegy varies according to its orientation and audience. In this article, we will examine two elegies that, although included in the official elegies, but they have a special effect. Farrokhi and Bahtari have composed two elegies in mourning of Sultan Mahmud and Motawakel, the Abbasid Caliph. These two elegies in terms of language, music, emotion and content contain significant points that on the one hand, express the motivation of the speakers and on the other hand express their attitude in the face of the phenomenon of death. Paying attention to the music of the word and its adaptation to the atmosphere of poem, the faint presence of thought issues, fluent and unambiguous language and the presence of simple imaginary forms are some of the similarities between the two elegies. One of the most important differences between the two elegies is the different motivation of the speakers in composing the elegy, the dominant emotion and the effectiveness of the elegy.
ابن رشیق قیروانی. بی تا، العمدة فی محاسن الشعر وآدابه ونقده، بیروت: دار الجیل.
افریقی مصری، جمال الدین محمد بن مکرم بن منظور. 1388ش، لسان العرب، بیروت: بی نا.
افسری کرمانی، عبدالرضا. 1381ش، مرثیه سرایی در ایران، تهران: اطلاعات.
البحتری، ابوعباده. 2009م، الدیوان، محقق حسن کامل الصیرفی، چاپ3، مصر: دار المعارف.
پورنامداریان، تقی. 1381ش، سفر در مه، تهران: نگاه.
حافظ. 1379ش، دیوان اشعار، تهران: خوارزمی.
حنا الفاخوری. بی تا، تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: توس.
خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل. 1373ش، گزیده اشعار، تهران: امیرکبیر.
ذهبی، شمس الدین أبی عبدالله محمد بن أحمد. 2003م، تاریخ الاسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، تعلیقات بشار عواد معروف، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
رازی، شمس قیس. 1388ش، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمد بن عبدالوهاب قزوینی، تهران: علم.
ریچاردز، آی. آ. 1375ش، اصول نقد ادبی، ترجمه سعید حمیدیان، تهران: علمی فرهنگی.
شرف الدین، خلیل. 1987م، بحتری، بیروت: مکتبة الهلال.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1370ش، موسیقی شعر، چاپ3، تهران: آگاه.
ضیف، شوقی. 1119م، الرثاء، مصر: دار المعارف.
ضیف، شوقی. بی تا، الفن ومذاهبه فی الشعر العربی، مصر: دار المعارف.
طوسی، خواجه نصیرالدین. 1389ش، معیار الاشعار، تصحیح محمد فشارکی، تهران: میراث مکتوب.
فرخی سیستانی، علی بن جولوغ. 1363ش، دیوان اشعار، به کوشش محمد دبیرسیاقی، چاپ4، تهران: زوار.
قدامه بن جعفر. بی تا، نقد الشعر، تعلیق محمد عبدالمنعم خفاجی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
کی منش، عباس. 1382ش، موسیقی دیوان فرخی، لاهور: کالج یونیورسیتی لاهور.
یوسفی، غلامحسین. 1341ش، فرخی سیستانی، مشهد: باستان.
مقالات
محسنی نیا، ناصر و آرزو پوریزدان پناه. 1388ش، «مرثیه سرایی در ادب فارسی و عربی با تکیه بر مقایسه مرثیه ابوالحسن تهامی و مرثیه خاقانی شروانی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد واحد جیرفت، سال دوم، شماره 8، صص193-175.
_||_Ibn Rashiq Qirwani. No date, Al-Amdat Fi Mahasen Al-Sher Vaadiya Vanaghda, Beirut: Dar Al-Jail.
Afrighi Mesri, Jamal al-Din Muhammad ibn Makram ibn Manzoor. 2009, Arabic Language, Beirut: Bina.
Afsari Kermani, Abdul Reza 2002, Lamentation in Iran, Tehran: Ettelaat
Al-Bahtari, Abu Ibadeh. 2009, Al-Diwan, researcher Hassan Kamel Al-Sirafi, 3rd edition, Egypt: Dar Al-Maaref.
Pournamdarian, Taqi. 2002, Journey in Fog, Tehran: Negah.
Hafez. 2000, Poetry Divan, Tehran: Kharazmi.
Hana Al-Fakhuri, History of Arabic Language Literature, translated by Abdul Mohammad Ayati, Tehran: Toos.
Khaghani Shervani, Afzaluddin Badil. 1994, Selected Poems, Tehran: Amirkabir.
Zahabi, Shams al-Din Abi Abdullah Muhammad bin Ahmad. 2003 AD, Tarikh Al-Eslam Vafiyat Al-Mashahir Valelam, Commentaries by Bashar Awad Maruf, Beirut: Dar al-Gharb al-Islami.
Razi, Shams Qais. 2009, Al-Majam Fi Maaiir Ashaar Al-Ajam, edited by Mohammad bin Abdul Wahab Qazvini, Tehran: Alam.
Richards, I. A., 1996, Principles of Literary Criticism, translated by Saeed Hamidian, Tehran: Cultural Science.
Sharafuddin, Khalil 1987, Bahtari, Beirut: Al-Hilal School.
Shafiee Kadkani, Mohammad Reza. 1991, Poetry Music, 3rd Edition, Tehran: Agah.
Zaif, Shoghi, 1119, Al-Rasa, Egypt: Dar Al-Ma'arif.
Zaif, Shoghi, no date, Al-Fan Va Mazaheba Fi Al-Sher Al-Arabi, Egypy, Dar Al-Maaref
Tusi, Khawaja Nasir al-Din. 2010, Poetry Criteria, edited by Mohammad Fesharaki, Tehran: Miras Maktub
Farrokhi Sistani, Ali Ibn Jolug. 1984, Poetry Divan, by Mohammad Dabirsiyaghi, 4th edition, Tehran: Zavar.
Qadameh bin Ja'far. No date, Critique of Poetry, Commentary by Mohammad Abdul Moneim Khafaji, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Elmiyeh. Ki Manesh, Abbas. 2003, Music by Divan Farokhi, Lahore: Lahore University College.
Yousefi, Ghulam Hussain 1962, Farrokhi Sistani, Mashhad: Bastan.
Articles
Mohseni Nia, Nasser and Arezoo Pourizdanpanah. 2009, "Lamentation in Persian and Arabic Literature Based on the Comparison of the Elegy of Abolhassan Tahami and the Elegy of Khaghani Shervani", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Jiroft Azad University, Second Year, No. 8, pp. 1973-175.