درد عشق؛ کند و کاوی پیرامون عشق در ذهن و زبان مولوی وحافظ

محورهای موضوعی : شعر

کریم الهی ¹ ( گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران )
خلیل بهرامی ² ( گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران )
حسین ایزدی ³ ( گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران )

تاریخ دریافت : 1400/06/30 تاریخ پذیرش : 1400/06/30 تاریخ انتشار : 1400/07/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

عشق یکی از مهم‌ترین عناوین شعر فارسی است و در ساحت ادبیات از ماهیت و انواع و موضوعات پیرامونی آن سخن رفته و مضامین عالی و تعابیر زیبایی را به وجود آورده است. مولانا جلال الدین مولوی، شاعر و عارف قرن هفتم هجری، از جمله شاعران و عرفای بنامی است که تصاویر زیبا و متفاوتی از مسأله عشق در آثار خود به نمایش گذاشته است. این مقاله از طریق کتابخانه‌ای و اسنادی و روش توصیفی- تحلیلی، این موضوع را مورد واکاوی قرار داده است. داده‌ها حاکی از آن است که جایگاه عشق در اشعار او بسی والاست و از اقسام زمینی و فرازمینی بحث شده. او عشق زمینی را سایه یا واسطه عشق ملکوتی می‌داند. از نظر مولوی عشق در همه هستی سریان دارد. وی به دنبال بزرگانی همچون سنایی و عطار و نظامی زوایای کم‌تر کاویده‌ای از موضوع عشق را در برابر دیدگان افراد قرار داده. طرح این مسأله عاشقانه که شاعر باید با قهر و لطف معشوق مدارا نماید و اندوهبار نگردد از ویژگی‌های اوست.

چکیده انگلیسی:

Love is one of the most important titles of Persian poetry and has created excellent themes and beautiful interpretations and utmost concepts thanks to literature. Molana Jalaleddin Rumi – seventh century poet and gnostic – is one of the famous poets and gnostic who has displayed beautiful and different images on the subject of love in his works. This article has explored the abovementioned subject through documents and librarian model and the method is descriptive – analytical. The data indicate that the status of love in his poems is superlative; the worldly and extraterrestrial types are discussed as well. He considers earthly love to be the shadow or mediator of heavenly love. According to Rumi, love is ongoing in the whole universe. Following pioneers such as Sanaie, Attar and Nezami, he has unwrapped less explored angles of love subject for public. Raising the romantic issue that the poet should endure with the violence and grace of the beloved is one of his characteristics.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

اب‍ن‌ع‍رب‍ی‌، محی الدین. 1377ش، فصوص الحکم، به کوشش ابوالعلاء عفیفی، بیروت: دار الکتاب العربی.

حافظ شیرازی، شمس الدین محمد. 1362ش، دیوان اشعار، به تصحیح پژمان بختیاری، تهران: امیرکبیر.

رازی، نجم الدین. 1381ش، مرصاد العباد، به اهتمام محمدامین ریاحی، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

زرین کوب، عبدالحسین. 1368ش، با کاروان حله، چاپ ششم، تهران: علمی.

زرین کوب، عبدالحسین. 1370ش، پله پله تا ملاقات خدا، چاپ اول، تهران: علمی.

زمانی، کریم. 1388ش، شرح جامع مثنوی معنوی، چاپ سی ام، تهران: اطلاعات.

شاه نعمت الله ولی. 1386ش، دیوان اشعار، چاپ دوم، کرمان: انتشارات خدمات فرهنگی کرمان.

شمیسا، سیروس. 1378ش، سیر غزل از آغاز تا امروز، چاپ پنجم، تهران: فردوسی.

صفا، ذبیح اللّه. 1369ش، تاریخ ادبیات ایران، ج2، تهران: فردوس.

صفی‌علی‌شاه، محمدحسن. 1378ش، دیوان اشعار، تهران: اقبال.

عطار نیشابوری، فریدالدین. 1382ش، منطق الطیر، به اهتمام سید صادق گوهرین، تهران: علمی و فرهنگی.

عین‌القضات همدانی، عبدالله بن محمد بن علی میانجی. 1341ش، تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، تهران: دانشگاه تهران.

غزالی، ابوحامد. 1361ش، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.

فروزانفر، بدیع‌الزمان. 1375ش، زندگی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی مشهور به مولوی، تهران: شرکت مطالعات و نشر کتاب پارسه.

فیض کاشانی، محمد محسن(ملا محسن). 1342ش، کلمات مکنونه، تحقیق عزیزالله عطاردی، تهران: فراهانی.

قشیری، ابوالقاسم. 1361ش، رساله قشیریه، با تصحیحات بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.

مایل هروی، نجیب. 1387ش، سر عنوان انسان کامل، دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.

مولوی، جلال الدین محمد. 1377ش، کلیات شمس یا دیوان کبیر، به تصحیح بدیع ‌الزمان فروزانفر، تهران: نغمه.

مولوی، جلال الدین محمد. 1380ش، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد الین نیکلسن، چاپ دهم، تهران: نشر شهراد.

مولوی، جلال الدین محمد. 1389ش، فیه ما فیه، به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، جلد سیزدهم، تهران: امیرکبیر.

ناس، جان بایر. 1387ش، تاریخ جامع ادیان، مترجم: علی‌اصغر حکمت، چاپ هجدهم، تهران: علمی و فرهنگی.

 

مقالات

آریان، حسین و لیلی عباسی منتظری. 1393ش، «مفهوم عشق از دیدگاه مولانا و یونس امره»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، شماره 56.

امامی، نصرالله و اسماعیل عبدی مکوند. 1389ش، «آتش عشق از دیدگاه مولانا»، پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی، دوره2، شماره 5.

باوندی پور، صدیقه. 1395ش، «بررسی تطبیقی اندیشه‌های عرفانی سنایی غزنوی و مولانا»، نخستین همایش ارتباطات، زبان و ادبیات فارسی و مطالعات زبان شناختی.

بیانی، شیرین. 1388ش، «عشق از دیدگاه مولانا جلال الدین محمد بلخی»، پژوهشنامه ادب حماسی (پژوهش نامه فرهنگ و ادب)، دوره 1، شماره9.

فریدی، مریم و مهدی تدین. 1393ش، «تجلی وحدت در مثنوی مولانا و تائیه ابن فارض»، پژوهش‌های ادب عرفانی(گوهر گویا)، سال هشتم، شماره اول، پیاپی ۲۶، بهار و تابستان.

میکاییلی، اشرف، نوین حسین و رؤیا حامد.  ۱۳۹۵ش، «ارتباط عقل و عشق از دیدگاه مولانا»، کنگره بین المللی زبان و ادبیات، تربت حیدریه، دانشگاه تربیت حیدریه.

Holy Quran.

Ibn Arabi, Mohieddin. 1998., Fusûs Al-Hakam, by Kushsh Abu Al-Ala Afifi, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi.

Hafez Shirazi, Shamsuddin Mohammad. 1983, Diwan of Poetry, edited by Pejman Bakhtiari, Tehran: Amirkabir Press

Razi, Najmuddin 2002, Mersad Al-Ebad, by Mohammad Amin Riahi, 12^th edition, Tehran: Elmi va Farhangi Publications.

Zarrinkoob, Abdul Hussein 1989, with Holla Caravan, 6^th edition, Tehran: Elmi Press

Zarrinkoob, Abdul Hussein 1991, Step by Step to Meet God, 1^st Edition, Tehran: Elmi Press

Zamani, Karim. 2009, Comprehensive Description of Masnavi Manavi, 30th Edition, Tehran: Ettelaat Publication.

Shah Nematullah Wali. 2007, Diwan of Poetry, Second Edition, Kerman: Kerman Publications.

Shamisa, Sirus. 1999, The movement of Odes from the Beginning to Today, 5^th Edition, Tehran: Ferdowsi Press

Safa, Zabihullah. 1990, History of Iranian Literature, Volume 2, Tehran: Ferdows.

Safi Ali Shah, Mohammad Hassan, 1999, Diwan of Poetry, Tehran: Eqbal Press

Attar Neyshabouri, Frideddin. 2003, Mantiq al-Tair (Conference of the Birds), by Seyyed Sadegh Goharin, Tehran: Elmi va Farhangi Publications.

Eyn al-Qozzat Hamedani, Abdullah bin Muhammad bin Ali Mianji. 1962, Preliminaries, edited by Afif Asiran, Tehran: University of Tehran.

Ghazali, Abu Hamid 1982, Alchemy of Happiness, by Hossein Khadiv Jam, 2^nd Edition, Tehran: Elmi va Farhangi Publications.

Forouzanfar, Badi'a al-Zaman. 1996, Life of Maulana Jalaluddin Mohammad Balkhi, known as Rumi, Tehran: Parseh Book Studies and Publishing Company.

Faiz Kashani, Mohammad Mohsen (Mullah Mohsen). 1963, Maknoneh words, research by Azizullah Atardi, Tehran: Farahani.

Qashiri, Abu al-Qasim 1982, Qashirieh Book, with corrections by Badi’o Zzaman Forouzanfar, Tehran: Elmi va Farhangi Publications.

Mayel Heravi, Najib. 2008, The Perfect Man, The Great Islamic Encyclopedia, Tehran: The Great Islamic Encyclopedia Center.

Rumi, Jalaleddin Mohammad 1998, Kaliat Shams or Divan-e Kabir, edited by Badi’o Zzaman Forouzanfar, Tehran: Naghmeh.

Rumi, Jalaluddin Mohammad 2001, Masnavi Manavi, edited by Reynold Allen Nicholson, 10^th edition, Tehran: Shahrad Publishing.

Rumi, Jalaleddin Mohammad 2010, Fihi Ma Fih, edited by Badi’o Zzaman Forouzanfar, Volume 13, Tehran: Amirkabir.

Nass, John Bayer. 2008, Comprehensive History of Religions, Translator: Ali Asghar Hekmat, 18^th edition, Tehran: Elmi va Farhangi Publications.

 

Articles

Arian, Hossein and Leily Abbasi Montazeri. 2014, "The concept of love from the perspective of Rumi and Yunus Emre", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, No. 56.

Emami, Nasrullah and Esmail Abdi Makvand. 2010, "The Fire of Love from Rumi's Perspective", Journal of Persian Language and Literature, Volume 2, Number 5.

Bavandipour, Sedigheh. 2016, "Comparative study of the mystical ideas of Sanai Ghaznavi and Rumi", the first conference on communication, Persian language and literature and linguistic studies.

Bayani, Shirin. 2009, "Love from the perspective of Molana Jalaleddin Mohammad Balkhi", Journal of Epic Literature (Journal of Culture and Literature), Volume 1, Number 9.

Faridi, Maryam and Mehdi Tadayon. 2014, "Manifestation of Unity in Rumi's Masnavi and Ta'iyeh ibn Fariz", Research in Mystical Literature (Gohar Goya), Year 8, Number 1, Spring and Summer.

Mikaeli, Ashraf, Novin Hossein and Roya Hamed. 2016, "The Relationship between Reason and Love from Rumi's Perspective", International Congress of Language and Literature, Torbat Heydariyeh, University.