بررسی تطبیقی ارسال مثل و امثال سائره در دیوان صائب تبریزی و متنبّی

محورهای موضوعی : شعر

شهلا حاج طالبی ¹ ( دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی نجف ‌آباد )
سیّدمحمّد امیری ² ( استادیار زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی نجف ‌آباد )

تاریخ دریافت : 1396/04/02 تاریخ پذیرش : 1396/04/02 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

متنبّی و صائب دو شاعر بزرگ حکمت‌سرا می‌باشند و دیوان این دو، سرشار از مفاهیم عمیق حکمی و اخلاقی است؛ این مفاهیم با استناد به روابط فرهنگی دو زبان، دائماً بین شاعران عربی و فارسی در آمد و شد و تبادل‌اند. از آنجا‌ که کثرت استعمال مثل و ارسال مثل در دیوان صائب و متنبّی فراوان است و نیز با توجّه به اینکه هر دو شاعر در حوزه امثال سائره شهره‌اند و در زمینه‌های حکمی و اخلاقی نیز اشتراکاتی دارند، این پژوهش سعی دارد امثال سائره و ارسال مثل را در دیوان این دو شاعر به صورت تطبیقی بررسی نماید و به این نتیجه برسد که صائب در بیان ارسال مثل و تمثیل موفّق‌تر از متنبّی عمل نموده است و این به دلیل بهره جستن وی از تمثیل و تشبیه و استعارات زیبا و بی‌بدیل در قالب اسلوب معادله است.

چکیده انگلیسی:

Motenabbi and Saeb are two famous poet and philosopher and their divans are full of ethical and philosophical concepts. These concepts are continuously in interaction with between Arabic and Persian poets by citing the relationship between two languages. Since the frequency of simile's application in both works can be seen a lot, the present paper tries to study their divans comparatively and comes to the conclusion that Saeb were more successful in applying the similes than Motenabbi and this is because of his creativity in applying unique and beautiful similes and metaphors.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

برقوقی، عبدالرّحمن. 1407ق/ 1986م، شرح دیوان المتنبّی، بیروت: دار الکتاب العربی.

ثعالبی، عبدالملک ‌محمّد. 1403ق/ 1983م، یتیمة ‌الدّهر فی محاسن اهل‌ العصر، شرح و تحقیق مفید محمّد قمیحه، چ 2، بیروت: دار الکتب العلمیه.

حافظ، خواجه ‌شمس‌ الدّین‌ محمّد. 1362ش، دیوان حافظ، تصحیح پرویز ناتل خانلری، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.

خاتمی، احمد. 1371ش، پژوهشی در سبک هندی و دوره بازگشت، تهران: بهارستان.

دامادی، محمّد. 1379ش، مضامین مشترک در ادب فارسی و عربی(شامل هزار مدخل)‌، تهران: دانشگاه تهران.

دریاگشت، محمّدرسول. 1371ش، صائب و سبک هندی در گستره تحقیقات ادبی، تهران: قطره.

دهخدا، علی‌اکبر. 1363ش، امثال و حکم، 4 جلد(با صفحه شماره پیاپی)، چ 6، تهران: امیرکبیر.

دهخدا، علی‌اکبر. 1373ش، لغتنامه دهخدا، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1384ش، سیری در شعر فارسی، تهران: سخن.

زمخشری، بی تا، الکشّاف عن حقایق غوامض ‌التنزیل، جلد1، تهران: آفتاب.

صائب‌تبریزی، محمّدعلی. 1383ش، دیوان صائب، تهران: نشر علم.

صفا، ذبیح الله. 1376ش، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: شرکت مؤلّفان و مترجمان.

عسگری، ابوهلال. بی تا، جمهرة الامثال، جلد 1، قاهره: بی نا.

عظیمی، صادق. 1382ش، فرهنگ بیست هزار مثل و حکمت و اصطلاح، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، دانشگاه مک گیل.

العکبری، ابوالبقاء. 1423ق/2003م، التّبیان فی شرح الدّیوان، تصحیح مصطفی السقاء، بیروت: دار الفکر للطباعه والنشرو التوزیع.

قهرمان، محمّد. 1364ش، دیوان صائب تبریزی، تهران: سخن.

گلچین معانی، احمد. 1381ش، فرهنگ اشعار صائب، چاپ سوم، تهران: مؤسّسه انتشارات امیرکبیر.

منصور مؤیّد، علیرضا. 1361ش، ارسال المثل در مثنوی، تهران: امیرکبیر.

منوچهریان، علیرضا. 1382ش، ترجمه و تحلیل دیوان متنبّی، همدان: نور علم.

مولوی، جلال‌الدّین‌محمّد. 1319ش، مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدّین محمّد بلخی رومی با هفت کتاب نفیس دیگر، به تصحیح و مقابله و همّت محمّد رمضانی، تهران: کلاله خاور.

 

مقالات

جمال‌زاده، سید محمدعلی. 1339ش، «سیر و سیاحتی در مثنوی مولانا(امثال و حکم)»، مجلّه یغما، س 13، ش 9(پیاپی 148)، صص 439- 446.

خانلری، پرویز. 1355ش، «صور خیال پویا در شعر صائب»، مجلّه سخن، شماره 12.

ریاحی، محمدامین. 1355ش، «صائب تبریزی»، مجلّه یغما، ج 29.