بررسی تطبیقی جلوه‌های دین‌باوری در دیدگاه یونگ و حدیقه سنایی
محورهای موضوعی : شعرافسانه رونقی 1 , علی اصغر حلبی 2
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی- دانشگاه آزاد اسلامی- تهران- ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی- دانشگاه آزاداسلامی- تهران- ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
اعتقاد و تأکید یونگ بر اینکه علم روان‌شناسی باید توجه خاصی به مسائل دینی مبذول دارد و در اقوال و عقاید مابعدالطبیعه غور کند موجب گردیده است؛ نظرات و دیدگاه وی با دیدگاه شاعران، عارفان و اندیشمندان دینی قابلیت تطبیق و بررسی داشته باشد. پژوهش حاضر بر آن است که به اختصار به بررسی منشأ دین و کارکرد مثبت آن در حدیقه سنایی با تکیه بر نظریه یونگ به طور خاص بپردازد. از این رو بخش‌هایی از آراء و دیدگاههای کلی او که در واقع به مثابه مقدمات و پایه‌های تئوری دینی اوست؛ در حدیقه سنایی که موضوع اصلی آن دینداری است؛ پیگیری شده است. بدین گونه خواننده به کنه تفکر یونگ درباره دین، که متأثر از روان‌شناسی غرب است، دست می‌یابد و به پیوند عمیق بین دیدگاه یونگ و عرفان ایرانی و به شباهت‌ها و تفاوت‌های بنیادین دیدگاه یونگ و سنایی، و نوع جهت گیری دینی آن‌ها پی می‌برد.
Jung's believes and emphasizes that psychology should pay special attention to religious issues and reflect on metaphysical beliefs which has led to; his views and opinions should be applicable to the views of poets, mystics and religious scholars. The present study aims to briefly survey the origins of religion and its positive function in Sanai 's Hadiqa based on Jung's theory specifically. Hence parts of his general views and opinions, which are in fact the foundations of his religious theory; In "Hadiqah" by Sana'i , the main subject of which is religiosity, has been followed. In this way, the reader achieves Jung 's concept of religion, which is influenced by Western psychology, and discovers a deep connection between Jung's view and Iranian mysticism, and the fundamental similarities and differences between Jung's and Sanai's views, and their religious orientation.
قرآن کریم.
بهار، مهرداد. ۱۳۷۴ش، جستاری چند در فرهنگ ایران، چاپ سوم، تهران: انتشارات فکر روز.
بهرامی، احسان. ۱۳۶۹ش، فرهنگ واژه‌های اوستایی، چاپ اول، ج ۱(چهارجلدی)، تهران: نشر بلخ وابسته به بنیاد نیشابور.
بیلسکر، ریچارد. ۱۳۹۱ش، اندیشه یونگ، ترجمه حسین پاینده، چاپ چهارم، تهران: انتشارات فرهنگ جاوید.
پالس، دانیل. ۱۳۸۹ش، هفت نظریه در باب دین، ترجمه و نقد: محمدعزیز بختیاری، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
جیمز، ویلیام. ۱۳۷۲ش، دین و روان، ترجمه مهدی قائنی، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
حلبی، علی اصغر. ۱۳۹۴ش، مبانی عرفان و احوال عارفان، چاپ چهارم، تهران: انتشارات اساطیر.
خسروی، اشرف. ۱۳۹۶ش، شاهنامه از دیدگاه روان‌شناسی یونگ، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
زرین کوب، عبدالحسین. ۱۳۶۹ش، جست‌وجو در تصوف، چاپ سوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ستاری، جلال. ۱۳۶۸ش، افسون شهرزاد(پژوهشی در هزارافسان)، تهران: انتشارات توس.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. ۱۳۸۲ش، گزیده حدیقة الحقیقة، گزینش و توضیح علی اصغر حلبی، چاپ سوم، تهران: انتشارات اساطیر.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. ۱۳۹۴ش، حدیقةالحقیقة و شریعةالطریقة، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، چاپ هشتم، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
شعار، جعفر و حسن انوری. ۱۳۷۰، مجموعه ادب فارسی، رزم نامه رستم و اسفندیار، چاپ هشتم، تهران: انتشارات علمی.
شمیسا، سیروس. ۱۳۷۴ش، انواع ادبی، چاپ سوم، تهران: انتشارات فردوس.
شولتز، دوآن و سیدنی الن شولتز. ۱۳۹۰ش، نظریه‌های شخصیت، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران: ویرایش.
شولتز، دوآن. ۱۳۶۹ش، روان‌شناسی کمال(الگوهای شخصیت سالم)، ترجمه گیتی خوشدل، چاپ پنجم، تهران: نشر نو.
طباطبایی، سید محمد حسین. ۱۳۷۲ش، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. ۱۳۷۲ش، منطق الطیر(مقامات طیور)، به اهتمام و تصحیح سیدصادق گوهرین، چاپ نهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم. ۱۳۷۹ش، شاهنامه، از روی چاپ مسکو، به کوشش و زیر نظر سعید حمیدیان، چاپ پنجم، تهران: نشر قطره.
فوردهام، فریدا. ۱۳۹۳ش، مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ، ترجمه مسعود میربهاء، چاپ دوم، تهران: نشر جامی.
گرین، ویلفرد و دیگران. ۱۳۸۵ش، مبانی نقد ادبی، ترجمه فرزانه طاهری، چاپ چهارم، تهران: انتشارات نیلوفر.
گورین، ال ویلفرد و ارل جی لیبر و لی مورگان و جان.ار.ویلینگهام. ۱۳۹۴ش، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، چاپ پنجم، ترجمه زهرا میهن خواه، تهران: انتشارات اطلاعات.
مطهری، مرتضی. ۱۳۹۲ش، خدا در زندگی انسان، بی جا: دبیرخانه بینش مطهر.
معین، محمد. ۱۳۸۲ش، فرهنگ فارسی، ۶ جلدی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مک کال، هنریتا. ۱۳۷۳ش، اسطوره‌های بین النهرینی، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
مورنو، آنتونیو. ۱۳۷۶ش، یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمه داریوش مهرجویی، تهران: نشر مرکز.
وولف، دیوید ام. ۱۳۹۳ش، روان‌شناسی دین(کلاسیک و معاصر)، ترجمه محمد دهقانی، چاپ دوم، تهران: رشد.
یونگ، کارل گوستاو. ۱۳۷۱ش، خاطرات، رؤیاها، اندیشه‌ها، ترجمه پروین فرامرزی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو. ۱۳۷۶ش، چهار صورت مثالی، ترجمه پروین فرامرزی، چاپ دوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو. ۱۳۷۷ش، تحلیل رؤیا، ترجمه رضا رضایی، چاپ اول، تهران: افکار.
یونگ، کارل گوستاو. ۱۳۹۰ش الف، آیون(پژوهشی در پدیده شناسی خویشتن)، ترجمه پروین فرامرزی و فریدون فرامرزی، چاپ دوم، بی جا: انتشارات آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو. ۱۳۹۰ش ب، انسان امروزی در جست‌وجوی روح خود، ترجمه فریدون فرامرزی و لیلا فرامرزی، چاپ دوم، بی جا: انتشارات آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو. ۱۳۹۲ش، انسان و سمبول‌هایش، ترجمه محمود سلطانیه، چاپ نهم، تهران: نشر جامی.
یونگ، کارل گوستاو. ۱۳۹۷ش، روان‌شناسی و دین، ترجمه فؤاد روحانی، چاپ پنجم، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، وابسته به مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
https://hawzah.net/fa/Seminar/View/67933/
مقالات
دهقانی، علی و مریم امینی، زمستان ۱۳۹۰، «بررسی تطبیقی عرفان سنایی و جان دان»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی دانشگاه جیرفت، شماره ۲۰، دوره پنجم، صص ۸۲-۶۳.
ریاحی دهنوی، بتول. ۱۳۹۰ش، «تحلیلی بر جایگاه ۱۶ تن از زنان دربار ساسانی به استناد کتیبه شاپور یکم در کعبه زرتشت»، مجله مطالعات ایرانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، س ۱۰، ش ۱۹، صص ۲۴۳-۲۰۴.
نارویی نصرتی، رحیم. ۱۳۸۰ ش، «دین از منظر روان شناسی و مقایسه آن با رویکرد اسلامی»، مجله تخصصی معرفت، س۱۰، ش۱۱، صص۲۴-۱.
_||_
Quran
Attar Neishaburi, Faridoldin. 1993. The Conference of the Birds, Compiled and Edited by Goharin, S., 9th ed., Tehran: Scientific & Cultural Publications.
Bahar, Mehrdad, A Look at Iranian Culture, 1995, Third Edition, Fekr Rooz Publications.
Bahrami, Ehsan, Avesta Dictionary, 1990, first edition, (four-volume), Tehran, Balkh Publications affiliated to Neyshabour Foundation.
Bilsker, Richard. 2012. Jung’s Thought, Translated by Payandeh, H., 4th ed., Tehran: Farhang-e Javid Publications.
Dehghani, Ali and Maryam Amini. Winter 2011, "A Comparative Study of Sanaie’s Mysticism and John Dunn". Journal of Comparative Studies, Jiroft University. Issue 20. fifth period. Pp. 1-4
Ferdowsi, Abolghasem. 2000. Shahnameh, Four-Volume Set, Compiled by Hamidian, S., 5th ed., Tehran: Qatreh Publication.
Fordham, Ferida. 2014. An Introduction to Jung’s Psychology, Translated by Mirbaha, M. 2nd ed., Tehran: Jami Publication.
Green, Wilfred, et al., Fundamentals of Criticism, 2006, translated by Farzaneh Taheri, Fourth Edition, Tehran, Niloofar Publications.
Gurion et al. 2015. A Handbook of Critical Approaches to Literary Criticism, Translated by Mihankhah, Z., 5th ed., Tehran: Ettela’at Publication.
11.Halabi, Ali Asghar, The Basics of Mysticism and Mystics, 2015, Fourth Edition, Tehran, Asatir Publications
James, William, Religion and Psych, 1973, Translated by Mehdi Ghaeni, Tehran, Islamic Revolution Publications and Education.
Jung, Carl Gustav, Four Archetypes, 1997, Translated by Parvin Faramarzi, Second Edition, Mashhad, Astan Quds Razavi Publications.
Jung, Carl Gustav, Dream Analysis, 1998, translation by Reza Rezaei, First Edition, Tehran: Afkar
Jung, Carl Gustav, 2013. Man and His Symbols, Translated by Soltanieh, M., 9th ed., Tehran: Jami Publication.
Jung, Carl Gustav, (2011). Aion (Researches into the Phenomenology of the Self), Translated by Faramarzi‚P¸and Fereydoon Faramarzi., Mashhad: Quds Razavi Publication.
Jung, Carl Gustav, 1992, Memories, Dreams, Reflections, Translated by Faramarzi, P., Mashhad: Quds Razavi Publication
Jung, Carl Gustav, Modern Man in Search of His Soul, 2011, translated by Fereydoon Faramarzi and Leila Faramarzi, Second Edition, Astan Quds Razavi Publications
Jung, Carl Gustav, Psychology and Religion, 2018, translated by Fouad Rouhani, Fifth Edition, Tehran, Pocket Books Corporation, affiliated with Amirkabir Publications
Khosravi, Ashraf, Shahnameh from the Jung's Psychological Perspective, 2017, Second Edition, Scientific and Cultural Publications.
21.McCall, Henrietta, Mesopotamian Myths, 1994, Translated by Abbas Mokhbar, Tehran, Markaz Publishing.
Moein, Mohammad, Persian Dictionary, 2003, 6 Volumes, Tehran, Amir Kabir Publications.
Motahari, Morteza, God in human life, 2013, The Secretariat of Mottahar Insight.
Moreno, Antonio, Jung, The Gods and Modern Humans, 1997, translation by Dariush Mehrjui, Tehran, Center Publishing.
Narooei Nosrati, Rahim .2001. Religion from the Perspective of Psychology and Comparison with the Islamic Approach, Specialized Magazine of Knowledge Q1, S1, pp. 1-7
Pulse, Daniel, Seven Theories on Religion, 2000, Translated and criticized by: Mohammad Aziz Bakhtiari, Qom, Imam Khomeini Educational and Research Institute Publications
Riahi Dehnavi, Batul, An Analysis of the Status of 16 Sasanian Court Women Based on Shapur I Inscriptions in the Kaaba of Zarathustra, 2011, Journal of Iranian Studies, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University of Kerman, Q5, S4, pp. 2- 204.
Sanai-e- Ghaznavi, Abolmajd Majdoudebne Adam. 2015. Hadiqa al-Haghigha va Shariah al-Tarigha, Edited by Modarres Razavi, M. T., 8th ed., Tehran: Institute of Tehran University Press.
Sanai-e- Ghaznavi, Abolmajd Majdoudebne Adam, An Excerpt of Hadiqih Al-Haqiqa, 2003, Selection and Explanation by Ali Asghar Halabi, Third Edition, Tehran, Asatir Publications.
Sattari, Jalal, Afsoon Shahrzad (Research on Thousands of Legends), 1989, Tehran, Toos Publications.
Schultz, Duane, The Psychology of Perfection (Healthy Personality Patterns), 1990, Translated by Giti Khoshdel, Fifth Edition, Tehran, Now Publication.
Schultz, Duane, and Sydney Ellen Schultz, Theories of Personality, 2011, Translated by Yahya Seyed Mohammadi, Tehran, ed.
Shamisa, Sirus, Literary Types, 1995, Third Edition, Tehran, Ferdows Publications.
Shoar, Ja'far and Hassan Anvari, Persian Literature Collection, Razmnameh Rostam and Esfandiar, 1991, Eighth Edition, Scientific Publications.
Tabatabai, Seyyed Mohammad Hussein, Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an, 1993, Tehran, Iran:
Wolf, David M., The Psychology of Religion (Classical and Contemporary), 2014, Translated by Mohammad Dehghani, Second Edition, Tehran: Roshd
Zarrin Koob, Abdolhossein, A Journey into Mysticism, 1990, Third Edition, Tehran, Amirkabir Publications.