حکایت «میوه خوردن غلام نزد پادشاه» در ادب عربی و فارسی بررسی آبشخور‌ها و تحلیل عناصر داستانی آن
محورهای موضوعی : شعر
سید محمدرضا ابن الرسول
1
(
استاد زبان وادبیات عرب دانشگاه اصفهان
)
مریم کلانتری
2
(
دانش آموخته دکتری زبان ادبیات عرب دانشگاه اصفهان
)
سمیه حسنعلیان
3
(
دانشیار زبان وادبیات عرب دانشگاه اصفهان
)
کلید واژه: مأخذیابی, ادبیات تعلیمی, خواجه, غلام, عناصر داستان,
چکیده مقاله :
داستان میوه خوردن غلامی نزد خواجه‌اش از جمله داستان‌های تعلیمی است که در ادبیات عربی و فارسی صورت‌‌هایی از نثر و نظم آن یافت می‌شود. قدیم‌ترین مأخذ این روایت مربوط به ادبیات عربی در کتاب الإمتاع والمؤانسة از ابوحیان توحیدی (قرن چهارم) است. پس از آن نمونه‌های نثر و نظم عربی و فارسی تا پایان قرن نُه آن را ذکر کرده‌اند. مولانا و عطار نیز در ادبیات فارسی خلاقانه به بازآفرینی منظوم این روایت پرداخته‌اند. این داستان که با دو روایت مختلف ذکر شده است به یک نتیجه‌گیری اخلاقی یکسانی که عبارت است از امانت‌داری و تعهد منتهی می‌شود. بدین رو بررسی آبشخورهای این حکایت، نه تنها آیندگان را با تجریبات اقوام گوناگون آشنا می‌کند بلکه به حفظ و ضبط فرهنگ و تاریخ پیشینیان نیز می‌پردازد. در این پژوهش ضمن مأخذیابی و مقایسه منابع عربی و فارسی روایت، به بررسی عناصر داستانی آن از جمله درون‌مایه، پیرنگ، شخصیت، گفت و گو، زاویه دید و صحنه می‌پردازیم و مشخص می‌کنیم مآخذ منظوم فارسی تا چه اندازه به مأخذ قدیم عربی شباهت دارند. از مهم‌ترین نتایج این بررسی که براساس شیوه قیاسی تطبیقی به انجام رسیده، این است که مضمون حکایت در همه مآخذ عربی و فارسی یکسان است و حکایات منظوم فارسی با الهام‌گیری از منابع کهن، مضمونی یکسان را با ساختاری متفاوت به نظم کشیده‌اند.
The story of "Slave eats fruit with her king" is among the educational stories that examples of its prose and verse can be found in Arabic and Persian literature .The oldest source of this narration is related to Arabic literature in the book "Al-imtāʿ wa al-muʾānasaẗ"of Abu Hayyan Al-Tawhidi (4th century). After that, examples of Arabic and Persian prose and verse have mentioned it until the end of the ninth century. Rumi and Attar have also recreated the verse of this narrative in Persian literature in a creative way.This story which has mentioned in two different narratives leads to the same moral conclusion which is "loyalty and commitment". Therefore, examining the sources of this story not only acquaints posterity with the experiences of different ethnic groups, but also preserves and records the culture and history of the predecessors .This study not only finds the sources and compares the Arabic and Persian sources of the narrative, but also examines its narrative elements such as theme, plot, character, dialogue, perspective and scene, and identifies how Persian verse sources are similar to the old Arabic sources. The most important results of this study which is based on comparative analogy is that, the theme of the story is the same in all the Arabic and Persian sources, and Persian verse anecdotes have arranged the same theme with a different structure with the inspiration of ancient sources.