بررسی تطبیقی شعر وراق هروی و سعدی با محوریت نوع تعلیمی
محورهای موضوعی : شعر
آیت شوکتی
1
(استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران)
مسعود باوان پوری
2
(استاد مدعو گروه زبان وادبیات عربی ،دانشگاه ادیان ومذاهب،قم،ایران)
وحید سجادی فر
3
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی)
کلید واژه: ادبیّات تطبیقی, ادبیّات تعلیمی, محمود وراق, حکمت, سعدی شیرازی,
چکیده مقاله :
محمود وراق هروی و سعدی شیرازی دو تن از شاعرانی هستند که در دیوان‌های شعری خویش به حکمت، پند و اندرز توجّه خاصی داشته‌اند. تأثیرپذیری از فرهنگ اسلامی و آموزه‌های دینی به‌ویژه قرآن و نهجالبلاغه در کنار تجارب زندگی شخصی از جمله منابع حکمت در شعر آنها محسوب می‌شود. سادگی و وضوح واژه‌ها و عبارات، آزادی نسبی از اصطلاحات مهجور و نامفهوم، خروج از فرهنگ لغوی قدیم و استفاده از فرهنگ لغوی عصر خویش، بهره گرفتن از ضرب‌المثل‌ها متناسب با نیاز عصر و ذوق و سلیقه مردم و عوام‌پسند بودن آن از ویژگی‌های ادبیّات حکمی این دو شاعر فرزانه محسوب می‌شود. پژوهش حاضر بر آن است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی به بررسی وجوه اشتراک در ادبیّات تعلیمی و حکمی دو شاعر بپردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هر دو شاعر در قالب ابیات و انواع ادبی گوناگون، مکارم اخلاق از جمله کار و تلاش، صبر، جود و بخشش، ظلم‌ستیزی و ... را به مخاطبان‌شان توصیه کرده و آنها را از صفات نکوهیده از جمله طمع، بخل و حسد و ...برحذر داشته‌اند. پرداختن به اصول اخلاقی و تعلیمی در شعر این دو شاعر گاه به حدی نزدیک است که گویی این شعار از تفکّر یک انسان برآمده‌اند؛ برای نمونه وراق در دو بیت مال و ثروت را وسیله‌ای برای حفظ و افزودن بزرگواری انسان می‌داند و سعدی نیز در یک بیت دقیقاً همین نکته را گوشزد می‌کند.
Mahmoud Waraq Heravi and Saadi Shirazi are two poets who have paid special attention to wisdom, advice and advice in their poetry divans. Being influenced by Islamic culture and religious teachings, especially the Qur'an and Nahj al-Balagha, along with personal life experiences, are among the sources of wisdom in their poetry. Simplicity and clarity of words and phrases, relative freedom from abandoned and incomprehensible terms, departure from the old lexical culture and using the lexical culture of our era, using proverbs in accordance with the needs of the age and the taste of the people and its popularity are among the characteristics of this edict literature. Two wise poets are considered. The present research aims to investigate the commonalities in the didactic and judgmental literature of two poets by using the descriptive-analytical method and using the American school of comparative literature. The results of the research indicate that both poets in the form of verses and various literary types recommended moral virtues such as work and effort, patience, kindness and forgiveness, anti-cruelty, etc. They have warned against greed, greed and envy. Dealing with the moral and educational principles in the poetry of these two poets is sometimes close to the point that it is as if these slogans came from the thinking of one person; For example, in two stanzas, Waraq considers property and wealth to be a means to preserve and increase human dignity, and Saadi also points out the exact same point in one stanza.
قرآن کریم.
نهجالبلاغه. (1372)، ترجمۀ سید جعفر شهیدی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
ابنمنظور، محمد بن مکرم. (1414)، لسان‌العرب، ط 3، بیروت: دارصادر.
حسان، عبدالحکیم. (1983)، «الأدب المقارن بین مفهومین الفرنسی والأمریکی»، مجلة فصول، جزء 1، جلد 3، صص 17- 11.
خسروی حسینی، سیدغلامرضا. (1386)، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، چاپ دوم، تهران: نشر مرتضوی.
داد، سیما. (1375)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
دامغانی، حسین بن محمد. (1361)، قاموس قرآن، تهران: بنیاد علوم اسلامی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم.
رزمجو، حسین. (1374)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی،؛ مشهد: آستان قدس رضوی.
زرینکوب، عبدالحسین. (1374)، آشنایی با نقد ادبی، چاپ سوم، تهران: انتشارات سخن.
زمانی، کریم. (1382)، میناگر عشق، تهران: نی.
سجادی، سیدجعفر. (1363)، فرهنگ معارف اسلامی، چاپ دوم، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
سجادی، سیدضیاءالدین. (1376)، مقدمهای بر مبانی عرفان و تصوف، چاپ ششم، تهران: سمت.
سعدی، مصلح بن عبدالله. (1384)، بوستان، تصحیح و توضیح غلام حسین یوسفی، چاپ هشتم، تهران: شرکت سهامی (خاص) انتشارات خوارزمی.
سعدی، مصلح بن عبدالله. ( 1384)، گلستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ هشتم، تهران: شرکت سهامی(خاص)انتشارات خوارزمی.
سیاح، احمد. (1330)، فرهنگ جامع، تهران: کتابفروشی اسلام.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1372)، «انواع ادبی و شعر فارسی»، مجله رشد، سال هشتم، شماره 33، صص 119- 96.
شورل، ایو. (1386)، ادبیّات تطبیقی، ترجمه طهمورث ساجدی، تهران: امیرکبیر.
صفا، ذبیح‌الله. (1332)، تاریخ ادبیّات ایران، تهران: انتشارات ابن‌سینا.
ضیف، شوقی. (1427)، تاریخ الأدب العربی، ط 2، قم: ذوی‌القربی.
ضیف، شوقی. (2004)، العصر العباسی الأول، ط 16، القاهرة: دارالمعارف.
الطباطبایی، محمد بن حسین. (1396)، المیزان فی تفسیر القرآن، ط 3، قم: دارالکتب الاسلامیه.
عبود، عبده. (1999)، «الأدبالمقارن والإتجاهات النقدیة الحدیثة»، مجلة عالم الفکر، شماره 1، جلد 28، صص 302- 265.
علوش، سعید. (1987)، مدارس الأدبالمقارن، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
فروخ، عمر. (1401)، تاریخ الأدب العربی، چاپ چهارم، بیروت: دارالعلم للملایین.
قرشی، علیاکبر. (1381)، قاموس قرآن، چاپ نهم، قم: دارالکتب الاسلامیة.
کهنموییپور، ژاله. (1381)، فرهنگ توصیفی نقد ادبی، ترجمه نسریندخت خطاط و علی فخمی، تهران: دانشگاه تهران.
نظری‌منظم، هادی. (1389)، «ادبیّات تطبیقی: تعریف و زمینههای پژوهش»، نشریه ادبیّات تطبیقی، سال دوم، شماره دوم، صص 237- 221.
الوراق، محمود. (1412)، دیوان، شرح و تحقیق دکتر ولید قصاب، عجمان: مؤسسه الفنون.
_||_The Holy Quran.
Nahjol Balaghah. (1993), translated by Seyed Jafar Shahidi, fourth edition, Tehran: Islamic Revolution Publications and Education.
Abboud, Abdu. (1999), "Literary Comparisons and the Evidence of Criticism of Hadith", Kuwait, Journal of the World of Thought, No. 1, Volume 28, pp. 302-265.
Alloush, Saeed. (1987), Schools of Contemporary Literature, Beirut: Arabic Cultural Center.
Al-Tabatabai, Muhammad bin Hussein. (1396), Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, 3rd floor, Qom: Islamic Library.
Al-Waraq, Mahmoud. (1412), Divan, description and research of Dr. Walid Qassab, Ajman: Institute of Arts.
Chevrolet, Yves. (2007), Comparative Literature, translated by Tahmours Sajedi, Tehran: Amirkabir.
Dad, Sima. (1996), Dictionary of Literary Terms, Tehran: Morvarid.
Damghani, Hussein bin Muhammad. (1982), Quran Dictionary, Tehran: Islamic Sciences Foundation.
Faroukh, Omar. (1401), History of Arabic Literature, Fourth Edition, Beirut: Dar al-Alam for Millions.
Hassan, Abdul Hakim. (1983), "Comparative Literature between French and American Concepts", Magazine of Chapters, Part 1, Volume 3, pp. 17-11.
Ibn Manzur, Muhammad ibn Makram. (1414), Arabic language, 3rd floor, Beirut: Dar Sadr.
Khosravi Hosseini, Seyed Gholamreza. (2007), Translation and Research of Quranic Words, Second Edition, Tehran: Mortazavi Publishing.
Kohnmoueipour, Jaleh. (2002), Descriptive Culture of Literary Criticism, translated by Nasrin Dokht Khatat and Ali Fakhmi, Tehran: University of Tehran.
Nazari Monzam, Hadi. (2010), "Comparative literature: definition and fields of research", Journal of Comparative Literature, Kerman, second year, second issue, pp. 237-221.
Qurashi, Ali Akbar. (2002), Quran Dictionary, ninth edition, Qom: Islamic Library.
Ragheb Isfahani, Hussein bin Mohammad. (1412). Mofradat fi Gharib el Quran, Beirut: Dar ol- Elm.
Razmjoo, Hussein. (1374), literary types and their works in Persian; Mashhad: Astan Quds Razavi.
Saadi, Mosleh bin Abdullah. (2005), Bustan, edited and explained by Gholam Hossein Yousefi, 8th edition, Tehran: Kharazmi Publications.
Saadi, Mosleh bin Abdullah. (2005), Golestan, correction and explanation by Gholam Hossein Yousefi, eighth edition, Tehran: Kharazmi Publications Co.
Safa, Zabihollah(1332), History of Iranian Literature, Tehran: Ibn Sina Publications.
Sajjadi, Seyed Jafar. (1984), Farhang-e Maaref-e Islami, second edition, Tehran: Iranian Authors and Translators Company.
Sajjadi, Seyed Zia-ud-Din. (1997), Introduction to the Principles of Mysticism and Sufism, Sixth Edition, Tehran: Samat.
Sayyah, Ahmad. (1330), Comprehensive Culture, Tehran: Islam Bookstore.
Shafi'i Kadkani, Mohammad Reza. (1993), "Types of Persian Literature and Poetry", Roshd Magazine, Year 8, Issue 33, pp. 119-96.
Zaif, Shoghi. (1427), History of Arabic Literature, 2nd floor, Qom: Dhu al-Qirbi.
Zaif, Shoghi. (2004), The First Abbasid Era, Vol. 16, Cairo: Dar al-Ma'arif.
Zarrinkoob, Abdul Hussein. (1995), Introduction to Literary Criticism, Third Edition, Tehran: Sokhan Publications.