بررسی تطبیقی مولفۀ «چندصدایی» در رمان‌های معاصر عربی و فارسی با تأکید بر نظریات باختین ( سووشون سیمین دانشور- میرامار نجیب محفوظ)

زهره دست پاک ¹ (دانشجوی دکتری،گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
سعید حمیدیان ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.)
فرهاد طهماسبی ³ (استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اسلامشهر،دانشگاه آزاد اسلامی ،اسلامشهر، ایران.)

تاریخ ارسال : 1402/04/15 تاریخ تایید : 1402/06/29

کلید واژه: میخائیل باختین, چندصدایی, رمان معاصر عربی و فارسی, منطق گفتگویی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با بهره‌گیری از آراء میخائیل باختین و به‌طور خاص نظریۀ چندصدایی، سعی دارد به صورت تطبیقی گفتمان‌های موجود در رمان‌های سووشون اثر سیمین دانشور و میرامار اثر نجیب محفوظ را واکاوی نماید و با استفاده از روش توصیفی _تحلیلی به بازتاب چندصدایی در این رمان‌ها بپردازد. نگارنده بر اساس منطق مکالمه‌ای باختین و مؤلفه‌های موجود در آن ‌ این رمان‌ها‌ را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در ضمن پژوهش به این پرسش پاسخ‌ داده است که چگونه چندصدایی در رمان‌های منتخب ‌‌بازنمایی شده است؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در داستان‌های فوق ما شاهد چندصدایی هستیم، ‌اما شکل و نحوۀ بیان این چندصدایی باهم متفاوت‌ است و در هر داستان عواملی چون: جنسیت‌، ساختار اجتماعی و اقتصادی، جریانات روشنفکری در قالب دو قطب خودآگاهی و ازخودبیگانگی فرهنگی، در به ثمر رسیدن چندصدایی در قالب مؤلفه‌ها خود را بیش از سایر عوامل بازنمایی می‌کنند. زنان غالباً نقش دنباله‌رو اندیشه‌ای که از مرجع اخلاقی داستان صادر می‌شود، دارند و عموماً با سبک بخشی موجب تقویت چندصدایی در داستان می‌شوند. ساختار اجتماعی و اقتصادی و تقابل و تضاد طبقاتی و جریانات روشنفکری در داستان‌ها هرکدام با ایجاد دو قطب متقابل به‌عنوان دیگری، زمینۀ تنوع گفتمانی را ایجاد می‌کنند.

چکیده انگلیسی :

The present research, using the opinions of Mikhail Bakhtin and especially the theory of polyphony, tries to comparatively analyze the discourses in the novels "Sushon" by Simin Daneshvar and "Miramar" by Najib Mahfouz and by using the descriptive-analytical method to reflect the polyphony in Pay these novels. The author evaluates these novels based on Bakhtin's conversational logic and the components in it, and in the meantime, the research has answered the question of how polyphony is represented in the selected novels. The results of the research show that in the above stories we witness polyphony, but the form and manner of expression of this polyphony are different and in each story factors such as: gender, social and economic structure, intellectual currents in the form of two poles of self-awareness and cultural alienation are involved. The results of polyphony are represented in the form of components more than other factors. Women often have the role of following the thought that is issued from the moral reference of the story, and they generally strengthen the polyphony in the story with a partial style. The social and economic structure, class conflict, and intellectual currents in the stories, each of them create the field of discourse diversity by creating two opposite poles as the other.