مقایسه تطبیقی اسطوره و عرفان در هفت شهر عشق عطار با غزلیات بیدل دهلوی

محورهای موضوعی : شعر

معصومه پازوکی ¹ (گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال، خلخال، ایران)
خدابخش اسداللهی ² (استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، ‌اردبیل، ‌ایران)
علیرضا نیکویی ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، گیلان، ‌ایران)
توفیق هاشم پور سبحانی ⁴ (استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام نور مرکزی تهران، تهران، ‌ایران)

تاریخ دریافت : 1399/04/03 تاریخ پذیرش : 1400/05/17 تاریخ انتشار : 1400/05/01

کلید واژه: استغنا, صحو, اعتدال, سوررآلیسم, سلوک عرفانی,

چکیده مقاله :

از نخستین ادوار رشد تدریجی و بلوغ فکری بشر، انسان همواره در جست‌وجوی مبانی و منابع بعضی از علوم در حوزه‌های گوناگون، به ویژه در حوزه علوم انسانی بوده است. در همین فرایند چه بسا در اندیشه کشف رمز و رازهای مرتبط با همگرایی این علوم نیز بوده باشد. بی گمان خاستگاه اغلب علوم انسانی از وجوه مشترک برخوردارند، ولیکن در ادامه به جهت گسترش دامنه آن‌ها، اینگونه به نظر می‌رسد که سرچشمه‌های تکوین و شکل گیری آن‌ها باید متفاوت باشد. مقوله‌هایی مانند اسطوره و عرفان اگرچه دارای رویکردی به ظاهر متفاوت می‌باشند اما هر دو از مظاهر بارز و برجسته هویت ایرانی هستند که در مواضع متعدد به ویژه در بعد نمادین بودن زبان، تأویل پذیری، روایتگری، رویکرد هنری، قرابت با متون دینی از همگرایی و همسویی برخوردارند و این اشتراک و همگرایی بیش‌تر در حوزه شعر و ادب خود را نمایان می‌سازد. لذا شعرای بسیاری از جمله حافظ از این نکته غافل نبوده‌اند.

چکیده انگلیسی:

From the first periods of gradual growth and intellectual maturity of human beings, human beings have always been in search of the foundations and resources of some sciences in various fields, especially in the field of humanities. In the same process, he may have thought of discovering the mysteries related to the convergence of these sciences. Undoubtedly, the origins of most of the humanities have commonalities, but in order to expand their scope, it seems that the origin of their formation must be different. Categories such as myth and mysticism, although seemingly different in approach, but both are prominent manifestations of Iranian identity in various positions, especially in the symbolic dimension of language, interpretability, narrative, artistic approach, closeness to religious texts, they have convergence and harmony and this commonality and convergence shows itself more in the field of poetry and literature. Therefore, many poets, including Hafez, have not been unaware of this point.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

زرین کوب، عبدالحسین. 1383ش، تصوف ایرانی در منظر تاریخی آن، ترجمه مجدالدین کیوانی، تهران: سخن.

عطار نیشابوری، فرید الدین محمد. ۱۳۹۰ش، تذکرة الأولیاء، بررسی و تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوار.

 

مقالات

بنی نجاریان، راشین و رضا حیدری نوری. 1398ش، «مصادیق زیبایی شناسی در عرفان عطار و مولوی، مطالعات ادبیات تطبیقی»، سال سیزدهم، شماره 52.

دهلوی، حسین. ۱۳۹۶ش، «نگاهی به بیدل از دریچه عرفان شرح عرفانی یک غزل از بیدل دهلوی»، سومین همایش متن پژوهی ادبی(نگاهی تازه به آثار مولانا)، تهران، هسته مطالعات ادبی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران- دانشگاه علامه طباطبایی.

راشدی نیا، اکبر. 1391ش، «مقامات عرفانی، معارف عقلی»، سال هفتم، شماره 3.

سفیدی نازی، سنگ. 1395ش، «واکاوی اندیشه‌های اسطوره‌ای در اشعار بیدل دهلوی با رویکرد به اساطیر ایرانی و سامی»، همایش بین المللی شرق شناسی و مطالعات ایرانی علی گر هند، دوره2.

عیسی فر زاده، رؤیا و فرامرز جلالت. ۱۳۹۶ش، «هفت وادی کمال در تذکرة الأولیای عطار»، گردهم آیی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، دوره 10.

مجیدی، حسن و سکینه صارمی گروی. 1392ش، «بررسی تطبیقی اشعار عطار نیشابوری و ابن ابی الحدید درباره علی(ع)»، فصلنامه ادبیات دینی، ش4.

منصوریان سرخگربه، حسین. 1389ش، «همگرایی اسطوره و عرفان در غزل‌های حافظ»، فصلنامه مطالعات ملی: ۴۴، سال یازدهم، شماره ۴.

Zarrinkoob, Abdul Hussein 2004, Iranian Sufism in its historical perspective, translated by Majdaldin Kiwani, Tehran: Sokhan.

Attar Neyshabouri, Fariduddin Mohammad. 2011, Tazkerat al-Oliya, review and correction by Mohammad Estelami, Tehran: Zavar.

                                                                                                                                          

Articles

Bani Najarian, Rashin and Reza Heidari Nouri. 2019, "Examples of Aesthetics in the Mysticism of Attar and Movlavi, Studies in Comparative Literature", Year 13, No. 52.

Dehlavi, Hussein 2017, "Taking a look at Bidel through the mysticism, mystical description of a sonnet by Bidel Dehlavi", the third conference on literary textual research (a new look at the works of Movlana), Tehran, the Center for Literary Studies and the National Library of the Islamic Republic of Iran - Allameh Tabatabai University.

Rashedi Nia, Akbar. 2012, "Mystical authorities, intellectual knowledge", seventh year, number 3. Sefidi Nazi, Sang. 2016, "Analysis of Mythical Thoughts in Bidel Dehlavi's Poems with an Approach to Iranian and Semitic Myths", International Conference on Oriental Studies and Iranian Studies in India, Volume 2.

Isa Farzadeh, Roya and Faramarz Jalalat. 2017, "Haft Wadi Kamal in Tazkerat al-Owliya Attar", meeting of the Association for the Promotion of Persian Language and Literature, Volume 10.

Majidi, Hassan and Sakineh Saremi. 2013, "Comparative study of the poems of Attar Neyshabouri and Ibn Abi Al-Hadid about Ali (AS)", Quarterly Journal of Religious Literature, Vol.

Mansoorian Sorkhgarbeh, Hossein. 2010, "Convergence of Myth and Mysticism in Hafez's Lyric Poems", National Studies Quarterly: 44, Year 11, No. 4.