بررسی مناسبات بینامتنی مثنوی عرفانی " شاهد غیبی"از احمد و "یوسف و زلیخا"جامی

محورهای موضوعی : شعر

فاطمه ملکی ¹ (دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور)
علی پدرام میرزایی ² (دانشیار زبان وادبیات فارسی دانشگاه پیام نور)
فاطمه کوپا ³ (استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور)
حسین یزدانی ⁴ (دانشیار زبان و ادبیت فارسی دانشگاه پیام نور)

تاریخ دریافت : 1400/07/07 تاریخ پذیرش : 1400/10/02 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: ژنت, بینامتنیت, شاهد غیبی, یوسف و زلیخا,

چکیده مقاله :

بینامتنیت یکی از مباحث نوین در نقد ادبی است که به ارتباط و تعامل بین متون می‌پردازد. بر اساس این نظریه، هرمتنی با متون پیش از خود معنی می‌یابد و هیچ متنی مستقل نیست و گویندگان آگاهانه و یا ناخودآگاه از سرچشمه‌های ادبی و فکری یکدیگر بهره‌مند شده‌اند. بینامتنیت برای اولین بار توسط ژولیا کریستوا مطرح گردید و بعدها ژرارژنت به عنوان یکی از تاثیرگذارترین پژوهشگران این عرصه با بررسی مطالعات او این نظریه را گسترش داد. ژنت مجموعه مطالعات خود را ترامتنیت نامید. او ترامتنیت را به پنج دسته تقسیم نمود که عبارتند از: بینامتنیت، پیرامتنیت، فرامتنیت، سرمتنیت، بیش متنیت. هر یک از این پنج دسته نوعی از روابط یک متن را با غیر خود طرح و بررسی می کند. که ازآن میان بینامتنیت بیشتر مورد توجه قرار گرفت. این پژوهش، تاثیرپذیری نسخه خطی " شاهد غیبی " از مثنوی" یوسف و زلیخا" ی عبدالرحمن جامی را بر اساس رویکرد بینامتنیت مورد واکاوی قرار داده است. ثمره این پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه این دو اثر از نظر موضوع کاملا متفاوت، اما از نظر متنی و ساختار کلامی و روایی اشتراکات بسیاری دارند. و مؤلف " شاهد غیبی" تحت تأثیر افکار و اندیشه های جامی در " هفت اورنگ" به ویژه " بوسف و زلیخا"ی او بوده است و مناسبات بینامتنی به صورت صریح، غیرصریح و ضمنی در آن کاملا نمایان است.

چکیده انگلیسی:

Intertextuality is one of the new topics in literary criticism that deals with the relationship and interaction between texts. According to this theory, any text makes sense with the texts before it and no text is independent and conscious or unconscious speakers have benefited from each other's literary and intellectual sources. Intertextuality was first proposed by Julia Kristova, and later Geragent, as one of the most influential researchers in the field, developed this theory by examining his studies. Genet called his collection of studies transmittent. He divided the transtextuality into five categories, which are: intertextuality, paratextuality, hypertextuality, supertextuality, hypertextuality. Each of these five categories examines a type of relationship between a text and others. Among which intertextuality received more attention. This study has analyzed the effectiveness of the "Unseen Witness" manuscript of Abdolrahman Jami's "Yousef and Zuleikha" Masnavi based on the intertextual approach. The fruits of this research show that although these two works are completely different in terms of subject matter, but they have a lot in common in terms of text, verbal structure and narrative. And the author of "The Unseen Witness" has been influenced by Jami's thoughts and ideas in "Haft Orang", especially his "Bosef and Zuleikha", and intertextual relations are explicitly, explicitly and implicitly.