ارائه مدل کاربردی از وقف مشارکتی با استفاده از روش دلفی
محورهای موضوعی : مدیریت کسب و کارمنصور نجفلو 1 , محبوبه بابایی 2 * , ربابه پورجبلی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم اجتماعی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
2 - استادیار، گروه علوم اجتماعی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
3 - استادیار، گروه علوم اجتماعی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
کلید واژه: اوقاف و امور خیریه, وقف, وقف مشارکتی, روش دلفی.,
چکیده مقاله :
رواج فرهنگ وقف در اسلام بحث مهم و گسترده‌ای است. همچنین نقش وقف به‌عنوان یك امر مدنی برخواسته از معارف و فرهنگ والای اسلامی در توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سامان بخشی به مسایل و مشكلات جامعه بر کسی پوشیده نیست. هدف پژوهش حاضر ارائه مدل کاربردی از وقف مشارکتی با استفاده از روش دلفی است. روش پژوهش به لحاظ ماهیت و به لحاظ روش در زمره تحقیقات توصیفی ـ تحلیلی است و با استفاده از روش دلفی و با استفاده از کتب، مجلات، مقالات و اسناد با رویکرد کیفی انجام شده است و برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از تحلیل محتوای کیفی و برای اعتباریابی مؤلفه‌های الگو از الگو‌سازی ساختاری ـ تفسیری استفاده شد. این پژوهش از لحاظ فلسفی، رویکردی تفسیری دارد و از لحاظ جهت‌گیری توسعه‌ای است. یافته‌های پژوهش نشان داد مؤثرترین انگیزه‌های واقفین، اانگیزه‌های دینی (رضای خدا، پاداش اخروی)، خدمت به هم‌نوع ساخت بیمارستان‌ها و گسترش علم و دانش در جامعه است.
The prevalence of endowment culture in Islam is an important and widespread discussion. Also, the role of endowment as a civil matter arising from Islamic knowledge and high culture in economic, cultural, and social development and organizing the issues and problems of society is not hidden from anyone. The purpose of the present study is to present an applied model of participatory endowment using the Delphi method. The research method is descriptive-analytical in nature and in terms of method, and it was conducted using the Delphi method and using books, magazines, articles, and documents with a qualitative approach. Qualitative content analysis was used to analyze the data and structural-interpretive modeling was used to validate the components of the model. This study has an interpretive approach in terms of philosophy and is developmental in terms of orientation. The research findings showed that the most effective motivations of endowments are religious motivations (God's pleasure, reward in the hereafter), serving others, building hospitals, and spreading science and knowledge in society.
1) حائري (يزدي)، محمدحسن، (1380)، "وقف در فقه اسلامي و نقش آن در شكوفايي اقتصاد اسلامي"، بنياد پژوهش‌هاي اسلامي، مشهد، ص49.
2) معراجي، سعيد، (1385)، "سنت ماندگار"، بنياد پژوهش و توسعه‌ي فرهنگ وقف، تهران، صائن، ص94.
3) مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، "بحارالانوار"، ج44، لبنان، بیروت: مؤسسة الوفاء.
4) جرجي، زيدان، (۱۳۴۴)، "تاريخ تمدن اسلامي"، ترجمه علي جواهر کلام، تهران، اميرکبير، چاپ اول.
5) مطهری، مرتضی، (۱۳۶۷)، "گفتارهای معنوی"، تهران، صدرا، چاپ هفتم، ص۵۱.
6) بهار، مهری و نصرتی، محمود. (1395)، «آسیبشناسی وقف»، اولین همایش ملی خیر ماندگار.
7) ربانی اصفهانی، حوریه و طیبنیا، محمد صالح. (1399). »واکاوی اثربخشی نظام حکمرانی در اشاعه فرهنگ وقف در بانوان (مورد مطالعه: دوران صفویه تا پهلوی)»، سومین همایش ملی خیر ماندگار (مطالعه و ارزیابی حکمرانی نظام خیر در ایران).
8) سالاری، سلمان، رحیمنیا، فریبرز، خوراکیان، علیرضا، مرتضوی، سعید و اسلامی، قاسم. (1400الف). «کشف اصول حکمرانی سازمانی در سازمانهای عامالمنفعه ایرانی»، حکمرانی و توسعه، دوره یکم، شماره 4، صص 37-72.
9) سیدحسینی، سیدمحمد، ابراهیمی سالاری، تقی و مظلوم خراسانی، آزاده. (1392). «بهبود روشهای مدیریت در سازمان اوقاف و اثر آن بر افزایش بهرهوری در حوزه وقف»، فصلنامه مدیریت اسلامی، دوره بیستویکم، شماره 1، صص 105-125.
10) الشریف، محمدمهدی؛ کیوانی هفشجانی، داریوش، (1401)، «وضعیت حقوقی اموال موسسات خیریه پس از انحلال آنها»، پژوهشنامه مطالعات وقف و امور خیریه.
11) شهریاری، امیرعطا؛ سالاری، محمود؛ بهزادی، حسن، (1394)، «بررسی عوامل مؤثر بر وقف کتاب به سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی»، کتابداری و اطلاع‌رسانی، دوره 18، ش4، پیاپی 72.
12) مرتضوی، مهدی؛ محمدی دوست، حسین؛ دشتی، راضیه، (1401)، «طراحی الگوی حکمرانی نظام وقف در ایران (با تأکید بر نقش امنا)»، پژوهشنامه مطالعات وقف و امور خیریه. 13) میراحمدی، منصور، (1401)، «وقف و حکمرانی مردمی»،
14) خومحمد خيرآبادي، سعيد، (1380)، مقاله‌ي «نقش فرهنگ وقف در توسعه‌ي اقتصادي و اجتماعي».
15) ارجمند نيات تبريز، علي، (1380)، مقاله‌ي «نگرشي نو در زمينه‌ي وقف و توسعه‌ي اقتصادي و اجتماعي كشورها».
16) هدايتي، سيد علي اصغر، 1380، مقاله‌ي «نقش وقف در توسعه ي اقتصادي و اجتماعي كشورها، مروري اجمالي بر ابعاد اقتصادي و اجتماعي وقف».
17) نوانیان رودسری، جواد، پایگاه دبيرخانه شورای عالی فرهنگی آستان قدس رضوي.
18) مهتدين، (1386)، ماهنامه‌ي فرهنگي، سياسي اجتماعي داخلي سازمان اوقاف و امور خيريه، صص 19 و 58.
19) ميراث جاويدان، زمستان 1385 فصلنامه فرهنگي، تحقيقي، اجتماعي و تاريخي شماره 38، ص15-20.
20) ميراث جاويدان، 1372، سال اول، شماره دوم، ص8.
21) Bradshaw, P. (2009). A contingency approach to nonprofit governance. Nonprofit Management and Leadership, 20(1), 61-82.
22) Cornforth, C., and C. Simpson. (2002). Change and Continuity in the Governance of Nonprofit Organizations in the United Kingdom: The Impact of Organizational Size. Nonprofit Management and Leadership, 12 (4), 451–70.
23) Gao, Xiang; Zhenhua Gu; Zhan Wang; (2020). A Choice Model of University Endowments Governance. The B.E. Journal of Theoretical Economics, 21(1). 269-285. doi:10.1515/bejte-2019-0136 .
24) Prasetyo, Aries. (2018). Identifying paradox-governance model in NPO: A new cover for an old book?. International Journal of Research Studies in Management. 7(2), 33-45. 10.5861/ijrsm.2018.3012.
https://doi.org/10.22108/ecs.2022.135140.1019.