نقش مالکیت معنوی ،قوانین وتفاهمات درجذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با تأکید بر انتقال تکنولوژی در ایران

محورهای موضوعی : مدیریت

سید محمد علی اکرمی راد ¹ (گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
زاداله فتحی ² (گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
حمید طبائی زاده فشارکی ³ (گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1402/03/16 تاریخ پذیرش : 1402/05/26 تاریخ انتشار : 1403/05/25

کلید واژه: " سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی", "مالکیت معنوی", "انتقال تکنولوژی",

چکیده مقاله :

یکی از عوامل مهم در زمینه جذب سرمایه‌گذاری خارجی، عامل مالکیت معنوی است. علی‌رغم تمرکز گسترده مطالعات پیشین بر رابطه جذب سرمایه‌گذاری با مالکیت معنوی ،مقوله انتقال تکنولوژی و حمایت حقوقی کشورها وعضویت در کنوانسیونهای بین المللی در این رابطه کمتر مورد توجه قرار گرفته است.ازاین رو، پژوهش حاضر درصدد تبیین نقش مالکیت معنوی و حمایت های حقوقیدر جذب سرمایه‌گذاری خارجی با تمرکزبربستری از انتقال تکنولوزی است. جامعه آماری این مطالعه مشتمل بر 1236 مدیروکارشناس حوزه مدیریت و برنامه‌ریزی کلان بود که حجم نمونه مورد مطالعه با استفاده از جدول کرجسی ورگان، 213 نفر برآورد گردید. پاسخگویان با استفاده از روش نمونه‌گیری ساده تصادفی انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه جمع‌آوری شد. برای تحلیل داده‌ها از تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. نتایج نشان داد که مالکیت معنوی ، نقش چندبعدی درجذب سرمایه‌گذاری خارجی ایفا می‌کند. بر مبنای یافته، مالکیت معنوی دررهگذرجذب سرمایه‌گذاری خارجی نقش تسهیل‌گر در انتقال فناوری دارد. همچنین، نتایج حاکی از آن است که پذیرش قوانین و تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی (ازجمله عضویت درکنوانسیون‌ها) نقش قابل‌توجهی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی دارد.واژگان کلیدی: سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، مالکیت معنوی، انتقال تکنولوژی

چکیده انگلیسی:

AbstractIntellectual property (IP) is one of the factors influencing the attraction of foreign direct investment (FDI). Even though previous research has focused extensively on the relationship between FDI attraction and intellectual property, the categories of technology transfer, governments' legal protection, and membership in international conventions have received less attention. Therefore, the present study seeks to explain how IP and legal protections contribute to FDI attraction, focusing on technology transfer. This study included 1236 managers and macro-planning experts in the statistical population. According to Krejcie and Morgan's table, 213 individuals were included in the study. A simple random sampling method was used to select respondents. A questionnaire was used for data collection. Data analysis was conducted using the exploratory factor analysis (EFA) technique. It was found that IP plays a multidimensional role in FDI attraction. According to the findings, IP facilitates the attraction of FDI through technology transfer. Furthermore, the results indicate that adopting international laws and agreements (e.g., membership in conventions) plays a significant role in attracting FDI.Keywords: foreign direct investment, FDI, intellectual property, IP, technology transfer

منابع و مأخذ:

_|1) اسد لو، مرتضی (1398)، توسعه در مفهوم سرمایه: نقطه عزیمت تعاملات معاهدات سرمایه گذاری با حقوق مالکیت فکری، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 61، پاییز و زمستان 1398، ص 249-227.
2) السان، مصطفی، (1385) ابعاد حقوقی انتقال فناوری از طریق سرمایه گذاری خاص، مجله پژوهش-های حقوقی، دوره 5، بهار وتابستان 1385، شماره 9، ص 229-189.
3) انصاری فر، سید سعید، (1390)، مدلسازی معادلات ساختاری، نشرسنجش ودانش.
4) جمالی، احمد، شیرازی، هدی، شاوردی، مرضیه، (1389)، سرمایه گذاری خارجی، مفاهیم،
تئوری¬ها، روش¬ها، نشر آبگین رایان.
5) حیدری، مصطفی هراتمه، (1400) تاثیر معاهدات سرمایه گذاری دوجانبه بر جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای در حال توسعه، فصلنامه علمی رهیافتی در مدیریت بازرگانی، دوره 2، شماره 4 زمستان 1400، ص128-113.
6) خلیلی عراقی، منصور، گودرزی فراهانی، یزدان (1394)، تاثیر حقوق مالکیت فکری بر رشد اقتصادی، دوفصلنامه دانشنامه حقوق اقتصادی، سال نوزدهم، شماره 4، پاییز وزمستان.
7) رفعت، بتول، آذربایجانی، کریم، طیبی، سیدکمیل، (1386)، بررسی رابطه جریان تجاری و
سرمایه¬گذاری مستقیم خارجی (FDI)، دانشگاه اصفهان
8) شفیعا، محمد علی، شاکری، آرنوش، کاظمی، صدیقه، (1389)، ارائه مدل کاربردی قیمت گذاری دانش فنی بر مبنای فناوری های مشابه در بازار، چهارمین کنفرانس ملی مدیریت تکنولوژی،1389
9) ضیائی، سید یاسر، جوادی، سعیده (1398)، حمایت از مالکیت فکری در حقوق بین الملل
سرمایه¬گذاری خارجی، مجله مطالغات حقوقی، دوره 11، شماره 2، ص155-127
10) فتح اللهی، ثریا، فرید چهر، الهام، غریب نواز، نادر، میرابی، حمید رضا (1400)، طراحی مدل ارزیابی عوامل موثر بر رفتار نوستالژیک با رویکرد تحلیل عاملی اکتشافی و معادلات ساختاری، مجله پژوهش-های نوین در ریاضی، دوره هفتم، شماره 31، ص 25-5
11) فطرس، محمد حسن، امامی، معصومه، (1390) بررسی عوامل موثر بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران با تاکید بر اثر حق ثبت اختراع، مجله اقتصادی، ماهنامه بررسی مسائل و سیاست¬های اقتصادی، شماره 12، ص 72-53.
12) موسائی، احمد، بندریان، رضا، قدیریان، عباسعلی، صدرائی، ساسان (1389) ارزیابی قیمت دانش فنی برای تجاری سازی یک فناوری، فصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی، شماره 15
13) مهدوی، ابوالقاسم، برخورداری، سجاد، (1387)، حقوق مالکیت فکری و جریان سرمایه گذاری مستقیم¬خارجی(موردایران)، مجله¬دانش¬وتوسعه (¬علمی وپژوهشی)، سال پانزدهم، شماره 24، ص36-11.
14) میر ویسی، علیرضا (1393) کتاب حقوق سرمایه گذاری خارجی در چارچوب معاهدات دو جانبه سرمایه گذاری، نشر پریس،
15) نبی زاده، انسیه، اکبری، حامد، (1397)، رابطه حقوق مالکیت معنوی وتوسعه، مجله حقوقی، دوره 5، بهار 1397، شماره 6
16) Carsten, F. Braga, P. & Carlos, A. (2001). How stronger protection of intellectual property rights affects intellectual trade flows. World Bank Working Paper, No. 2051
17) Dai, J. )2020(. Intellectual property rights protection, foreign technology introduction and FDI-based on the provincial-level panel data of China. Journal of Accounting, Business and Finance Research, 8(1),30-38.
18) Nemlioglu, I.) 2019(. A comparative analysis of intellectual property rights: a case of developed versus developing countries. Procedia Computer Science, 158.988-998.
19) Noon, P. De Vita, G. and Appleyard, L.) 2019(. What do we know about the impact of intellectual property rights on the foreign direct investment location (country) choice? A review and research agenda. Journal of Economic Surveys, 33(2),665-688.
20)Saberi Ansari, B (2002), World Intellectual Property Organization, Foreign Office, Political Studies, Tehran(in Persian)
21)Van, W, Ria, J. (2010). Technology assessment for portfolio managers. Sciencedirect, Technovation, v.30,223-228
22)Vo.D.T(2020) Dpendency on FDI in flows and stok market linkages research letters,10146333)33)
23)Yang, Q. & Ying, H. (2006). Intellectual property right protection and FDI strategies of MNE. E.conomic Research Journal, 4, 28-34
24)Yu, C. L. & Wang, R. F. (2009). Intellectual property rights protection, host country characteristics and FDI: An empirical study across countries. World Economy Study, 10, 59-67
|_

متن کامل:



 

 

سید محمدعلی اکرمی راد

دانشجوی دکتری مدیریت صنعتی ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی،تهران، ایران

[e-mail]

زادالله فتحی

استادیار گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز ی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

 

[e-mail]

حمید طبائی‌زاده فشارکی

استادیار گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

[e-mail]

 

 

 

نقش مالکیت معنوی،قوانین وتفاهمات درجذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با تأکید بر انتقال تکنولوژی در ایران

 

-------------------------------------------------------------

1-گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ،ایران، [e-mail]

2- گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران [e-mail](نویسنده مسئول)

3- گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ،ایران [e-mail]

 

 

نقش مالکیت معنوی،قوانین وتفاهمات درجذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با تأکید بر انتقال تکنولوژی در ایران

 

یکی از عوامل مهم در زمینه جذب سرمایه‌گذاری خارجی، عامل مالکیت معنوی است. علی‌رغم تمرکز گسترده مطالعات پیشین بر رابطه جذب سرمایه‌گذاری با مالکیت معنوی ،مقوله انتقال تکنولوژی و حمایت حقوقی کشورها وعضویت در کنوانسیونهای بین المللی در این رابطه کمتر مورد توجه قرار گرفته است.ازاین رو، پژوهش حاضر درصدد تبیین نقش مالکیت معنوی و حمایت های حقوقی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی با تمرکزبربستری از انتقال تکنولوزی است. جامعه آماری این مطالعه مشتمل بر 1236 مدیروکارشناس حوزه مدیریت و برنامه‌ریزی کلان بود که حجم نمونه مورد مطالعه ­با استفاده از جدول کرجسی مورگان، 213 نفر برآورد گردید. پاسخگویان با استفاده از روش نمونه‌گیری ساده تصادفی انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه جمع‌آوری شد. برای تحلیل داده‌ها از تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. نتایج نشان داد که مالکیت معنوی ، نقش چند بعدی درجذب سرمایه‌گذاری خارجی ایفا می‌کند. بر مبنای یافته، مالکیت معنوی دررهگذرجذب سرمایه‌گذاری خارجی نقش تسهیل‌گر در انتقال فناوری دارد. همچنین، نتایج حاکی از آن است که پذیرش قوانین و تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی (ازجمله عضویت درکنوانسیون‌ها) نقش قابل‌توجهی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی دارد.

کلمات کلیدی: سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، مالکیت معنوی، انتقال تکنولوژی

 

1-مقدمه

امروزه کشورهای در حال توسعه جهت تأمین سرمایه برای ایجاد و پشتیبانی پروژه‌های صنعتی و تحقق رشد اقتصادی، ناچار به منابع خارجی روی آورده و به این ترتیب تمایل به جذب سرمایه‌های خارجی توجیه پذیر می‌گردد.سرمایه‌گذاری خارجی عموماً در قالب سرمایه گذاری مستقیم خارجی FDI) (انجام می‌شود (جمالی و همکاران، 1389). این نوع سرمایه‌گذاری  برای حصول سود پایدار از طریق عملیات یک بنگاه اقتصادی می‌باشد. سرمایه گذاردر پی ایفای نقش موثرو فعال در این سرمایه گذاری می باشد(وو،2020).عوامل مهمی همچون زیرساخت‌ها، عوامل فرهنگی و سیاسی، اقتصاد آزاد، قوانین و روابط بین‌المللی، نیروی کار، بازار ملی و منطقه‌ای، ثبات و امنیت اقتصادی، روابط و توافقات خارجی، بوروکراسی، قوانین داخلی، تحریم‌ها، معاهدات حقوقی سرمایه‌گذاری و مالکیت معنوی در جذب سرمایه گذاری خارجی نقش دارند. مالیکت معنوی به عنوان یکی از اقلام سرمایه در فناوری ودر نتیجه در میان عوامل موثر بر جذب سرمایه گذاری خارجی ، جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص می دهد. . حقوق قانونی برآمده از فعالیت های فکری در زمینه های علمی،ادبی،صنعتی و...در مالکیت معنوی لحاظ می گردد.این حقوق باعث میگرددتا صاحب اثر بتواند از فوائدمادی وهمچنین گسترش آن بهره مند گردد. (صابری ، 2002) .در مطالعات وپژوهش های انجام شده در خصوص مالکیت غیرمادی ، عناوینی هم‌چون مالکیت معنوی یا مالکیت فکری بکار گرفته شده است . اگرچه عنوان مالکیت معنوی دقیق‌تر از عنوان مالکیت فکری می باشد، جهت رعایت امانت در نقل قول همان عنوان بکار گرفته شده توسط محقق، استفاده شده است.

در مطالعات وتحقیقات انجام شده،رابطه بین حقوق مالکیت فکری (IPR) وجریان سرمایه‌گذاری            مستقیم خارجی (FDI ) مورد بررسی قرار گرفته که یکی از مهم‌ترین پارادایم‌های اقتصادی که به تشریح این رابطه پرداخته، پارادیم OLI¹ (Dumming ,1993ا)است که این پارادایم،باتوجه به  مزیت‌های‌مالکیت2،بومی3ودرونی‌کردن4به‌توضیح­‌فعالیت‌های شرکت­های‌چندملیتی ‌می پردازد.براساس این پارادایم،رژیمIPRضعیف ،باعث مختل شدن جریان FDIواخراج آن می گردد. ( مهدوی، برخورداری، 1387).

با وجود رابطه تنگاتنگ میان مالکیت فکری با سرمایه‌گذاری خارجی، بسترهای انتقال فناوری نیز با این مفاهیم در ارتباط است. در موضوع انتقال تکنولوژی،بحث مالکیت معنوی نیز مطرح می گردد.در بررسی تسریع یا کندی انتقال تکنولوژی با توجه به نقش مقررات TRIPS،دیدگاه‌های مختلفی از ایجاد فضائی امن وضروری گرفته تا در خدمت منافع دولت وشرکت های سرآمد در تولید وانتقال تکنولوژی بودن،مطرح گردیده است که حاکی از افراط وتفریط در این زمینه می باشد.ولی در هر حال شرکتهای صاحب فناوری برای حقوق مالکیت معنوی خود،ارزش اقتصادی قائل می باشند. (السان، 1385).

مطالعات مختلفی به بررسی عوامل موثر بر سرمایه‌گذاری خارجی به‌طور اعم و رابطه میان این نوع سرمایه‌گذاری با مالکیت معنوی به‌طور اخص پرداخته‌اند (ضیائی و جوادی، 1398؛ مهدوی و برخورداری، 1387؛ فطرس و امامی، 1390). این در حالی است که مطالعات اندکی برنقش همزمان حمایت های حقوقی از مالکیت معنوی وعضویت در کنوانسیون های بین المللی در راستای  انتقال تکنولوژی در تبیین رابطه بین دو مفهوم مزبور متمرکز شده‌اند. از این رو، پژوهش حاضر درصدد تبیین نقش مالکیت معنوی در سرمایه‌گذاری  مستقیم خارجی با تمرکز بر بستری از انتقال تکنولوزی است.

با توجه به آنکه مطالعه حاضر در تبیین نقش مالکیت معنوی در سرمایه‌گذاری خارجی، بر بسترهای انتقال تکنولوژی متمرکز شده است، یافته‌های حاصله می‌تواند برای شرکت‌های نوآور و دانش‌بنیان که درصدد یافتن حامیان مالی از سراسر جهان هستند، بینش  عمیقی فراهم آورد. همچنین، این مطالعه می‌تواند بر مبنای شواهدی که در بسترهای اقتصادی کشور فراهم می‌کند، ادبیات سرمایه‌گذاری خارجی را از حیث توجه به زمینه‌ای از یک کشور در حال توسعه تقویت نماید. در نهایت، اشاره به این نکته ضروری است که جنبه نوآورانه این تحقیق در ارتباط‌دهی سرمایه‌گذاری  مستقیم خارجی و مالکیت معنوی از رهگذر انتقال تکنولوژیکی نهفته است.

دراین پژوهش برای تحلیل داده ها از تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی ومدل یابی مطالعات ساختاری استفاده شده است.در این نوع تحلیل ، از پیش مدل معینی وجود ندارد ،بلکه می تواند مدل سازیا فرضیه ساز باشد.با توجه به داده های تجربی از طریق پرسشنامه ، در ادامه پژوهش، مدل تجربی نقش مالکیت معنوی وتوافقات در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی اراِئه می گردد. بخش های بعدی مطالعه حاضر، به این صورت سازماندهی شده است.پس از بیان مبانی نظری ،در بخش سوم ، پیشینه پژوهش ارائه شده است. در بخش چهارم ، روش انجام مطالعه تبیین گردیده و در بخش پنجم ، یافته های پژوهش ومدل تجربی  ارائه شده وسرانجام نتایج وپیشنهادات در بخش ششم ارائه میگردد.

2-مبانی نظری   

مالکیت معنوی شامل خلاقیت های فکر و ذهن و هوش و استعداد بشر می باشد ،از این رو اطلاق معنوی بودن به این مالکیت بیان شده است . مالکیت معنوی به دو شاخه مالکیت صنعتی ومالکیت حق تکثیر (کپی رایت )تقسیم می شود . بنا بر نظر سازمان جهانی مالکیت معنوی(WIPO )،مالکیت معنوی شامل حقوقی می شود که به موارد زیر مربوط می شود:1-آثار ادبی ،هنری ،علمی .2-نمایشنامه، فونوگرام ها واخبار.3-اختراعات در تمام زمینه های تلاش های بشری.4-اکتشافات علمی.5-طرح های صنعتی .6-علائم تجاری ، علائم خدماتی ونام ها وطرح های تجاری.7-حمایت در مقابل رقابت های نا عادلانه .درمالکیت صنعتی که نوعی از مالکیت معنوی  است،به‌نوآوری های فکری در زمینه صنعت پرداخته می شود. به طور نمونه ، اختراعات در حقیقت ابداع راه حل های جدید برای مسائل فنی (تکنیکی) بوده وطرح های صنعتی ، خلاقیت های هنری هستند که ظهور ( نمای)تولیدات صنعتی را مشخص می کنند. (میر ویسی ،1393) کپی رایت حقی است که به منظور حمایت از تولیدات فرهنگی، اطلاعاتی وسرگرمی داده می شود.(نملی اوغلو،2019)  حقوق مالکیت معنوی ، عموما حقوق منفی هستند ،به عبارت دیگر هدف از این حقوق ، جلوگیری از پیگیری اقدامات دیگران بدون رضایت صاحب حق است. در ضمن حقوق مثبتی مانند اعطای حق ثبت اختراع نیز وجود دارد.( نملی اوغلو، 2019) 5

1-2-مبانی حمایت از مالکیت فکری :

در رابطه با مبنای حمایت از مالکیت های فکری در مجموع سه دیدگاه مهم وجود دارد:1- کار، مالکیت 2-شخصیت ، مالکیت 3-فایده گرایی.1-نظریه کار، مالکیت : برطبق دیدگاه جان لاک ،هنگامی‌که شخصی نیروی کار خود را با طبیعت درهم می آمیزد،مالکیت آن بخش در هم آمیخته را بدست می آورد،به شرط آنکه حق اشتراک رابرای افراد دیگر به خوبی وبه حد کفایت باقی بگذارد.2-شخصیت ، مالکیت :در این دیدگاه،پشتیبانی از شخصیت پدیدآورندگان،هدف حقوق مالکیت فکری می باشد.برطبق این دادگاه مالکیت آثار فکری،به‌علت وابسته بودن به خالق آن ،تجلی شخصیت با خود است.این دیدگاه حمایت جدی از مالکیت حقوق فکری را درپی دارد..3- دیدگاه فایده گرایانه ،باعث تامین حقوق پدیدآورندگان در مورد بیان اصیل آنها شده وهمچنین تشویق دیگران در جهت فعالیت واستفاده از عقاید واطلاعات ارائه گردیده در آثار مولفان را درپی خواهد داشت.(نبی زاده،اکبری ،1397)

2-2-حقوق مالکیت معنوی به عنوان سرمایه                                 

در حقوق بین الملل عرفی و موافقت نامه های قدیمی تر،به جای استفاده از واژه سرمایه از واژه اموال خارجی،در خصوص اموال خارجی استفاده شده است.در حقوق بین الملل ،در ابتدا مفهوم سرمایه گذاری فقط شامل سرمایه گذاری مستقیم خارجی ومحدود به دارائی های فیزیکی بود که باتوجه به تحولات بوجود آمده ،دارائی نامحسوس رانیز در برگرفت. (اسدلو،1398).اختراعات جدید وانتقال نوآوری ،ضرورت حمایت از مالکیت فکری را آشکارتر نمود.درمعاهدات دوجانبه وچند جانبه ،تعریف گسترده ای از مفهوم سرمایه وجود داشته واز عبارت "هر نوع دارایی"ویا ذکر نمونه هایی تمثیلی از انواع سرمایه استفاده می گردد.                                               

باتوجه به افزایش دامنه دارائی‌ها به دارائی‌های فیزیکی (مادی) ودارائی‌های معنوی، دارائی‌های معنوی را می توان به سه گروه عمده طبقه بندی کردکه عبارتند از :1-دانش فنی 2-اطلاعات اختصاصی وبانک اطلاعاتی تجاری 3-شیوه ها ، ایده ها ویا طرح های اصلی وجدید.(ون،ریاز،2010)6

                                                        

3-2-رابطه بین حقوق مالکیت فکری (IPR)وسرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI)

پارادایم OLI،یکی از مهم ترین پارادایم های اقتصادی است که رابطه بین IPRو FDI را توضیح می دهد. OLI 1)( Dumming ,1993) است. این پارادیم ، مزیت های مالکیت2 مزیت بومی یا محلی3 و مزیت درونی کردن4 فعالیت شرکت های چند ملیتی را مورد بحث و بررسی قرار می دهد، مزیت مالکیت بادر برداشتن سیستم بازاریابی یا سازماندهی بهینه،فناوری بالای تولید، مارک های تجاری، ظرفیت های نوآوری، شهرت و سایر مالکیت ها ،توانایی یک بنگاه را در ورود به بازار کشور میزبان تضمین می کند. دلیل حضور شرکت های خارجی در کشور میزبان توسط مزیت های محلی یا منطقه ای یا بومی و دلیل اینکه چرا شرکت های خارجی شخصا پروسه تولید را درکشور میزبان کنترل می نمایند، توسط مزیت های درونی مشخص می گردد. براساس این پاردایم ،امکان فعالیت های تقلیدی، نتیجه حمایت ضعیف از حقوق مالکیت فکری بوده وافزایش منافع درونی سازی ،پی آمد همزمان حمایت ضعیف از حقوق مالکیت فکری می باشد.در نتیجه براساس این پارادایم ،ژریم IPR ضعیف ،منجر به اختلال درجریان ورودی FDI و خروج آن میگردد.( مهدوی، برخورداری،1387)

 

4-2-حقوق مالکیت معنوی و انتقال فناوری:

موضوع حقوق مالکیت معنوی ناشی از حق اختراع،دانش فنی وکالاهای سرمایه ای ،یکی از مباحث مطرح در انتقال فناوری می باشد.در بررسی چگونگی نقش مقررات TRIPSدرتسریع یا کندی انتقال فناوری ،دو نظریه ملاچظه میشود.عده ای براین باورند که موافقت نامه تریپس ، باعث ایجاد فضای امن جهت نقل وانتقال آزادانه فناوری گردیده وعده ای دیگر این موافقت نامه را وسیله ای برای تامین منافع شرکتها ودولتهای سرآمد در تولید وانتقال فناوری می دانند.این دو دیدگاه راه افراط وتفریط را پیموده اند.از مجموع دیدگاههای مطرح شده می توان دریافت که شرکت های دارنده فناوری برای حقوق مالکیت معنوی خود ، ارزش مادی قائل بوده ودر قراردادهای مربوطه بر این موضوع تاکید می نمایند.سرمایه گذاری یا قرارداد برای انتقال فناوری ،باید منجر به واگذاری فناوری یا محصول آن شده ،به گونه ای که فناوری پس از مدتی تحت مالکیت دریافت کننده فناوری قرار گیرد.ماده 7 موافقتنامه تریپس با حمایت از حقوق مالکیت معنوی در جهت تقویت نوآوری در فناوری ، انتقال و توزیع آن‌ی،به گونه ای که منجر به رفاه اجتماعی واقتصادی شود، راه میانه ای در حمایت از منافع دارنده حقوق مالکیت معنوی وگیرنده فناوری است.  (السان،1385).

تجاری سازی یکی از ارکان مهم فرآیند نوآوری بوده که ارزشیابی وقیمت گذاری دانش فنی بکارگرفته در فناوری، دشوار می باشد.(شفیعا وهمکاران،1389)تبدیل ارزش غیر ملموس به ملموس وبیان پولی آن وهمچنین مشخص نبودن تمامی عوامل تاثیر گذار بر قیمت یک دانش فنی ونحوه تاثیر هرکدام ازاین عوامل بر قیمت آن به دشواری این امر می افزاید (موسائی وهمکاران، 1389)

 

3-پیشینه پژوهش 

 مطالعات‌متعددی از منظر مالکیت فکری به بررسی سرمایه‌گذاری خارجی پرداخته‌اند‌ برای نمونه، ضیائی و جوادی (1398) در پژوهش خود بیان می‌کنند که حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی، حمایت از مالکیت فکری رادرپی داشته و همچنین حمایت از مالکیت فکری، در جذب سرمایه‌گذاری خارجی تاثیر بسار زیادی دارد. اسدلو (1398) در مطالعه خود نشان داد .ازمهمترین مباحث در معاهدات دو جانبه سرمایه‌گذاری، ترسیم محدوده‌ای است که مالکیت فکری، مفهوم سرمایه را شکل می‌دهد.

مهدوی و برخورداری (1387) در مطالعه خود دریافتند که رابطه بین جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و شدت حقوق مالکیت معنوی در ایران، مثبت بوده ولی معنادار نیست. معنا‌دار نبودن جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و حقوق مالکیت معنوی بیانگر آن است که جریان FDI در ایران بر بخش‌های دارای اهمیت کمتر حقوق مالکیت معنوی متمرکز شده است و سرمایه‌گذاران خارجی در بخش‌های فناوری‌بر و مبتنی بر دانش و نوآوری،وارد نشده‌اند. خلیلی عراقی و گودرزی فراهانی (1394) در مطالعه خود به بررسی تأثیر حقوق مالکیت فکری بر رشد اقتصادی در کشورهای اسلامی در دوره 1990 تا 2010 پرداخته‌اند. نتایج حاصل از تحقیق نشان می‌دهد که حمایت از حق مالکیت فکری و حق اختراع بر رشد اقتصادی کشورهای اسلامی تأثیر مثبت و معنی‌دار دارد. نتایج حاصل از بررسی  فطرس و امامی (1390) نشان می‌دهد که نیروی انسانی، منابع طبیعی، زیرساخت‌های اقتصادی، درجه باز بودن اقتصاد و حمایت از حق ثبت اختراع اثر مثبت و معناداری بر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی داشته و اندازه دولت اثر منفی و معناداری بر (FDI) دارد.

برطبق پژوهش حیدری(1400)،افزایش انعقاد معاهدات سرمایه گذاری دوجانبه کشورهای درحال توسعه با کشورهای توسعه یافته ،باعث دریافت سرمایه گذاری مستقیم خارجی بیشتری می گردد.تحقیقات رفعت وهمکاران(1386)،نشانگر آنست که افزایش ارتباطات تجاری مابین کشورها،افزایش سرمایه گذاری مستقیم خارجی رابه عنوان مکملی برای تجارت در پی خواهد داشت.

 کارستن، براگا و کارلوس (2001)7 دریافتند که هیچ همبستگی دقیقی بین میزان ورودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و میزان حمایت از مالکیت معنوی در کشور وجود ندارد که با نتیجه‌گیری پژوهشی محققین فوق متفاوت است. یانگ و یانگ (2006) 8دریافتند که اگر یک کشور بتواند یک سیستم حفاظت از مالکیت فکری معقول و کارآمد را پیاده‌سازی کند، می‌تواند جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را افزایش دهد، معرفی فن‌آوری پیشرفته را ترویج کند، رشد اقتصادی کشور را ارتقا دهد و رفاه را بیشتر ارتقا بخشد. یو و وانگ (2009) 9دریافتند که تأثیر سطح حفاظت از مالکیت معنوی بر جریان ورودی FDI نامشخص است. تقویت حمایت از مالکیت معنوی می تواند جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی را افزایش دهد، اما سیستم حفاظت از مالکیت معنوی بسیار سختگیرانه باعث کاهش ورودی سرمایه گذاری مستقیم خارجی می شود.نتایج دای (2020) 10نشان می‌دهد که سطح قانون حفاظت از مالکیت فکری و سطح اجرای حفاظت از مالکیت تأثیر قابل توجهی در جریان ورودی FDI در چین دارد. نملی اوغلو (2019) 5در مطالعه خود با عنوان تحلیل تطبیقی حقوق مالکیت فکری، در پی تشریح مفهوم حقوق مالکیت معنوی و تحلیل مقایسه‌ای قوانین فکری در بریتانیا و ترکیه،نشان داد که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) به کشورهای در حال توسعه با قوانینIP قوی‌تر که به فعالیت‌های تقلیدی محدود خواهد بود، جریان می‌یابد. بنابراین، حقوق مالکیت IP قوی‌تر باعث رونق اقتصادی و تحریک رشد می‌شود. لذا می‌توان مشاهده کرد که نتایج کلان اقتصادی به شدت با اجرای قوانین IP در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه مرتبط است. در نهایت، نون و همکاران (2018) 11در پژوهشی در خصوص تأثیر حقوق مالکیت معنوی بر انتخاب محل سرمایه گذاری خارجی (کشور)، نشان دادند که جانبداری از این دیدگاه که حمایت قوی‌تر از IPR  به نفع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در داخل می‌باشد، نادرست است؛ بلکه به موارد و عوامل دیگری نیز مرتبط می‌باشد که می‌توان به نوع سرمایه‌گذاری، محتوی تکنولوژیکی سرمایه‌گذار مستقیم خارجی، ویژگی‌های کشور میزبان و قدرت شرکت‌ها به حفظ کنترل بر دانش‌ها و دارایی‌های IP خود در غیاب حمایت از IPR اشاره کرد.باتوجه به مطالعات صورت گرفته در خصوص تاثیر مالکیت معنوی بر سرمایه گذاری خارجی توسط محقق ودیگران ، 10 نشانگر تبیین کننده نقش مالکیت معنوی به شرح مندرج در جدول شماره 2،بدست آمد که تلخیص این نشانگرها در قالب چندین عامل معنا دار وارائه مدل تجربی مربوطه مد نظر خواهد بود .

 

4-روش‌شناسی

هدف اصلی مطالعه حاضر بررسی نقش مالکیت در سرمایه‌گذاری خارجی با تأکید بر انتقال تکنولوژی بود. این مطالعه که در قالب یک پیمایش مقطعی به انجام رسید از نظر هدف در دسته تحقیقات کاربردی قرار دارد. جامعه آماری این تحقیق مشتمل بر مدیران و کارشناسان حوزه مدیریت و برنامه‌ریزی کلان (1236 = N) بود. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی ـ مورگان، برابر 213 نفر برآورد شد که با استفاده از روش نمونه‌گیری ساده تصادفی انتخاب شدند و سپس مورد مطالعه قرار گرفتند. پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته به‌عنوان ابزار اندازه‌گیری متغیرها مورد استفاده قرار گرفت. این پرسشنامه در بخش اول مشتمل بر ویژگی‌های فردی ـ حرفه‌ای پاسخگویان و در بخش دوم متشکل از متغیرهای تبیین‌کنندة نقش مالکیت معنوی و حقوقی در سرمایه‌گذاری خارجی بود. برای اندازه‌گیری نقش مالکیت معنوی و حقوقی در سرمایه‌گذاری خارجی از 10 گویه استفاده شد. تمامی این گویه‌ها در قالب طیف لیکرت پنج‌سطحی سنجیده شدند. بررسی اعتبار محتوایی و اعتماد (پایایی) ابزار اندازه‌گیری داده‌ها به‌عنوان یک گام اصلی پیش از جمع‌آوری داده‌ها مد نظر قرار گرفت. اعتبار محتوایی بر مبنای نظر پنج تن از کارشناسان موضوعی مورد تأیید قرار گرفت. در این زمینه از کارشناسان مزبور خواسته شد تا با مطالعه گویه‌های پرسشنامه مشخص نمایند که آیا هر گویه دقیقاً همان مفهوم مورد نظر را می‌سنجد یا نه. اعتماد (پایایی) پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به‌صورت پیش‌آزمون (30 پرسشنامه در جامعه آماری) برابر 74/0 برآورد شد که بیانگر پایایی ابزار اندازه‌گیری داده‌ها است.

از آنجا که در این مطالعه تلخیص نشانگرهای تبیین‌کننده نقش مالکیت معنوی و حقوقی در سرمایه‌گذاری خارجی (در قالب چندین عامل معنادار) مد نظر بود،در چارچوب مدل سازی معادلات ساختاری ، داده‌ها با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی و به روش تحلیل مؤلفه اصلی، تحلیل شدند.موارد استفاده تحلیل عاملی را به دو دسته کلی می توان تقسیم کرد:تحلیل عاملی اکتشافی (ٍEFA) وتحلیل عاملی تاییدی (CFA) .نابراین فاکتور آنالیز می تواند با هدف اکتشافی یا تاییدی انجام شود . در تحلیل عامل اکتشافی ، پژوهشگر در صدد کشف ساختار زیر بنایی مجموعه نسبتا بزرگی از متغییرها است.در این روش ، پژوهشگر هیچ تئوری اولیه ندارد.، بلکه مایل است عوامل دخیل در یک موضوع را که ممکن است پنهان باشند را شناسایی وکشف نماید..تحلیل اکتشافی می تواند ساختارساز ، مدل ساز یا فرضیه ساز باشد.( انصاری فر ،1390 ) .بنابراین در مرحله اول ، تحلیل اکتشافی بیشتر به عنوان روش تدوین و تولید تئوری ونه یک روش آزمون تئوری در نظر گرفته شده و در مرحله دوم ارزیابی عوامل اصلی شناسائی شده ، انجام می شود ( فتح اللهی وهمکاران،1400).چرخش محور عاملی به روش واریماکس انجام شد. در این مطالعه صرفاً بارهای عاملی بالاتر از 3/0 به‌عنوان بارهای عاملی معنادار مورد توجه قرار گرفت و متغیرهای معنادار بر هر عامل بر مبنای همین مقدار آستانه استخراج شدند. پیش از انجام تحلیل عاملی برای بررسی مناسبت ماتریس همبستگی داده‌ها و کفایت حجم نمونه به ترتیب از آزمون بارتلت و معیار KMO استفاده شد. معنی‌داری آزمون بارتلت در سطح خطای 5 درصد بیانگر وجود حداقل همبستگی میان داده‌ها برای انجام تحلیل عاملی است. معیار KMO با مقادیر بالاتر از 7/0 نیز از کفایت حجم نمونه برای انجام این تحلیل حکایت دارد. لازم به ذکر است که در این مطالعه از آماره‌های میانگین و فراوانی برای توصیف نمونه مورد مطالعه استفاده شده است.

5-یافته‌ها:        

بر طبق تحقیق انجام شده ، بالغ بر 80درصد پاسخگویان مرد و20درصد از آنها زن بودند . پاسخگویان از نظر مدرک تحصیلی در سه طبقه "کارشناسی"،کارشناسی ارشد"،و"دکتری " قرار گرفته اند.اغلب پاسخگویان دارای مدرک کارشناسی ارشد بوده اند.لازم به ذکر است که میانگین سنی در نمونه مورد مطالعه برابر 45 سال می باشد.(کمینه وبیشینه سن به ترتیب با 24 و71 سال است).

انجام تحلیل عاملی اکتشافی مستلزم بررسی مناسبت ماتریس همبستگی داده‌ها و کفایت حجم نمونه است. بدین منظور ابتدا از آزمون کرویت بارتلت و سپس معیار KMO استفاده شد. آزمون کرویت بارتلت با تقریب کای اسکوئر برابر 55/2627 در سطح خطای 5 درصد معنی‌دار است. بر این اساس، وجود همبستگی لازم برای انجام تحلیل عاملی در میان متغیرها مسجل می‌شود. همچنین، معیار KMO برابر 88/0 برآورد شده که نشان می‌دهد، حجم نمونه برای استفاده از تکنیک تحلیل عاملی کافی است (جدول 1).

 

جدول 1-نتایج آزمون بارتلت و معیار KMO

شاخص و آزمون	آماره	مقدار
آزمون کرویت بارتلت	تقریب کای اسکوئر	55/1627
	درجه آزادی	45
	سطح معنی‌داری	00/0
KMO	-	88/0

 

نتایج مربوط به بارهای عاملی نشانگرها در جدول (2) ارائه شده است. در مجموع، نشانگرهای مورد بررسی در دو عامل مجزا تلخیص شدند. پنج نشانگر اول که مشتمل بر «پذیرش مالکیت فکری و معنوی عامل موثری در جذب سرمایه‌گذاری خارجی است»، «رعایت مالکیت فکری و معنوی، در تسهیل انتقال فناوری موثر است»، «وجود شاخص ارزش‌گذاری به دانش فنی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی موثر است»، «رعایت و پذیرش مالکیت فکری در دریافت فناوری مناسب نقش موثری دارد» و «رعایت و پذیرش مالکیت فکری و معنوی در توسعه و انتشار فناوری منتقل شده موثر است» هستند، دارای بار عاملی در بازه 841/0-630/0 می‌باشند. نشانگرهای بارگذاری‌شده بر این عامل در مجموع 37 درصد از واریانس کل را تبیین می‌کنند و بر نقش چندجانبه مالکیت فکری در سرمایه‌گذاری خارجی دلالت دارند.

جدول 2- نشانگرها و بارهای عاملی مربوط به نقش مالکیت معنوی در سرمایه‌گذاری خارجی

متغیرها	عامل اول	عامل دوم
پذیرش مالکیت فکری و معنوی عامل موثری در جذب سرمایه‌گذاری خارجی است.	812/0
رعایت مالکیت فکری و معنوی، در تسهیل انتقال فناوری موثر است.	841/0
وجود شاخص ارزش‌گذاری به دانش فنی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی موثر است.	630/0
رعایت و پذیرش مالکیت فکری در دریافت فناوری مناسب نقش موثری دارد.	803/0
رعایت و پذیرش مالکیت فکری و معنوی در توسعه و انتشار فناوری منتقل شده موثر است.	787/0	3030/0
حمایت حقوقی کشور میزبان از مالکیت حقوقی و فکری سرمایه‌گذاران خارجی، عاملی موثر برای انتقال فناوری است.		756/0
پذیرش دانش فنی به عنوان دارایی از سوی کشور میزبان، باعث تمایل سرمایه‌گذاران خارجی می‌گردد.	619/0	422/0
وجود سازوکار حقوقی مناسب و قوی برای حمایت از توافقات اقتصادی کشورهای سرمایه‌گذار، عامل موثری در ایجاد و تداوم سرمایه‌گذاری و سرریز آن می‌باشد.		822/0
عضویت در کنوانسیون‌های بین المللی مالکیت فکری و معنوی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی موثر است.	311/0	749/0
عضویت در کنوانسیون‌های بین المللی مالکیت فکری و معنوی در مقابله با تحریم در زمینه دانش فنی موثر است.		641/0

 

نتایج نشان می‌دهد که پنج نشانگر دوم در قالب عامل دوم شناسایی شدند (جدول 2). این نشانگرها عبارتند از: «حمایت حقوقی کشور میزبان از مالکیت حقوقی و فکری سرمایه‌گذاران خارجی، عاملی موثر برای انتقال فناوری است»، «پذیرش دانش فنی به عنوان دارایی از سوی کشور میزبان، باعث تمایل سرمایه‌گذاران خارجی می‌گردد»، «وجود سازوکار حقوقی مناسب و قوی برای حمایت از توافقات اقتصادی کشورهای سرمایه‌گذار، عامل موثری در ایجاد و تداوم سرمایه‌گذاری و سرریز آن می‌باشد»، «عضویت در کنوانسیون‌های بین المللی مالکیت فکری و معنوی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی موثر است» و «عضویت در کنوانسیون‌های بین المللی مالکیت فکری و معنوی در مقابله با تحریم در زمینه دانش فنی موثر است». این نشانگرها دارای بار عاملی در بازه 822/0-422/0 هستند و بر نقش پذیرش قوانین و تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی در سرمایه‌گذاری خارجی تأکید دارند. دو عامل شناسایی شده در مجموع بالغ بر 65 درصد از واریانس کل را توضیح می‌دهند (جدول 3). به‌طور کلی، نتایج حاصل از تحلیل عاملی حاکی از آن است که نقش پذیرش قوانین مربوط به انتقال تکنولوژی و نقش چندگانه مالکیت فکری اهمیت قابل‌توجهی در جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی دارند.

 

جدول 3- مقادیر ویژه و واریانس تبیین‌شده مربوط به عوامل شناسایی‌شده

عامل‌ها	نام عامل	مقدار ویژه	درصد واریانس تبیین‌شده	درصد تجمیعی
عامل اول	نقش چندجانبه مالکیت فکری در سرمایه‌گذاری خارجی	69/3	91/36	91/36
عامل دوم	نقش پذیرش قوانین و تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی در سرمایه‌گذاری خارجی	72/2	23/27	14/64

 

 

 

 

 

 

مدل تجربی نقش مالکیت معنوی در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی با رویکرد انتقال تکنولوژی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

        

 

 

 

 

 

 

 

6- نتایج وپیشنهادات

جذب سرمایه‌گذاری خارجی تحت تأثیر عوامل مختلفی قراردارد. در میان طیف وسیعی از عوامل شناسایی‌شده، مالکیت معنوی از جمله عوامل مهمی است که تأمین بسترهای تحقق آن منجر به جلب اعتماد شرکت‌های سرمایه‌گذار می‌شود. در واقع، سرمایه‌گذاری خارجی رابطه تنگاتنگی با تأمین بسترهای تحقق مالیکت معنوی دارد. این موضوع زمانی حائز اهمیت است که موضوع انتقال تکنولوژی در میان باشد. در چنین شرایطی به رسمیت‌شناختن مالکیت معنویِ طرف قرارداد برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی حائز اهمیت است. زیرا تا زمانی که شرکت مورد نظر از تأمین شرایط حفاظت از مالکیت معنوی خود اطمینان حاصل نکند، سرمایه‌گذاری خارجی با هدف انتقال تکنولوژی را مورد توجه قرار نمی‌دهد. با وجود رابطه تنگاتنگ میان مالکیت فکری و سرمایه‌گذاری خارجی، نمی‌توان بسترهای انتقال فناوری را از این مفاهیم مستثنی دانست. بنابراین، مالیکت فکری و تمرکز بر انتقال تکنولوژی در مبحث جذب سرمایه‌گذاری خارجی دو روی یک سکه هستند که می‌بایست در ارتباط با یکدیگر مورد بررسی قرار گیرند. مطالعات پیشین علی‌رغم تمرکز گسترده بر سرمایه‌گذاری خارجی در ارتباط با مالکیت معنوی، مفهوم انتقال تکنولوژی را کمتر مورد توجه قرار داده‌اند. بر این اساس، مطالعه حاضر با تمرکز بر بستری از انتقال تکنولوژی به تبیین نقش مالکیت فکری در سرمایه‌گذاری خارجی پرداخته است.

نتایج تحقیق نشان داد که مالکیت فکری نقش چندبعدی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایفا می‌کند. بر مبنای یافته‌ها، مالکیت فکری در رهگذر جذب سرمایه‌گذاری خارجی نقش تسهیل‌گر در انتقال فناوری دارد. این یافته با نتایج مطالعات مهدوی و برخورداری (1387) و ضیائی و جوادی (1398) همسو است. نقش تسهیل‌گری مالکیت فکری از این موضوع ناشی می‌شود که حضور سرمایه‌گذار در گرو اطمینان از پاسداشت ماحصل سرمایه‌های فکری و معنوی‌اش در کشور میزبان است. بدین معنا که حراست از دستاوردهای فناورآنه یک سرمایه‌گذار این اطمینان را به او می‌دهد که سرمایه‌گذاری با مخاطره مواجه نیست و حدود و ثغور دستاوردهای او در چارچوب یک ساختار قابل اعتماد حفظ می‌شود. افزون بر این‌ها، یافته‌ها حاکی از آن است که پذیرش مالکیت فکری و وجود شاخص‌های ارزش‌گذاری به دانش فنی از اهم نقش‌هایی است که در ارتباط با مالکیت فکری در رهگذر جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌توان مطرح نمود. بدین معنا که فرآیند پذیرش مالکیت فکری از یک سوء به‌طور مستقل متضمن جذب سرمایه‌گذاری خارجی باشد و از سوی دیگر بر مبنای مجموعه شاخص‌های ارزش‌گذاری دانش فنی، فضای انگیزشی برای جذب این نوع سرمایه‌ها را فراهم نماید. نون و همکاران (2019) در این خصوص نشان دادند که صرف حمایت مستقیم از مالکیت فکر نمی‌تواند در خصوص جذب سرمایه‌گذاری خارجی موفق عمل کند؛ بلکه تمرکز بر عوامل مداخله‌گر دیگر مانند کنترل و پایش دانش فنی می‌تواند به مراتب کارآمدتر باشد.

نتایج این مطالعه نشان دادکه‌پذیرش قوانین و تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی (از جمله عضویت در کنوانسیون‌ها) نقش قابل‌توجهی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی دارد. بر مبنای نتایج، وجود سازوکار حقوقی مناسب و قوی برای حمایت از توافقات اقتصادی کشورهای سرمایه‌گذار، عامل موثری در ایجاد و تداوم سرمایه‌گذاری خارجی و سرریز آن به شمار می‌رود. نملی اوغلو (2019) در تشریح این موضوع نشان داد که قوانین قوی‌تر در حفظ مالکیت فکری منتج به رشد و پویایی اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه می‌شود. همچنین، نتایج تحقیق حاضر نشان داد که عضویت در کنوانسیون‌های بین المللی مالکیت فکری و معنوی برای مقابله با تحریم‌ها و جذب سرمایه‌گذاری خارجی حائز اهمیت است.

بر اساس یافته‌های تحقیق می‌توان پیشنهادهای زیر را برای تقویت جذب سرمایه‌گذاری خارجی مورد توجه قرار داد:

- نظر به نقش مستقیم مالکیت فکری در جذب سرمایه‌گذاری خارجی لازم است زمینه‌ها و بستری‌های جلب اعتماد شرکت‌های طرف توافق در جذب سرمایه‌گذاری خارجی فراهم شود. در این زمینه می‌توان بر شفافیت شاخص‌های ارزش‌گذاری دانش فنی و فناوری قابل انتقال و نیز چارچوب‌های اجرایی قوانین فی‌مابین طرفین تأکید نمود.

- با توجه به نقش قوانین و ضمانت‌های اجرایی آن در جذب سرمایه‌گذاری خارجی لازم است تعدیل قانونی متناسب با ظرفیت‌ها، پیش‌فرض‌ها و بسترهای کشورهای هدف دخیل در توافق صورت گیرد. در این خصوص می‌توان حتی‌الامکان بر جذب سرمایه از کشورهای برخوردار از بسترهای قانونی مشابه متمرکز شد.

- با توجه به نقش مشارکتی کشورها در سطوح بین‌المللی و تأثیر آن بر جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، پیشنهاد می‌شود توسعه عضویت در کنوانسیون‌های بین‌المللی مالکیت فکری به‌عنوان یک عامل کارآمد در جذب سرمایه‌گذاری خارجی مد نظر قرار گیرد.

مطالعه حاضر با یک محدودیت جزئی مواجه است که می‌بایست حین تفسیر نتایج به آن توجه شود. جامعه آماری این مطالعه مشتمل بر مدیران و کارشناسان حوزه مدیریت و برنامه‌ریزی کلان است که به تبع آن یافته‌های تحقیق صرفاً از نقطه‌نظر مدیران اجرایی، نشأت گرفته است. این در حالی است که مطالعات آتی ممکن است از طریق شناسایی و تمرکز بر شرکت‌های دارای تجربه خارجی، سهم بیشتری در ادبیات موضوع ایجاد کنند.

 منابع:

1)اسد لو، مرتضی (1398)،توسعه در مفهوم سرمایه :نقطه عزیمت تعاملات معاهدات سرمایه گذاری با حقوق مالکیت فکری ،مجله حقوقی بین المللی،شماره 61،پاییز و زمستان 1398، ص 249-227.

2)السان،مصطفی ،(1385) ابعاد حقوقی انتقال فناوری از طریق سرمایه گذاری خاص ، مجله پژوهشهای حقوقی ،دوره 5،بهار وتابستان 1385، شماره 9،ص 229-189.

3)انصاری فر، سید سعید، (1390)،مدلسازی معادلات ساختاری، نشرسنجش ودانش .

4)جمالی،احمد،شیرازی،هدی،شاوردی،مرضیه،(1389)، سرمایه گذاری خارجی ،مفاهیم ،تئوری ها،روش ها، نشر آبگین رایان.

5)حیدری،مصطفی هراتمه،(1400)تاثیر معاهدات سرمایه گذاری دوجانبه بر جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای در حال توسعه،فصلنامه علمی رهیافتی در مدیریت بازرگانی،دوره 2،شماره 4زمستان 1400،ص128-113.

-6)خلیلی عراقی ، منصور ، گودرزی فراهانی،یزدان (1394)،تاثیر حقوق مالکیت فکری بر رشد اقتصادی ،دوفصلنامه دانشنامه حقوق اقتصادی ، سال نوزدهم ، شماره 4،پاییز وزمستان.

7)رفعت،بتول،آذربایجانی،کریم،طیبی،سیدکمیل،(1386)،بررسی رابطه جریان تجاری وسرمایه گذاری مستقیم خارجی(FDI)،دانشگاه اصفهان

8)شفیعا،محمد علی ،شاکری ، آرنوش ،کاظمی ،صدیقه ،(1389)، ارائه مدل کاربردی قیمت گذاری دانش فنی بر مبنای فناوری های مشابه در بازار ، چهارمین کنفرانس ملی مدیریت تکنولوژی،1389

9)ضیائی ،سید یاسر، جوادی،سعیده (1398)، حمایت از مالکیت فکری در حقوق بین الملل سرمایه گذاری خارجی ، مجله مطالغات حقوقی ، دوره 11 ، شماره 2 ، ص155-127

10)فتح اللهی ،ثریا،فرید چهر،الهام،غریب نواز،نادر،میرابی، حمید رضا(1400)،طراحی مدل ارزیابی عوامل موثر بر رفتار نوستالژیک با رویکرد تحلیل عاملی اکتشافی و معادلات ساختاری، مجله پژوهش های نوین در ریاضی ، دوره هفتم ، شماره 31، ص 25-5

11)فطرس ، محمد حسن ، امامی، معصومه ،(1390) بررسی عوامل موثر بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران با تاکید بر اثر حق ثبت اختراع ، مجله اقتصادی ، ماهنامه بررسی مسائل و سیاست های اقتصادی ، شماره 12،ص 72-53.

12)موسائی ،احمد،بندریان ،رضا،قدیریان،عباسعلی ،صدرائی ،ساسان(1389)ارزیابی قیمت دانش فنی برای تجاری سازی یک فناوری ، فصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی ،شماره 15

13)مهدوی ، ابوالقاسم،برخورداری ، سجاد،(1387)، حقوق مالکیت فکری و جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی (مورد ایران)، مجله دانش وتوسعه ( علمی وپژوهشی)، سال پانزدهم ، شماره 24، ص36-11.

14)میر ویسی ،علیرضا(1393) کتاب حقوق سرمایه گذاری خارجی در چارچوب معاهدات دو جانبه سرمایه گذاری ،نشر پریس،

15)نبی زاده ،انسیه،اکبری ،حامد،(1397)،رابطه حقوق مالکیت معنوی وتوسعه،مجله حقوقی ، دوره 5،بهار 1397،شماره 6

16)Carsten, F., Braga, P., & Carlos, A. (2001). How stronger protection of intellectual property rights affects intellectual trade flows. World Bank Working Paper, No. 2051

17)Dai, J., )2020(. Intellectual property rights protection, foreign technology introduction and FDI-based on the provincial-level panel data of China. Journal of Accounting, Business and Finance Research, 8(1),.30-38.

18)Nemlioglu, I.,) 2019(. A comparative analysis of intellectual property rights: a case of developed versus developing countries. Procedia Computer Science, 158.988-998.

19)Noon, P., De Vita, G. and Appleyard, L.,) 2019(. What do we know about the impact of intellectual property rights on the foreign direct investment location (country) choice? A review and research agenda. Journal of Economic Surveys, 33(2),.665-688.

20)Saberi Ansari,B (2002), World Intellectual Property Organization, Foreign Office, Political Studies,Tehran(in Persian)

21)Van, W, Ria, J. (2010). Technology assessment for portfolio managers. Sciencedirect, Technovation, v.30,.223-228

22)Vo.D.T(2020) Dpendency on FDI in flows and stok market linkages research letters,10146333)33)

23)Yang, Q., & Ying, H. (2006). Intellectual property right protection and FDI strategies of MNE. E.conomic Research Journal, 4, 28-34

24) Yu, C. L., & Wang, R. F. (2009). Intellectual property rights protection, host country characteristics and FDI: An empirical study across countries. World Economy Study, 10, 59-67

یادداشتها:

1 Ownership Localization Internalization

2 Ownership

3 Localization

4 Internalization

5 Nemlioglu,J

6 Van,W.Ria,J

7 Carlos,A.Braga,P. 

8 Yang,Q.Ying,H.

9 Yu,C.L.Wang,R.F.

10 Dai,J 

11 Noon,P,De Vita,G and Appleyard,L

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

The role of intellectual property,rules and agreements in Iranian FDI attraction, with a focus on technology transfer

 

 

 

1-Seyed Mohammadali Akrmirad

2-Zadollah Fathi

3-Hamid Tabaiezade Fesharaki

 

 

Abstract

Intellectual property (IP) is one of the factors influencing the attraction of foreign direct investment (FDI). Even though previous research has focused extensively on the relationship between FDI attraction and intellectual property, the categories of technology transfer, governments' legal protection, and membership in international conventions have received less attention. Therefore, the present study seeks to explain how IP and legal protections contribute to FDI attraction, focusing on technology transfer. This study included 1236 managers and macro-planning experts in the statistical population. According to Krejcie and Morgan's table, 213 individuals were included in the study. A simple random sampling method was used to select respondents. A questionnaire was used for data collection. Data analysis was conducted using the exploratory factor analysis (EFA) technique. It was found that IP plays a multidimensional role in FDI attraction. According to the findings, IP facilitates the attraction of FDI through technology transfer. Furthermore, the results indicate that adopting international laws and agreements (e.g., membership in conventions) plays a significant role in attracting FDI.

 

Keywords: foreign direct investment ( FDI), intellectual property( IP), technology transfer

 

---------------------------------------------------------------------------1-Depatment of industrial management,Central Tehran branch,Islamic azad university, Tehran, Iran; [e-mail]

2--Depatment of industrial management,Central Tehran branch,Islamic azad university, Tehran, Iran;[e-mail](Corresponding Author)

3--Depatment of industrial management,Central Tehran branch,Islamic azad university, Tehran, Iran;[e-mail]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]