نقد و بررسی عناصر اجتماعی با دید رئالیستی در آثار فریبا وفی (با تکیه بر سه رمان «پرندة من»، «ترلان» و «رؤیای تبّت»)

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

فریدون آرزومند ¹ , ایمان مهری بیگدیلو ² , سعید فرزانه‌فرد ³

1 - 1. دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد سراب، دانشگاه آزاد اسلامی، سراب، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد پارس‌آباد مغان، دانشگاه آزاد اسلامی، پارس‌آباد مغان، ایران. (نویسنده مسئول)
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سراب، دانشگاه آزاد اسلامی، سراب، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/02/14 تاریخ پذیرش : 1401/02/25 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

فریبا وفی به عنوان یک نویسنده واقع‌گرا شناخته می‌شود؛ به شکلی که شخصیّت‌ها، حوادث فرعی و اصلی، گفت‌وگوها، فضاسازی و دیگر عناصر داستانی آثار او در خدمت مکتب رئالیسم هستند. وفی به عنوان یک نویسندة برجسته سعی می‌کند با در نظر گرفتن مسائل و مشکلات انسان‌های جامعه‌ای که خود در آن زندگی می‌کند، شخصیّت‌ها و دیگر عناصر داستانی خود را پدید آورد. شخصیّت‌ها و به‌خصوص قهرمانان داستان‌های وفی مانند آثار رئالیستی (که نه بر روی فرد، بلکه بر روی اجتماع تمرکز دارد)، فردی مشخّص، غیرعادی یا عجیبِ متفاوت با اشخاص معمولی نیست. بلکه قهرمان داستان های آثار او فردی از طبقه ی متوسّط یا کارگر است که تب و تاب های درون او همان دغدغه‌های انسان معاصر است. درونمایة آثار فریبا وفی را مسائلی مانند: بحران هویّت، وضعیّت زنان در جامعة مرد محور، فقر اقتصادی و فرهنگی و… شکل می‌دهند. آثار عموماً روایت‌گر احساسات و عواطف و افکار، ناکامی‌ها، شادی‌ها و لذّات، دلتنگی‌ها و افسردگی‌های زنان است. در واقع، وفی در نگارش آثار خود پایبند عناصر سبک رئالیسم است و شخصیّت‌ها، نوع روایت، حوادث و تمامی ارکان داستانی آثار او را می‌توان از این منظر بررسی نمود. از این نظر، پژوهش حاضر به بررسی عناصر اجتماعی در سه رمان برجستة فریبا وفی (پرندة من، ترلان و رؤیای تبّت) می‌پردازد. در پژوهش حاضر از روش اسنادی و کتابخانه‌ ای استفاده شده است. این روش در شاخة روش‌های غیرمزاحم و غیرواکنشی قرار می‌گیرد.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتابنامه

1. پی‌یر، بوردیو، (1389)، شکل‌های سرمایه در سرمایة اجتماعی، ترجمه گیان تاج بخش، تهران: تیراژه.


2. پورخامنه، آیدین، (1397)، بررسی آثار فریبا وفی، مجلّة فرهنگی و هنری نشست صبح‌های بخارا، تهران، خانة کتاب وارطان.


3. علیزاده خیّاط، ناصر، (1400)، نظریّه‌های ادبی جهان، تبریز: آیدین، چاپ اوّل.


4. روح‌الامینی، محمود، (1365)، زمینة فرهنگ شناسی، تهران: عطّار.


5. زرشناس، شهریار، (1387)، مبانی نظری غرب مدرن، تهران: کتاب صبح.


6. ساچکوف، بوریس (1388)، تاریخ رئالیسم، ترجمة محمّدتقی فرامرزی، تهران: لاهیتا.


7. سیّدحسینی، رضا (1391)، مکتب‌های ادبی‌، جلد1، تهران: نگاه، چاپ هفدهم.


8. موفه، شانتال، (1391)، در بارة امر سیاسی، ترجمة منصور انصاری، تهران: رخ‌داد نو.


9. کوئن، بروس، (1393)، مبانی جامعه‌شناسی، ترجمة توسلی، غلام‌عبّاس و فاضل، رضا، چاپ بیست و‌ششم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).


10. گرانت، دیمیان (1379)، رئالیسم، ترجمة حسن افشار، تهران: نشر مرکز، چاپ سوم.


11. گلشیری، هوشنگ (1376)، جدال نقش با نقّاش در آثار سیمین دانشور، تهران: نیلوفر.


12. لوکاچ، گئورگ (1381)، جامعه­شناسی رمان، ترجمة محمّدجعفر پوینده، تهران: چشمه.


13. وفی، فریبا، (1381)، «پرندة من»، تهران: نشر مرکز، چاپ اوّل.


14. ______، (1383)، « ترلان »، تهران: نشر مرکز، چاپ سوم.


15.  ، (1397)، رویای تبّت، تهران: نشر مرکز، چاپ بیست و دوّم.

 

 ب- مقالات

1. پرژام،‌ نیما و ملکی، محسن، (1396)، «پرندة من»، فصلنامة ترکی- ‌فارسی آذری، شمارة 33، صص: 68-66.


2. پوینده، محمّدجعفر، (1377)، «درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیّات»، (مجموعه مقالات)، چاپ اوّل، تهران: نقش جهان.


3. تلخابی، مهری، (1393)، بررسی رمان «پرندة من» از منظر سبک­شناسی انتقادی، فصل‌نامة تخصّصی تحلیل و نقد متون زبان و ادبیّات فارسی، شمارة21، صص: 115 - 154.


4. خاتمی، احمد؛ تقوی، علی، (1385)، «مبانی و ساختار رئالیسم در ادبیّات داستانی»، مجلّة پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شمارة 6، صص: 99 تا 111.


5. رادفر، ابوالقاسم؛ حسن­زاده، میرعلی، (1383)، « نقد و تحلیل وجوه تمایز و تشابه اصول کاربردی مکتب­های ادبی رئالیسم و ناتورالیسم»، پژوهش­های ادبی، شمارة3، صص: 29 - 44.


6. سراج، سیدعلی (1396)، «تحلیل متغیّر جنسیّت در گفتمان غالب نویسندگان زن ایرانی براساس الگوی زبانی سارا میلز»، فصلنامة مطالعات نظریّه و انواع ادبی، سال دوم، شمارة 5، صص: 66-43.


7. صادقی، هاشم، (1393)، «تأمّلی در اصول و بنیادهای نظری رئالیسم در ادبیّات»، فصل­نامة نقد ادبی، سال هفتم، شمارة 25، صص: 41 تا70.


8. عبدی قیداری، داود؛ موسوی، سیّده رقیّه، (1397)، سبک­شناسی انتقادی رمان «پرندة من» فریبا وفی، مقالات ششمین همایش متن پژوهی ادبی، صص: 297-265.


9. فتوحی، محمود؛ صادقی، هاشم، (1392)، شکل­گیری رئالیسم در داستان­نویسی ایرانی، مجلّة جستارهای ادبی، شمارة 182، صص: 1 تا 26.


10. کوچکیان، طاهره؛ قربانی، خاور، (1389)، بازتاب اجتماع و رئالیسم سوسیالیستی در سال‌های ابری، اثر علی­اشرف درویشیان، نشریّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، دورة53، شمارة220، صص: 85 تا 105.


11. مشفقی، آرش؛ دوستی، زهرا، (1396)، بررسی جامعه­شناختی رمان «پرندة من» فریبا وفی براساس نظریّة عمل پی یر بوردیو، پژوهش­های نقد ادبی، شمارة 4، صص: 167-145.


12. وفی، فریبا، (1396)، گفتگو با فریبا وفی؛ قهرمان چیزهای ساده و کوچک، فصلنامة ترکی-‌ فارسی آذری، شمارة 33، صص: 50-40.