سیمای عاشق و معشوق در دیوان نظیری نیشابوری

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

محمّدامین احسانی اصطهباناتی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکدة ادبیّات و علوم‌انسانی، ایران.)
علی‌اصغر یاری اصطهباناتی ² (استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، ایران.)

تاریخ دریافت : 1399/06/29 تاریخ پذیرش : 1399/11/27 تاریخ انتشار : 1400/09/01

کلید واژه: معشوق, عاشق, کلید واژه‌ها: عشق, مکتب وقوع و سبک هندی, غزلیّات نظیری نیشابوری,

چکیده مقاله :

چکیده وصف عشق و شرح حالات و احوال عاشق و معشوق در ادبیّات جلوۀ خاصّ و گسترده‌ای دارد. بسامد بالای موضوعات دربارۀ عشق در فرهنگ و ادب ملل، گویای این ادعاست، در ادبیّات ایران زمین نیز شرح و بیان عشق، چه در جلوه‌های گوناگون مجازی و چه در میراث عرفانی، در مرتبۀ ملکوتی عشق انسان به خدا و عشق خدا به انسان از زیباترین و درخشان‌ترین گوهرهای تفکر و اندیشۀ بشری است. در این میان سبک هندی و بویژه اشعار نظیری نیشابوری به دلیل بهره‌مندی توأمان از اوصاف و ویژگی‌های مکتب وقوع و سبک هندی جایگاه ویژه‌ای دارد. غزل‌های نظیری نیشابوری بیانگر حالات درونی اوست که از سوز دل عاشقش حکایت می‌کند و چنان لطیف و دل نشین است که شنونده را هر چند بی‌ذوق باشد، مفتون خویش می‌سازد. در این پژوهش، عشق و احوال عاشق و معشوق مورد بررسی اجمالی قرار می‌گیرد، روش تحقیق توصیفی– تحلیلی می‌باشد و یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که نظیری نیشابوری در توجّه به عشق و اوصاف و معشوق، به سنّت ادبی پیش از خود یعنی سبک عراقی و معشوق از جنبۀ حقیقی توجّه داشته است.

چکیده انگلیسی:

Abstract Description of love and explanation of the spiritual conditions of lover and beloved in the literature has special and widespread manifestation. The high frequency of topics on love and literature and culture of nations proves this matter. In the Persian literature, expounding of love, whether in numerous abstract love or in mystical heritage, divine love of man to love God or God's love to human being are of the most exquisite and luminous gems of man's thought. At this time, the Indian style, especially Naziri Nishaboori's poetry because of taking advantage of this style, has notable stance. Naziri's lyrics express his internal conditions of mind and are so exquisite that they appeal any listener even if he/she is tasteless. In this research the love and love circumstances are scanned in brevity. This paper has been written in descriptive – analytic method and the findings show that Naziri Nishaboori had special attention to the matter of love and utilized from Araghy style as a previous tradition.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف- کتاب‌ها

• آذر بیگدلی، لطفعلی‌خان، (1377)، تذکره آتشکده آذر، تهران: روزنه.


• بیدل دهلوی، (1376)، کلّیّات اشعار، تصحیح: خلیل الله خلیلی، تهران: فروغی.


• ستّاری، جلال، (1379)، پیوند عشق میان شرق و غرب، اصفهان: فردا.


• سلجوقی، صلاح‌الدّین، (1380)، نقد بیدل، تهران: عرفان.


• شبلی نعمانی، (1363)، شعر العجم، ترجمة سیّد محمّد تقی فخر داعی گیلانی، تهران: دنیای کتاب.


• شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا، (1380)، ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.


• دهخدا، علی اکبر، (1309)، لغتنامه دهخدا، تهران: انتشارات و مؤسسه دهخدا.


• عراقی، فخرالدّین ابراهیم، (1386)، کلّیّات آثار، به تصحیح: نسرین محتشم، تهران: زوّار.


• مولانا، جلال‌الدّین محمّد، (1380)، مثنوی معنوی، به اهتمام: توفیق سبحانی، تهران: روزنه.


• نظیری نیشابوری، محمّدحسین، (1340)، دیوان، به تصحیح: مظاهر مصفا، تهران: زوّار.


• همدانی، عین القضات، (1341)، تمهیدات، به تصحیح عفیف عسران، تهران: کتابخانه منچهری.

 

ب- مقاله‌‌ها

• شاکر، کریم، (1388)، جلوه‌های عشق در شعر حسین منزوی، فصلنامۀ تخصصی عرفان، سال ششم، شمارۀ 21، صص: 225- 240.


• عقیلی‌نژاد، هومن، (1379)، نظیری نیشابوری، کیهان فرهنگی، سال پنجم، شمارۀ 172: صص: 21- 14.


• مشهدی، محمّدامین، (1390)، تأثیرپذیری سبکی نظیری از حافظ، کهن‌نامه ادب فارسی، سال دوم، شمارۀ 2، صص: 115- 139.