مطالعۀ کیفی جامعه‌شناختی شیوه‌های بروز خشونت خانگی در میان زوجین ساکن کلان‌شهر تبریز
محورهای موضوعی : خانواده
علی مرادی
1
,
مرتضی فرجیان
2
*
,
اقباله عزیزخانی
3
1 - گروه جامعه‌شناسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاداسلامی، خلخال، ایران.
2 - گروه جامعه‌شناسی، واحد پارس‌آباد مغان، دانشگاه آزاداسلامی، پارس‌آبادمغان، ایران.
3 - گروه جامعه‌شناسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاداسلامی، خلخال، ایران.
کلید واژه: خشونت خانگی, تبریز, پایگاه اجتماعی, سرمایۀ فرهنگی, خانواده.,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش شناسایی، تحلیل و سبک‌شناسی شیوه‌های بروز خشونت خانگی در میان متأهلین ساکن کلان‌شهر تبریز است. روش‌تحقیق کیفی برمبنای گرندد تئوری است. داده‌ها از طریق مطالعۀ اسناد و مصاحبه‌های عمیق اکتشافی با 30نفر از افراد متاهل گردآوری شد. و نمونه‌ها به روش نمونه‌گیری هدف‌مند-نظری به‌شیوۀ گلوله‌برفی، صورت گرفت. تحلیل داده‌ها با بهره‌گیری از روش مقایسۀ مستمر 3مرحلۀ کدگذاری باز، محوری و انتخابی بهره گرفته شد. یافته‌ها نشان داد خشونت خانگی در اشکال جسمی، بهداشتی، روانی، کلامی، اقتصادی، اجتماعی، جنسی، فرهنگی و حقوقی بروز می‌یابد. شرایط علّی همچون پایگاه اجتماعی-اقتصادی، اعتیاد، سرمایۀ فرهنگی، اختلاف سنی، فضای مجازی، بیماری‌های عصبی، پنهانکاری، عزت نفس، مهارت‌های ارتباطی، افسردگی، ناکامی، بدگمانی، رفتار تلافی‌جویانه، عدم کنترل خویشتن، مشروعیت خشونت و سرسپردگی زنان در بروز خشونت مؤثر بودند. شرایط زمینه‌ای نظیر نگرش مردسالارانه، عدم حمایت از زنان، فقر و فرهنگ‌پذیری خشونت و نیز شرایط مداخله‌گر مانند تحکم و فرادستی مردان، قالب‌های کلیشه‌ای همسران، تبعیض جنسی و ساختار قدرت در خانواده، نقش مهمی در بازتولید خشونت ایفاء کردند.
The aim of this study is to identify, analyze, and typologize the manifestations of domestic violence among married individuals residing in the metropolis of Tabriz. The research employed a qualitative methodology based on grounded theory. Data were collected through document analysis and in-depth exploratory interviews with 30 married participants, selected via purposive–theoretical sampling using the snowball technique. Data analysis was conducted through the constant comparative method across three coding stages: open, axial, and selective coding. The findings revealed that domestic violence manifests in physical, health-related, psychological, verbal, economic, social, sexual, cultural, and legal forms. Causal conditions such as socioeconomic status, addiction, cultural capital, age differences, virtual spaces, neurological disorders, secrecy, self-esteem, communication skills, depression, frustration, mistrust, retaliatory behaviors, lack of self-control, legitimization of violence, and women’s submissiveness contributed to the emergence of violence. Contextual conditions, including patriarchal attitudes, lack of support for women, poverty, and the enculturation of violence, as well as intervening conditions such as male dominance and authoritarianism, spousal stereotypes, gender discrimination, and family power structures, played significant roles in the reproduction of domestic violence.
اسمعیلی، ملیسا. (1403). نه به خشونت (راهبردهای مقابله‌با چرخۀ خشونت فیزیکی و روانی). چاپ‌اول، تهران: انتشارات خط آخر.
بشارتی، فریبا. (1403). چرخۀ خشونت: (راهبردهای درمان پذیرش و تعهد برای آسیب‌دیدگان خشونت زناشویی). چاپ‌اول، ویراستار: جواد سیدجعفری‌مجرد، کرج: انتشارات روان‌آگاه.
بگرضایی، پرویز. (1398). مطالعۀ جامعه‌شناختی علل و زمینه‌های بروز خشونت خانگی علیه زنان باتأکیدبر سرمایهۀ اجتماعی (موردمطالعه: زنان متاهل شهر ایلام). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، دورۀ 14، شمارۀ 49، 176-147.
چابکی‌نژاد، زهرا. (1400). خشونت خانگی. چاپ‌اول، یزد: انتشارات اندیشمندان یزد.
حیدری، حسین. (1400). مطالعۀ جامعه‌شناختی خشونت زناشویی و تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر آن (مطالعه‌موردی: زوجین شهر تهران). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-توسعۀ اجتماعی، دورۀ 16، شمارۀ 2؛ (پیاپی 62)، 70-33.
دیویس، ریچارد ال. (1395). خشونت‌های خانگی. ترجمۀ: محمد منصوری. چاپ‌اول، تهران: انتشارات دانشگاه علوم‌انتظامی امین.
رشاد، محجوبه. (1401). نگاهی به رویکرد جامعه‌شناختی پدیدۀ خشونت علیه زنان. چاپ‌اول، تهران: انتشارات زرنوشت.
سلطانی، ساناز. شعاعی. لیلا. (1404). فراسوی درد: روان‌درمانی مثبت‌نگر و بازیابی نشاط، پیوستگی و رضایت در زنان خشونت دیده. چاپ‌اول، اهواز: آرمانی‌ها.
شربتیان، محمدحسن. دانش، پروانه. طوافی، پویا. (1396). تحلیل جامعه‌شناختی خشونت خانگی علیه زنان و رابطة آن با احساس امنیت در خانه (مطالعة موردی زنان 54-18سال شهر میانه). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی، دورۀ 6، شمارۀ 1؛ (پیاپی 16)، 72-42.
قادری، زهره. (1400). شیوه‌های حمایت از زنان در برابر خشونت خانگی در نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی. چاپ‌اول، تهران: انتشارات جنگل.
قنبری‌پناه، افسانه. برناک، ائلیاز. (1403). روان‌شناسی خشونت خانگی. چاپ‌اول، تهران: انتشارات دانشگاه آزاداسلامی واحد تهران‌مرکزی.
کارآموز، فرشته. (1403). خشونت خانگی علیه زنان. چاپ‌اول، رشت: انتشارات وارسته.
کاظمی، زهرا. قاسمی، قاسم. (1402). عوامل اجتماعی مؤثر بر خشونت خانگی علیه زنان (مطالعه‌موردی شهرستان کرج). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های حقوق‌جزا و جرم‌شناسی، دورۀ 11، شمارۀ 21، 163-131.
گل‌گوش، ربابه. (1404). علل بدرفتاری با همسر. چاپ‌اول، گرگان: انتشارات نوروزی.
مرادی، علی. فرجیان، مرتضی. عزیزخانی، اقباله. (1403). تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر بروز خشونت خانگی در بین زوجین ساکن در کلان‌شهر تبریز. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات جامعه‌شناختی شهری، دورۀ 14، شمارۀ 52، 141-116.
مقبلی، نینا. مرادی، کبری. (1402). رفتاردرمانی دیالکتیکی و زنان قربانی خشونت خانگی. چاپ‌اول، تهران: انتشارت مؤسسۀ آموزشی تألیفی ارشدان.
مهدوی‌زرگر، سهند. (1402). خانواده و خشونت علیه زنان. اردبیل: انتشارات محقق اردبیلی.
میرزایی، ابراهیم. محمدی، فایزه. فیض‌اللهی، علی. (1399). مطالعۀ جامعه‌شناختی میزان خشونت علیه زنان در خانواده و عوامل مؤثر برآن (مطالعه‌موردی: شهر کرمانشاه). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی- زن و جامعه، دورۀ 11، شمارۀ 43، 322-279.
Li, Carrie K. W. (2024). A Qualitative Study On How Intimate Partner Violence Against Women Changes, Escalates, And Persists From Pre- To Postseparation. Family Process, 63(3): 1446-1468.
Mcginn, Tony. Taylor, Brian. Mccolgan, Mary. (2019). A Qualitative Study Of The Perspectives Of Domestic Violence Survivors On Behavior Change Programs With Perpetrators. Journal Of Interpersonal Violence, 36(17-18): 1-27.