• صفحه اصلی
  • تبیین نقش بهره‌گیری از بازی اتاق فرار آموزشی بر توسعۀ مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی (مطالعه‌موردی: برنامۀ درسی دورۀ ابتدایی)

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : 140404311212733 بازدید : 36 صفحه: 203 - 215

نوع مقاله: مروری

تبیین نقش بهره‌گیری از بازی اتاق فرار آموزشی بر توسعۀ مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی (مطالعه‌موردی: برنامۀ درسی دورۀ ابتدایی)

محورهای موضوعی : خانواده

لیلا مهرانیان 1 , فریده گودرزی 2 *

1 - گروه علوم‌تربیتی، واحد ملایر، دانشگاه آزاداسلامی، ملایر، ایران.
2 - گروه علوم تربیتی، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران

تاریخ دریافت : 1403/07/02 تاریخ پذیرش : 1403/09/20 تاریخ انتشار : 1403/10/03

کلید واژه: آموزشی, توسعۀ مهارت‌های زندگی, اجتماعی, فرهنگی, دورۀ ابتدایی, برنامۀ درسی.,

چکیده مقاله :

این پژوهش به‌منظور تبیین نقش بهره‌گیری از بازی اتاق فرار آموزشی در توسعۀ مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی طراحی و اجرا شده است. هدف اصلی مطالعه، بررسی تأثیر استفاده‌از این بازی تعاملی و جذاب در برنامۀ درسی مهارت‌های زندگی بر تقویت مهارت‌هایی همچون خودآگاهی، مهارت‌های ارتباطی، تفکر خلاق، تصمیم‌گیری، مشارکت و همکاری و همچنین بهبود کلی مهارت‌های زندگی دانش‌آموزان بوده است. این پژوهش به شیوۀ نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون و گروه کنترل انجام گرفت تا بتوان اثرات بازی اتاق فرار را به‌طور دقیق ارزیابی کرد. جامعۀ آماری پژوهش شامل 2320دانش‌آموز دورۀ ابتدایی در شهر ملایر است‌که از بین آن‌ها 40نفر به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند؛ 20نفر در گروه آزمایش و 20نفر در گروه کنترل قرار گرفتند. داده‌ها ازطریق پرسش‌نامه 40گویه‌ای مهارت‌های زندگی، تدوین شده توسط ساعتچی و همکاران (1389)، جمع‌آوری شد. برای تحلیل داده‌ها از آزمون‌های کوواریانس، t مستقل و بنفرونی بهره گرفته شد و نرم‌افزار SPSS وظیفۀ تجزیه‌وتحلیل آماری را بر عهده داشت. نتایج تحلیل‌ها نشان‌دادکه بازی اتاق فرار آموزشی در تمامی مؤلفه‌های موردبررسی با سطح معناداری (P<0.001)، تأثیر قابل‌توجهی داشته و موجب ارتقای مهارت‌های زندگی در گروه آزمایش گردید. این یافته‌ها تأکید می‌کنند که استفاده‌از بازی اتاق فرار با فراهم‌کردن محیطی تعاملی، پویا و عملی می‌تواند یادگیری مهارت‌های زندگی را تسهیل کرده و به‌عنوان یک روش نوین و مؤثر در برنامۀ درسی دورۀ ابتدایی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.

چکیده انگلیسی:

This study was designed and conducted to explain the role of utilizing educational escape room games in the development of social and cultural life skills among elementary school students. The main objective was to examine the effect of using this interactive and engaging game within the life skills curriculum on enhancing skills such as self-awareness, communication skills, creative thinking, decision-making, participation and collaboration, as well as the overall improvement of students' life skills. The research employed a quasi-experimental design with a pretest-posttest and control group to accurately assess the effects of the escape room game. The statistical population included 2,320 elementary students in Malayer, from which 40 students were selected by stratified random sampling; 20 students were assigned to the experimental group and 20 to the control group. Data were collected through a 40-item life skills questionnaire developed by Saatchi et al. (2009). Data analysis was performed using covariance analysis, independent t-tests, and Bonferroni tests, with SPSS software conducting the statistical analysis. The results demonstrated that the educational escape room game had a significant impact (P<0.001) on all examined components, leading to an improvement in life skills in the experimental group. These findings emphasize that using escape room games, by providing an interactive, dynamic, and practical environment, can facilitate life skills learning and establish itself as a novel and effective method in the elementary curriculum.

منابع و مأخذ:

جوادی، زهرا. مرادی، رحیم. باقری، محسن. (1403). تأثیر یادگیری مفاهیم درس قرآن (مبتنی‌بر بازی اتاق فرار آموزشی)؛ بر درگیری تحصیلی دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-علوم‌تربیتی از دیدگاه اسلام، دورۀ 12، شمارۀ 25، 54-37.
سلیمی، امیررضا. (1399). مدارس اجتماعی؛ راهکاری کالبدی برای افزایش تعاملات اجتماعی در بستر محله. فصلنامۀ علمی‌تخصصی-معماری‌شناسی، دورۀ 3، شمارۀ 15، 5-1.
شریفی‌اردانی، علیرضا. خرمائی، فرهاد. (1401). رابطۀ‌ سرمایۀ اجتماعی و فرهنگی والدین با مهارت‌های اجتماعی فرزندان: نقش واسطه‌ای سبک‌های والدین دربرخوردبا هیجانات منفی کودکان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، دورۀ 12، شمارۀ 45، 142-121.
قدرتی، زهراسادات. درویش، بهروز. بلانیان، ندا. (1402). بررسی شاخص‌های تأثیرگذار بر طراحی دبستان و مرکز خلاقیت کودکان باتأکیدبر ارتقاء خلاقیت محیطی و افزایش مهارت‌های اجتماعی در کودکان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-معماری و شهرسازی آرمانشهر، دورۀ 16، شمارۀ 43، 194-177.
قدرتی، زیبا. قدرتی، سیما. (1396). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی از طریق بازی بر مشکلات رفتاری دانش‌آموزان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، دورۀ 8، شمارۀ 33، 178-161.
مرادی، رحیم. ابطحی، معصومه‌سادات. کریمیان، مجتبی. (1403). تأثیر اتاق فرار آموزشی بر خلاقیت و درگیری تحصیلی دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-اندیشه‌های نوین تربیتی، دورۀ 20، شمارۀ 2؛ (پیاپی 72)، 115-105.
یاراحمدیان، مهرداد. شیرکوند، فروغ. ادوای، فرشید. حنائی‌اهواز، هلن. (1403). آموزش مهارت‌های زندگی ازطریق بازی به دانش‌آموزان ابتدایی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات روان‌شناسی و علوم‌تربیتی، دورۀ 6، شمارۀ 77، 101-87.
Chen, Hsiu-Ling.Yohannes, Abebayehu Yohannes.Hung, Ning‐Li. (2024). Effects Of Escape Room Game-Based Civics Education On Junior High School Students’ Learning Motivation, Critical Thinking And Flow Experience. British Journal of Educational Technology, 56(3): 1170-1190.
Jiaopin, Ren. Xu, Wei. Liu, Ziqing. (2019). The Impact Of Educational Games On Learning Outcomes: Evidence From A Meta-Analysis. International Journal Of Game-Based Learning, 14(1): 1-25.
Karol, Elizabeth. Smith, Dianne. (2018). Impact Of Design On Emotional, Psychological, Or Social Well-Being For People With Cognitive Impairment. HERD Health Environments Research & Design Journal, 12(3): 220-232.
Makri, Agoritsa. Vlachopoulos, Dimitrios. Martina, Richard A. (2021). Digital Escape Rooms As Innovative Pedagogical Tools In Education: A Systematic Literature Review. Journal Of Sustainability, 13(8): 1-29.
Marilyn, Fleer. Veresov, Nikolai. Walker, Sue. (2017). Re-Conceptualizing Executive Functions As Social Activity In Children's Playworlds. Learning. Journal Of Culture And Social Interaction, 14(1): 1-11.
Walls, Jill K. (2018). To What Extent Do Parents Of Montessori-Educated Children “Do Montessori” At Home? Preliminary Findings And Future Directions. Journal Of Montessori Research, 4(1): 14-24.
Zachari, Panagiota. Papakostas, Christos. Troussas, Christos. Krouska, Akrivi. Mylonas, Phivos. & Sgouropoulou, Cleo. (2024). Investigating The Role Of Digital Escape Rooms In Enhancing Educational Outcomes Through Game-Based Learning. 9th South-East Europe Design Automation, Computer Engineering, Computer Networks and Social Media Conference (SEEDA-CECNSM), Athens, Greece, 193-198.
متن کامل:


Journal Of Socio-Cultural Changes                                                                                Vol.21 , No.3, (82), Autumn 2024

img0 

C:\Users\majaleh\Desktop\Untitled.png 

Explaining The Role Of Utilizing Educational Escape Room Games In Developing Social And Cultural Life Skills

 (Case Study: Elementary School Curriculum)

 

Leyla Mehranian1, Farideh Goudarzi2*

(Received Date: 2024/09/23 - Accepted Date: 2024/12/10)

 

Abstract

This study was designed and conducted to explain the role of utilizing educational escape room games in the development of social and cultural life skills among elementary school students. The main objective was to examine the effect of using this interactive and engaging game within the life skills curriculum on enhancing skills such as self-awareness, communication skills, creative thinking, decision-making, participation and collaboration, as well as the overall improvement of students' life skills. The research employed a quasi-experimental design with a pretest-posttest and control group to accurately assess the effects of the escape room game. The statistical population included 2,320 elementary students in Malayer, from which 40 students were selected by stratified random sampling; 20 students were assigned to the experimental group and 20 to the control group. Data were collected through a 40-item life skills questionnaire developed by Saatchi et al. (2009). Data analysis was performed using covariance analysis, independent t-tests, and Bonferroni tests, with SPSS software conducting the statistical analysis. The results demonstrated that the educational escape room game had a significant impact (P<0.001) on all examined components, leading to an improvement in life skills in the experimental group. These findings emphasize that using escape room games, by providing an interactive, dynamic, and practical environment, can facilitate life skills learning and establish itself as a novel and effective method in the elementary curriculum.

Keywords: Educational, Life Skills Development, Social, Cultural, Elementary, Curriculum.

 

 

 

 

 

 

 

تبیین نقش بهره‌گیری از بازی اتاق فرار آموزشی بر توسعۀ مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی (مطالعه‌موردی: برنامۀ درسی دورۀ ابتدایی)

 

لیلا مهرانیان3، فریده گودرزی4*

 (تاریخ دریافت: 02/07/1403 - تاریخ پذیرش: 20/09/1403)

 

چکیده

این پژوهش به‌منظور تبیین نقش بهره‌گیری از بازی اتاق فرار آموزشی در توسعۀ مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی طراحی و اجرا شده است. هدف اصلی مطالعه، بررسی تأثیر استفاده‌از این بازی تعاملی و جذاب در برنامۀ درسی مهارت‌های زندگی بر تقویت مهارت‌هایی همچون خودآگاهی، مهارت‌های ارتباطی، تفکر خلاق، تصمیم‌گیری، مشارکت و همکاری و همچنین بهبود کلی مهارت‌های زندگی دانش‌آموزان بوده است. این پژوهش به شیوۀ نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون و گروه کنترل انجام گرفت تا بتوان اثرات بازی اتاق فرار را به‌طور دقیق ارزیابی کرد. جامعۀ آماری پژوهش شامل 2320دانش‌آموز دورۀ ابتدایی در شهر ملایر است‌که از بین آن‌ها 40نفر به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند؛ 20نفر در گروه آزمایش و 20نفر در گروه کنترل قرار گرفتند. داده‌ها ازطریق پرسش‌نامه 40گویه‌ای مهارت‌های زندگی، تدوین شده توسط ساعتچی و همکاران (1389)، جمع‌آوری شد. برای تحلیل داده‌ها از آزمون‌های کوواریانس، t مستقل و بنفرونی بهره گرفته شد و نرم‌افزار SPSS وظیفۀ تجزیه‌وتحلیل آماری را بر عهده داشت. نتایج تحلیل‌ها نشان‌دادکه بازی اتاق فرار آموزشی در تمامی مؤلفه‌های موردبررسی با سطح معناداری (P<0.001)، تأثیر قابل‌توجهی داشته و موجب ارتقای مهارت‌های زندگی در گروه آزمایش گردید. این یافته‌ها تأکید می‌کنند که استفاده‌از بازی اتاق فرار با فراهم‌کردن محیطی تعاملی، پویا و عملی می‌تواند یادگیری مهارت‌های زندگی را تسهیل کرده و به‌عنوان یک روش نوین و مؤثر در برنامۀ درسی دورۀ ابتدایی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.

واژگان کلیدی: آموزشی، توسعۀ مهارت‌های زندگی، اجتماعی، فرهنگی، دورۀ ابتدایی، برنامۀ درسی.

 

 

 

 

 

1- مقدّمه

آموزش مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی از ارکان مهم برنامۀ درسی دورۀ ابتدایی است‌که نقش به‌سزایی در آماده‌سازی دانش‌آموزان برای حضور فعال و مؤثر در جامعه ایفاء می‌کند. این مهارت‌ها شامل ارتباط بین‌فردی، همکاری گروهی، حل تعارض و درک ارزش‌های فرهنگی هستند که کودکان را قادر می‌سازند با توانمندی و اطمینان بیشتر در مسیر رشد اجتماعی و فرهنگی خود گام بردارند. متأسفانه، روش‌های سنتی آموزشی معمولاً توانایی انتقال عملی این مهارت‌ها را ندارند و انگیزۀ کافی در دانش‌آموزان ایجاد نمی‌کنند (Marilyn, Veresov, Walker, 2017:2). در سال‌های اخیر، بازی‌های اتاق فرار آموزشی به‌عنوان روشی نوین و تعاملی موردتوجه قرار گرفته‌اند که با ایجاد محیطی چالش‌برانگیز و گروهی، فرصت مناسبی برای تمرین مهارت‌های اجتماعی و فرهنگی فراهم می‌کنند. دراین بازی‌ها، دانش‌آموزان می‌توانند مهارت‌هایی همچون همکاری، تصمیم‌گیری جمعی و حل‌مسئله را در فضایی عملی و تعاملی تمرین نمایند. این روش نه‌تنها انگیزۀ یادگیری را افزایش می‌دهد بلکه به رشد مهارت‌های اجتماعی و فرهنگی نیز کمک می‌کند. یکی‌از چالش‌های اساسی نظام آموزشی موجود، ناکارآمدی روش‌های سنتی در آموزش مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی است. این روش‌ها معمولاً بر آموزش نظری و حفظ مطالب تمرکز دارند و فرصت کافی برای تمرین مهارت‌های عملی و تعاملی ارائه نمی‌کنند (Walls, 2018: 16). دانش‌آموزان غالباً با کمبود انگیزه و مشارکت در زمینۀ مهارت‌های اجتماعی و فرهنگی مواجه هستند که نیازمند تعامل فعال و مشارکت گروهی است. بازی‌های اتاق فرار آموزشی به‌عنوان روشی فعال و جذاب می‌توانند این خلأ را جبران کرده و مهارت‌هایی مانند همکاری تیمی، احترام به تفاوت‌های فرهنگی و مدیریت تعارض را در قالب فعالیت‌های عملی تقویت نمایند. بااین‌حال، محدودیت‌هایی همچون کمبود آگاهی معلمان و امکانات آموزشی، استفادۀ گسترده از این روش‌ها را محدود ساخته است.

اهمیت این پژوهش در توسعۀ روش‌های نوین آموزشی است‌که بتوانند یادگیری مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی را به‌شکل جذاب و مؤثر در دورۀ ابتدایی تسهیل کنند. آموزش این مهارت‌ها در این به‌دلیل تأثیر عمیق آن بر شکل‌گیری رفتارهای اجتماعی، نگرش‌ها و هویت‌فرهنگی کودکان از حساسیت بالایی برخوردار است. بازی‌های اتاق فرار آموزشی با ایجاد محیطی تعاملی، رقابتی و همکاری‌محور، توانمندی ارتقای این مهارت‌ها را دارند. مطالعۀ حاضر با ارائۀ شواهد علمی از اثربخشی این بازی‌ها می‌تواند به تغییر نگرش و سیاست‌های آموزشی کمک کند و زمینه‌ساز گسترش بهره‌گیری از این روش‌ها در نظام آموزشی باشد. مبانی به‌کارگیری در جستار بر نظریه‌های یادگیری تجربی و بازی‌محور استوار است. نظریۀ یادگیری تجربی تأکید می‌کند یادگیری مؤثر زمانی رخ می‌دهد که دانش‌آموزان به‌صورت فعال در فعالیت‌های واقعی و تعاملی مشارکت داشته باشند. بازی‌های اتاق فرار با فراهم‌کردن محیطی شبیه‌سازی‌شده و چالش‌برانگیز، به دانش‌آموزان امکان می‌دهند تا مهارت‌های اجتماعی و فرهنگی به‌مانند همکاری، حل‌مسئله و تصمیم‌گیری جمعی را به‌صورت فعال تمرین کنند. همچنین نظریۀ بازی‌محور یادگیری نشان می‌دهد بازی‌ها می‌توانند انگیزۀ درونی دانش‌آموزان را افزایش داده و یادگیری را به تجربه‌ای لذت‌بخش تبدیل کنند. باوجود مزایا، در نظام آموزشی کشور هنوز موانعی نظیر کمبود امکانات و آموزش معلمان وجود دارد که استفادۀ گسترده از این روش را محدود کرده است. هدف اصلی تحقیق بررسی نقش بازی‌های اتاق فرار آموزشی در توسعۀ مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی در برنامۀ درسی دورۀ ابتدایی است. پرسش اصلی این است‌که - آیا بهره‌گیری از بازی‌های اتاق فرار آموزشی می‌تواند مهارت‌های اجتماعی و فرهنگی دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی را بهبود بخشد و انگیزۀ یادگیری آنان را افزایش دهد؟ - فرض برآن بوده که استفاده‌از این بازی‌ها به‌طور معناداری در توسعۀ مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی و افزایش انگیزۀ یادگیری مؤثر خواهد بود.

 

2- چارچوب پژوهش-(مبانی‌نظری/پیشینۀ پژوهش)

1-2- مبانی‌نظری

بازی اتاق فرار آموزشی و یادگیری تجربی، یک فعالیت گروهی تعاملی است‌که در آن دانش‌آموزان در محیطی شبیه‌سازی‌شده با حل مجموعه‌ای از معماها و چالش‌ها، به توسعۀ مهارت‌های شناختی و اجتماعی می‌پردازند. این بازی‌ها باتمرکزبر تفکر منطقی، خلاقیت و همکاری، یادگیری را به تجربه‌ای عملی و معنادار تبدیل می‌کنند. نظریۀ یادگیری تجربی دیوید کلب5، تأکید دارد که یادگیری مؤثر زمانی رخ می‌دهد که فراگیران ازطریق تجربه‌های واقعی و عملی درگیر فرایند یادگیری شوند. بازی‌های اتاق فرار با قراردادن دانش‌آموزان در موقعیت‌های چالش‌برانگیز و نیازمند تصمیم‌گیری، امکان پرورش مهارت‌هایی چون تفکر انتقادی، حل‌مسئله و همکاری را فراهم می‌آورند. این محیط پویا و جذاب می‌تواند انگیزۀ یادگیری را افزایش داده و درگیری تحصیلی دانش‌آموزان را تقویت کند (سلیمی، 1399: 2). آموزش مهارت‌های زندگی و یادگیری اجتماعی، شامل مؤلفه‌هایی نظیر خودآگاهی، حل‌مسئله، تصمیم‌گیری، تفکر خلاق، همکاری و هدف‌گذاری است‌که برای رویارویی مؤثر با چالش‌های زندگی ضروری هستند. نظریۀ یادگیری اجتماعی آلبرت بندورا6، بر نقش تعاملات اجتماعی و مشاهده‌گری در یادگیری تأکید دارد. در بازی‌های اتاق فرار، تعاملات گروهی، تقسیم نقش‌ها و تبادل نظر، موجب تقویت مهارت‌های اجتماعی و شکل‌گیری رفتارهای مشارکتی می‌شود. خودآگاهی، به‌عنوان توانایی شناخت نقاط قوت و ضعف فردی، در این بازی‌ها از طریق بازخوردهای گروهی و تأمل بر نقش‌های ایفاء شده تقویت می‌گردد. همچنین طراحی معماهای هدف‌محور، فرایند هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی را در دانش‌آموزان بهبود می‌بخشد و به رشد مهارت‌های مدیریتی و تمرکز کمک می‌کند (شریفی‌اردانی، خرمائی، 1401: 123). مهارت‌های شناختی و حل‌مسئله، یکی از مهارت‌های کلیدی پرورش‌یافته در بازی‌های اتاق فرار، توانایی حل‌مسئله است. نظریۀ 4مرحله‌ای حل‌مسئله جورج پولیا7، شامل درک مسئله، طراحی راه‌حل، اجرای راه‌حل و بازبینی نتایج، دراین نوع بازی‌ها به‌صورت عملی تجربه می‌شود. معماهای پیچیده و چندمرحله‌ای بازی، دانش‌آموزان را وادار به تحلیل، مقایسۀ گزینه‌ها و انتخاب بهترین راهکار می‌کند. این فرایند موجب تقویت مهارت‌های استدلالی و بهبود توانایی مواجهه‌با مسائل جدید می‌شود (قدرتی، درویش، بلانیان، 1402: 178). خلاقیت و تفکر انتقادی، بازی‌های اتاق فرار به شکوفایی خلاقیت و تقویت تفکر انتقادی کمک می‌کنند. نظریۀ خلاقیت پل تورنس8، بر اهمیت محیط‌های پویا و انگیزشی در بروز ایده‌های نوین تأکید دارد. در این بازی‌ها، دانش‌آموزان به تولید راه‌حل‌های غیرمعمول و ابتکاری ترغیب می‌شوند. همچنین طبقه‌بندی اهداف شناختی بنجامین بلوم9، نشان می‌دهد که تحلیل، ارزیابی و خلق، سطوح بالای تفکر هستند که در معماهای چندمرحله‌ای اتاق فرار فعال می‌شوند و توانایی داوری و استنباط را ارتقاء می‌دهند (Jiaopin, Xu, Liu, (2019: 2-5). تصمیم‌گیری یکی از محورهای اصلی بازی‌های اتاق فرار است. نظریۀ تصمیم‌گیری هربرت سایمون10، بیان می‌کند که انتخاب در شرایط واقعی با محدودیت‌های زمانی و اطلاعاتی انجام می‌شود و نیازمند مهارت‌های ارزیابی و اولویت‌بندی است. شرایط بازی که اغلب همراه‌با فشار زمانی است، فرصتی برای تمرین این مهارت‌ها فراهم می‌کند. همکاری گروهی نیز براساس نظریۀ یادگیری مشارکتی دیوید و راجر جانسون11، شکل می‌گیرد که بر وابستگی متقابل مثبت، مسئولیت فردی و تعامل رو‌در‌رو تأکید دارد. ساختار گروهی بازی‌های اتاق فرار، مشارکت فعال همه اعضا را می‌طلبد و حس مسئولیت جمعی را تقویت می‌کند (Karol, Smith, 2018:225-228). بازی‌های اتاق فرار علاوه‌بر جنبه‌های آموزشی، می‌توانند به ارتقای سلامت‌روان نیز کمک کنند. نظریۀ بهزیستی روان‌شناختی کارول ریف12، 6مؤلفه شامل خودمختاری، رشد فردی، روابط مثبت با دیگران، هدف‌مندی، تسلط بر محیط و پذیرش خودرا به‌عنوان ابعاد بهزیستی معرفی می‌کند. محیط حمایتی، تعامل مثبت با هم‌گروهی‌ها و موفقیت در حل چالش‌ها در بازی‌های اتاق فرار، می‌تواند استرس را کاهش داده و احساس خودکارآمدی و تعلق اجتماعی را افزایش دهد (Makri, Vlachopoulos, Martina, 2021: 1-5).

 

2-2- پیشینۀ پژوهش

مرادی، ابطحی و کریمیان (1403)، در پژوهشی به‌بررسی تأثیر اتاق فرار آموزشی بر خلاقیت و درگیری تحصیلی دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی، نشان دادند که استفاده‌از بازی‌های اتاق فرار در میان دانش‌آموزان پسر پایۀ چهارم ابتدایی تهران، خلاقیت و درگیری تحصیلی را به‌طور معناداری بهبود می‌بخشد (مرادی، ابطحی و کریمیان، 1403: 115-105). یاراحمدیان و همکاران (1403)، نیز در مطالعه‌ای با محورآموزش مهارت‌های زندگی ازطریق بازی به دانش‌آموزان ابتدایی، بر تقویت مهارت‌های زندگی و سازگاری اجتماعی ازطریق بازی‌های آموزشی تأکید کردند و پیشنهاد نمودند که این روش در برنامۀ درسی گنجانده شود (یاراحمدیان و دیگران، 1403: 101-87). جوادی، مرادی و باقری (1403)، در مطالعه‌ای بابررسی تأثیر بازی اتاق فرار بر درگیری تحصیلی در درس قرآن، نشان دادند که این روش درگیری تحصیلی را به‌طور معناداری بهبود می‌بخشد (جوادی جوادی، مرادی و باقری 1403: 54-37). همچنین، قدرتی و قدرتی (1396)، نشان دادند که آموزش مهارت‌های زندگی ازطریق بازی، مشکلات رفتاری دانش‌آموزان دختر 9-7ساله را کاهش می‌دهد (قدرتی، قدرتی، 1396: 178-161). چن، تسفایه و هونگ (2024)، در پژوهشی نشان دادند که بازی‌های اتاق فرار در آموزش مدنی، انگیزه، تفکر انتقادی و تجربه جریان دانش‌آموزان متوسطه را بهبود می‌بخشند (Chen, Tesfaye, Hung, 2024: 1170-1190). زاخاری و همکاران (2024)، نیز با بررسی اتاق‌های فرار دیجیتال در آموزش تاریخ، بر تقویت دانش تاریخی، تفکر انتقادی و همکاری تأکید کردند، هرچند مشکلات فنی چالش‌هایی ایجاد نمود (Zachari et al., 2024: 193-198).

 

3- روش‌شناسی

این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی است و بااستفاده‌از طرح گروه آزمایش و کنترل، تأثیر بازی‌های اتاق فرار آموزشی بر توسعۀ مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی دانش‌آموزان ابتدایی شهر ملایر بررسی می‌شود. جامعۀ آماری شامل 2320دانش‌آموز مقطع ابتدایی این شهر است. برای انتخاب نمونه، از روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای استفاده شد تا نمایندگی مناسب از طبقات مختلف (دختران و پسران)، تضمین شود. از هر طبقه، 20دانش‌آموز (10دختر و 10پسر)، به‌صورت تصادفی انتخاب شدند و به دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 20نفر)، تقسیم شدند. ملاک‌های ورود شامل تحصیل در مقطع ابتدایی، داشتن رضایت والدین، عملکرد تحصیلی متوسط، و سلامت‌روانی نسبی بود. ملاک‌های خروج نیز شامل عدم‌حضور منظم در جلسات، تغییرات عمده در وضعیت روانی یا تحصیلی، درخواست والدین برای خروج، یا ناتوانی در شرکت در آزمون‌های پس‌آزمون بود. گروه آزمایش در معرض برنامۀ آموزشی بازی اتاق فرار قرار گرفت، درحالی‌که گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. این روش نمونه‌گیری امکان بررسی دقیق تأثیر مداخله را فراهم می‌کند و با کنترل متغیرهای خارجی، روابط علّی بین متغیر مستقل (بازی اتاق فرار)، و متغیرهای وابسته (مهارت‌های زندگی) را شبیه‌سازی می‌کند. این رویکرد به پژوهشگر اجازه می‌دهد تا داده‌های قابل‌اعتمادی برای تحلیل اثربخشی مداخله جمع‌آوری کند.  داده‌ها ا طریق پرسش‌نامه استاندارد مهارت‌های زندگی ساعتچی و همکاران (1389)، جمع‌آوری شدند که شامل 40گویه در 10خرده‌مقیاس (خودآگاهی، هدف‌گذاری، ارتباطات انسانی، روابط بین‌فردی، تصمیم‌گیری، سلامت روان، حل‌مسئله، مشارکت و همکاری، تفکر خلاق، و تفکر انتقادی)، است. این پرسش‌نامه براساس مقیاس لیکرت 5‌تایی طراحی شده و روایی محتوا و صوری آن توسط متخصصان تأیید شده است. پایایی آن نیز در مطالعات پیشین با ضریب آلفای کرونباخ بالای (8/0)، تأیید شده است. برنامۀ بازی اتاق فرار آموزشی در جلسات منظم اجرا شد، با محیط‌های آماده‌شده و معماهای طراحی‌شده برای تقویت مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی که در 10جلسۀ 60 دقیقه‌ای (جدول 1) به‌عمل آمد.

 

جدول 1. محتوای جلسات آموزشی برنامۀ بازی اتاق فرار آموزشی-(مأخذ: نگارندگان، 1403)

جلسه

هدف جلسه

بازی مربوطه

نحوۀ اجرای بازی

شرح فعالیت‌ها و توضیحات اجرایی

1

تقویت آموزش خودآگاهی

اتاق فرار

«آینۀ شکسته»

بازی بامعرفی یک سناریو شروع می‌شود که در آن هر گروه باید معماهایی را حل کند که شامل سؤالات و تمرینات خودآگاهی است. تیم‌ها برای پیشرفت در بازی باید بازخوردهای یکدیگر را بررسی کرده و از آن‌ها برای حل معماها استفاده کنند.

فعالیت گروهی برای شناسایی ویژگی‌های شخصی و تفکر در مورد احساسات. دانش‌آموزان باید در محیط بازی به موقعیت‌های مختلف پاسخ دهند و از طریق حل معماها، نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنند. این تمرین به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا نسبت به خود آگاهی بیشتری پیدا کرده و توانایی شناخت احساسات خود را تقویت کنند.

2

داشتن هدف در زندگی

اتاق فرار

«آیندۀ روشن»

بازی با معرفی مسیرهای مختلف پیشرفت و چالش‌های مربوط‌به هر مسیر آغاز می‌شود. دانش‌آموزان باید انتخاب کنند که کدام مسیر را دنبال کنند و برای رسیدن به هدف‌های خود از چه استراتژی‌هایی استفاده کنند.

تمرین تصمیم‌گیری براساس هدف‌گذاری. هر دانش‌آموز باید در فرایند حل معماها، مسیرهای مختلفی را انتخاب کند که به اهداف مشخصی منتهی شود. این فعالیت به دانش‌آموزان می‌آموزد که چگونه اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت خودرا شناسایی کرده و برای رسیدن به آن‌ها برنامه‌ریزی کنند.

3

مهارت‌های ارتباطی

اتاق فرار

«ارتباط گمشده»

بازی به‌صورت گروهی برگزار می‌شود که در آن اعضای گروه باید برای حل معماها از مهارت‌های ارتباطی خود استفاده کنند. هر عضو تیم وظیفه دارد اطلاعاتی را که به‌دست می‌آورد با دیگران به اشتراک بگذارد و درمورد راه‌حل‌ها بحث کند.

گروه‌های دانش‌آموزان بااستفاده‌از مهارت‌های گفتاری و شنیداری، اطلاعات مورد یاز برای پیشرفت در بازی را از یکدیگر دریافت می‌کنند. این فعالیت شامل تعامل مستقیم و حل مسائل گروهی است که می‌تواند مهارت‌های ارتباطی و تعاملات اجتماعی را تقویت کند.

4

روابط بین فردی

اتاق فرار

«پیوندها»

بازی با تقسیم دانش‌آموزان به گروه‌های کوچکتر آغاز می‌شود. هر گروه باید معماهایی را حل کند که نیاز به همکاری و تبادل نظر داشته باشد. اعضای گروه باید نظرات مختلف را بررسی و بهترین راه‌حل را انتخاب کنند.

فعالیت گروهی که دانش‌آموزان برای حل معماها باید بایکدیگر همکاری کنند و نظرات مختلف را بررسی و مقایسه کنند. این بازی به تقویت مهارت‌های ارتباطی و احترام به دیدگاه‌های دیگران کمک می‌کند و اهمیت کار گروهی و هم‌افزایی را به دانش‌آموزان می‌آموزد.

5

مهارت تصمیم‌گیری

اتاق فرار

«انتخاب سرنوشت»

بازی با معرفی یک سناریو که شامل موقعیت‌های مختلف برای تصمیم‌گیری است آغاز می‌شود. دانش‌آموزان باید تصمیمات خود را بر اساس اطلاعات موجود بگیرند و پیامدهای احتمالی را ارزیابی کنند.

دانش‌آموزان با روبه‌رو شدن با موقعیت‌های دشوار باید تصمیمات سریع و منطقی اتخاذ کنند. این بازی به تقویت مهارت انتخاب و تحلیل پیامدهای تصمیمات کمک می‌کند و دانش‌آموزان را در موقعیت‌هایی قرار می‌دهد که نیاز به تصمیم‌گیری سریع و کارآمد دارند.

6

بهداشت و سلامت‌روان

اتاق فرار

 «پناهگاه آرامش»

این بازی با هدایت دانش‌آموزان به سمت تمرینات تنفسی و مدیتیشن آغاز می‌شود. سپس دانش‌آموزان در طی بازی با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند که نیاز به مدیریت استرس و آرامش ذهنی دارد.

دانش‌آموزان برای حل معماها باید فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند تمرینات تنفس عمیق و مدیریت استرس را انجام دهند. این بازی به تقویت مهارت‌های روانی و خودآگاهی کمک می‌کند و دانش‌آموزان را با روش‌های کنترل استرس و بهبود سلامت روان آشنا می‌کند.

7

مهارت در حل‌مسئله

اتاق فرار

 «معمای پیچیده»

بازی شامل مجموعه‌ای از معماهای پیچیده است‌که دانش‌آموزان باید با تحلیل دقیق اطلاعات و کار گروهی، راه‌حل مناسب را پیدا کنند. تیم‌ها می‌توانند با استفاده از تفکر خلاق و روش‌های مختلف به حل مسئله بپردازند.

دانش‌آموزان با استفاده از تفکر منطقی و تحلیل اطلاعات موجود، معماهای پیچیده را حل می‌کنند. این فعالیت می‌تواند توانایی تحلیل مسائل و یافتن راه‌حل‌های خلاقانه را تقویت کند. این بازی همچنین دانش‌آموزان را در موقعیت‌هایی قرار می‌دهد که نیاز به تفکر استراتژیک دارند.

8

مهارت مشارکت و همکاری

اتاق فرار

«هم‌افزایی تیمی»

هر گروه باید از اعضای خود برای حل معماها کمک بگیرد و نظرات و ایده‌های مختلف را ترکیب کند تا به راه‌حل برسد. این بازی نیاز به مشارکت فعال و توانایی شنیدن نظرات دیگران دارد.

گروه‌ها باید برای حل معماها همکاری و هماهنگی داشته باشند. این فعالیت تقویت همکاری و مشارکت در گروه را تشویق می‌کند و دانش‌آموزان را به‌کار جمعی و ارزش‌های تیمی آشنا می‌سازد.

9

تفکر خلاق

اتاق فرار

«ایده‌های نو»

بازی با معرفی چالش‌های غیرمتعارف که نیاز به تفکر خلاق دارد آغاز می‌شود. دانش‌آموزان باید ایده‌های جدید و غیرعادی را برای حل معماها به‌کار بگیرند.

دانش‌آموزان برای پیشرفت در بازی باید از ایده‌های خلاقانه خود استفاده کنند. این فعالیت می‌تواند توانایی خلاقیت و نوآوری را در دانش‌آموزان تقویت کرده و آن‌ها را تشویق کند تا به شیوه‌های جدیدی به مسائل نگاه کنند.

10

تفکر انتقادی

اتاق فرار

«تحلیل دقیق»

بازی با ارائۀ یک سناریو پیچیده و اطلاعات متناقض شروع می‌شود. دانش‌آموزان باید با تحلیل دقیق اطلاعات و ارزیابی دقیق شواهد، بهترین تصمیم را اتخاذ کنند.

دانش‌آموزان باید بااستفاده‌از تحلیل دقیق و ارزیابی اطلاعات موجود، تصمیمات منطقی بگیرند. این بازی مهارت‌های انتقادی دانش‌آموزان را تقویت می‌کند و آن‌ها را قادر می‌سازد تا اطلاعات را تجزیه‌وتحلیل کرده و به نتیجه‌گیری‌های مؤثری برسند.

 

دانش‌آموزان در گروه‌های کوچک فعالیت کردند و تحت‌نظارت مربیان، بازخورد دریافت نمودند. برای تحلیل داده‌ها، از آزمون t مستقل برای مقایسۀ میانگین نمرات گروه‌ها و از تحلیل رگرسیون و آزمون‌های هم‌بستگی برای بررسی روابط بین متغیرها استفاده شد. این روش‌ها امکان تحلیل دقیق تأثیر مداخله بر هر یک از مهارت‌های زندگی را فراهم کرده و به تعمیم نتایج به جامعه آماری کمک می‌کند. این رویکرد کمی، بااستفاده‌از داده‌های عددی، دقت بالایی در ارزیابی فرضیات پژوهش ارائه می‌دهد.

 

4- بحث و  یافته‌ها

به‌منظور رعایت اختصار در ارائۀ مطالب، نتایج مربوط‌به پیش­فرض­های نرمال بودن، تساوی واریانس­ها و همگونی ضرایب رگرسیون برپایۀ (جدول 2)، نمایش داده شده است.

 

جدول 2. نتایج مربوط‌به پیش­فرض­های نرمان بودن، تساوی واریانس­ها و همگونی ضرایب رگرسیون دو گروه-(مأخذ: نگارندگان، 1403)

پیش فرض

همگونی واریانس­ها

همگونی ضرایب رگرسیون

نرمال بودن (آزمون شاپیرو و یلک)

زیرمقیاس

F

معنی­داری

F

معنی­داری

گروه

آماره

معنی­داری

تفکر خلاق

362/0

323/0

865/0

418/0

آزمایش

95/0

423/0

کنترل

67/0

443/0

مهارت خودآگاهی

539/0

137/0

562/0

075/0

آزمایش

43/0

646/0

کنترل

87/0

245/0

مهارت‌های ارتباطی

739/0

362/0

428/0

108/0

آزمایش

68/0

346/0

کنترل

94/0

643/0

مهارت تفکر خلاق

533/0

107/0

576/0

216/0

آزمایش

47/0

135/0

کنترل

65/0

173/0

مهارت تصمیم‌گیری

353/0

083/0

869/0

523/0

آزمایش

96/0

294/0

کنترل

74/0

301/0

مهارت مشارکت و همکاری

685/0

127/0

967/0

173/0

آزمایش

39/0

285/0

کنترل

46/0

207/0

مهات‌های زندگی

479/0

097/0

749/0

296/0

آزمایش

49/0

439/0

کنترل

71/0

432/0

 

نتایج جدول فوق نشان‌دهندۀ بررسی پیش‌فرض‌های نرمال بودن داده‌ها، همگونی واریانس‌ها و همگونی ضرایب رگرسیون برای زیرمقیاس‌های مهارت‌های زندگی در دو گروه آزمایش و کنترل است. مقادیر آمارۀ F برای همگونی واریانس‌ها و ضرایب رگرسیون در تمامی زیرمقیاس‌ها (تفکر خلاق، خودآگاهی، مهارت‌های ارتباطی، تصمیم‌گیری، مشارکت و همکاری، و مهارت‌های زندگی)، نشان‌دهندۀ عدم‌وجود تفاوت معنادار (سطح معناداری بالاتر از 05/0) است‌که تأیید می‌کند پیش‌فرض‌های همگونی واریانس‌ها و ضرایب رگرسیون برقرار هستند. همچنین، نتایج آزمون شاپیرو-ویلک برای نرمال بودن داده‌ها در هر دو گروه آزمایش و کنترل، با مقادیر معناداری بالاتر از (05/0)، نشان‌دهندۀ توزیع نرمال داده‌هاست. این یافته‌ها حاکی ازآن است‌که داده‌های جمع‌آوری‌شده برای تحلیل‌های آماری بعدی (مانند آزمون t مستقل یا تحلیل کوواریانس)، مناسب هستند و هیچ نقض پیش‌فرضی مشاهده نشده است.

(جدول 3)، رابطۀ خطی بین متغیر همگام (نمرات پیش‌آزمون)، و متغیرهای وابسته (زیرمقیاس‌های مهارت‌های زندگی)، را بررسی می‌کند. ضرایب هم‌بستگی برای تمامی زیرمقیاس‌ها (تفکر خلاق: 746/0، خودآگاهی: 534/0، مهارت‌های ارتباطی: 675/0، تصمیم‌گیری: 362/0، مشارکت و همکاری: 241/0، و مهارت‌های زندگی: 436/0)، مثبت و معنادار (سطح معناداری کمتر از 05/0)، هستند که نشان‌دهندۀ وجود رابطۀ خطی بین نمرات پیش‌آزمون و پس‌آزمون است. بالاترین ضریب هم‌بستگی در تفکر خلاق (746/0)، و پایین‌ترین در مشارکت و همکاری (241/0)، مشاهده شد که بیانگر شدت متفاوت رابطۀ خطی در زیرمقیاس‌هاست. این نتایج تأیید می‌کنند که پیش‌فرض خطی بودن برای تحلیل کوواریانس برقرار است و نمرات پیش‌آزمون می‌توانند به‌عنوان متغیر کنترل در تحلیل‌های بعدی استفاده شوند.

 

جدول 3. نتایج مربوط‌به پیش فرض خطی بودن رابطه بین متغیر همگام (نمرات پیش ازمون)، و متغیر وابسته-(مأخذ: نگارندگان، 1403)

زیرمقیاس

ضریب هم‌بستگی

معنی­داری

تفکر خلاق

746/0

000/0

مهارت خودآگاهی

534/0

001/0

مهارت‌های ارتباطی

675/0

017/0

مهارت تفکر خلاق

743/0

001/0

مهارت تصمیم‌گیری

362/0

001/0

مهارت مشارکت و همکاری

241/0

001/0

مهات‌های زندگی

436/0

001/0

 

¬       نتایج آزمون فرضیه‌های تحقیق به‌شرح زیر بوده است.

¿       فرضیۀ اصلی: استفاده‌از بازی اتاق فرار آموزشی در برنامۀ درسی مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی دورۀ ابتدایی (شهر ملایر)، بر تفکر خلاق، تأثیر معنی­داری دارد. نتایج حاصل از تحلیل کواریانس نمرات کل پس آزمون در دو گروه آزمایش و کنترل برپایۀ (جدول 4)، موردبررسی قرار گرفت.

 

جدول 4. نتایج تحلیل کواریانس نمرات کل پس آزمون تأثیر بازی اتاق فرار آموزشی بر تفکر خلاق دانش‌آموزان-(مأخذ: نگارندگان، 1403)

شاخص­های آماری متغیر

درجۀ آزادی

میانگین مجذورات

F

معنی­داری

میزان تأثیر

توان آماری

پیش آزمون

1

362/45

035/33

000/0

449/0

354/0

عضویت گروهی

1

362/68

145/41

000/0

784/0

865/0

 

جدول فوق نشان می­دهد که با حذف تأثیر متغیر پیش آزمون، بین میانگین­های برآورد شده نمرات تأثیر بازی اتاق فرار آموزشی بر برنامۀ درسی مهارت‌های زندگی زندگی اجتماعی و فرهنگی دورۀ ابتدایی تأثیر معنی داری وجود دارد (P<0/000). لذا فرضیۀ اصلی تأیید می شود. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که مداخله‌ای بازی اتاق فرار آموزشی بر برنامۀ درسی مهارت‌های زندگی زندگی اجتماعی و فرهنگی دورۀ ابتدایی در گروه آزمایش تأثیر معنی­داری داشته است و بهبود تفکر خلاق و مؤلفه‌های آن را در دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی در قالب گروه آزمایش دربرابر گروه کنترل را باعث شده است. میزان تأثیر مداخله 784/0 بوده است. توان آماری 865/0 نشان می­دهد که حجم‌نمونه برای تأیید این فرضیه کافی بوده است. نتایج آزمون فرضیه­های فرعی متناسب با مؤلفه‌های مهارت‌های زندگی زندگی اجتماعی و فرهنگی شامل مهارت خودآگاهی، مهارت‌های ارتباطی، مهار تفکر خلاق، مهارت تصمیم‌گیری و مهارت مشارکت و همکاری به‌شرح زیر است:

 

¿       فرضیۀ اول: استفاده‌از بازی اتاق فرار آموزشی در مهارت خودآگاهی، دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی تأثیر معنی­داری دارد. نتایج حاصل از تحلیل کواریانس نمرات کل پس آزمون در دو گروه آزمایش و کنترل برپایۀ (جدول 5)، ارائه ارزیابی شد.

 

جدول 5. نتایج تحلیل کواریانس نمرات کل پس آزمون تأثیر بازی اتاق فرار آموزشی بر مؤلفۀ مهارت خودآگاهی دانش‌آموزان-(مأخذ: نگارندگان، 1403)

شاخص­های آماری متغیر

درجۀ آزادی

میانگین مجذورات

F

معنی­داری

میزان تأثیر

توان آماری

پیش آزمون

1

432/43

352/8

001/0

215/0

352/0

عضویت گروهی

1

745/54

124/15

001/0

617/0

983/0

 

¿       فرضیۀ دوم: استفاده‌از بازی اتاق فرار آموزشی در مهارت­های ارتباطی، دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی تأثیر معنی­داری دارد. نتایج حاصل از تحلیل کواریانس نمرات کل پس آزمون در دو گروه آزمایش و کنترل برپایۀ (جدول 6)، قابل تبیین است.

 

جدول 6. نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون تأثیر بازی اتاق فرار آموزشی بر مهارت‌های ارتباطی دانش‌آموزان-(مأخذ: نگارندگان، 1403)

شاخص­های آماری متغیر

درجۀ آزادی

میانگین مجذورات

F

معنی­داری

میزان تأثیر

توان آماری

پیش آزمون

1

454/34

343/23

001/0

317/0

736/0

عضویت گروهی

1

764/76

352/58

001/0

949/0

996/0

 

¿       فرضیۀ سوم: استفاده‌از بازی اتاق فرار آموزشی در مهارت تفکر خلاق، دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی تأثیر معنی­داری دارد. نتایج حاصل از تحلیل کواریانس نمرات کل پس آزمون در دو گروه آزمایش و کنترل برپایۀ (جدول 7)، ارائه شده است.

 

جدول 7. نتایج تحلیل کواریانس نمرات کل پس آزمون تأثیر بازی اتاق فرار آموزشی بر مؤلفۀ مهارت تفکر خلاق دانش‌آموزان-(مأخذ: نگارندگان، 1403)

شاخص­های آماری متغیر

درجۀ آزادی

میانگین مجذورات

F

معنی­داری

میزان تأثیر

توان آماری

پیش آزمون

1

34/85

734/25

000/0

397/0

996/0

عضویت گروهی

1

12/61

296/29

000/0

684/0

997/0

 

¿       فرضیۀ چهارم: استفاده‌از بازی اتاق فرار آموزشی در مهارت تصمیم‌گیری، دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی تأثیر معنی­داری دارد. نتایج حاصل از تحلیل کواریانس نمرات کل پس آزمون در دو گروه آزمایش و کنترل برپایۀ (جدول 8)، مدنظر است.

 

جدول 8. نتایج تحلیل کواریانس نمرات کل پس آزمون تأثیر بازی اتاق فرار آموزشی بر مؤلفۀ مهارت تصمیم‌گیری دانش‌آموزان-(مأخذ: نگارندگان، 1403)

شاخص­های آماری متغیر

درجۀ آزادی

میانگین مجذورات

F

معنی­داری

میزان تأثیر

توان آماری

پیش آزمون

1

86/49

007/31

000/0

625/0

00/1

عضویت گروهی

1

07/51

104/47

000/0

584/0

00/1

 

¿       فرضیۀ پنجم: استفاده‌از بازی اتاق فرار آموزشی در مهارت مشارکت و همکاری، دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی تأثیر معنی­داری دارد. نتایج حاصل از تحلیل کواریانس نمرات کل پس آزمون در دو گروه آزمایش و کنترل برپایۀ (جدول9)، موردواکاوی قرار گرفت.

 

جدول 9. نتایج تحلیل کواریانس نمرات کل پس آزمون تأثیر بازی اتاق فرار آموزشی بر مؤلفۀ مهارت مشارکت و همکاری دانش‌آموزان-(مأخذ: نگارندگان، 1403)

شاخص­های آماری متغیر

درجۀ آزادی

میانگین مجذورات

F

معنی­داری

میزان تأثیر

توان آماری

پیش آزمون

1

57/39

642/74

000/0

536/0

00/1

عضویت گروهی

1

25/36

751/39

000/0

426/0

00/1

 

- نتایج آزمون پیگیری

به‌طورخاص، سه فرضیه در سطح p اصلاح شده بنفرونی هم معنی­دار هستند. با دقت در نتایج بالا مشخص می‌شود که نسبت F در مورد هر مؤلفه‌های 7گانۀ تفکر خلاق معنی‌دار می‌باشد. اما باتوجه‌به وجود دو گروه مختلف در پژوهش حاضر، تحلیل کوواریانس مشخص نمی‌کند که در هر متغیر، نتایج میانگین کدام گروه با گروه دیگر دارای تفاوت معنی‌دار است. لذا، از مقایسۀ اثرهای اصلی با استفاده‌از پیگیری مقایسه‌های تعدیل‌یافته بنفرونی استفاده شد. نتایج حاصل از این بررسی برپایۀ (جدول 10)، ارائه شده‌اند.

 

جدول 10. نتایج آزمون پیگیری بنفرونی برای مقایسه میانگین‌های گروه آزمایش و کنترل در متغیرها-(مأخذ: نگارندگان، 1403)

متغیرهای وابسته

گروه الف

گروه ب

تفاضل میانگین‌های دو گروه

سطح معنی داری

مهارت خودآگاهی

آزمایش

کنترل اول

34/5

0001/0

مهارت‌های ارتباطی

آزمایش

کنترل اول

24/2

0001/0

مهارت تفکر خلاق

آزمایش

کنترل اول

44/2

0001/0

مهارت تصمیم‌گیری

آزمایش

کنترل اول

57/3

0001/0

مهارت مشارکت و همکاری

آزمایش

کنترل اول

87/4

0001/0

مهات‌های زندگی

آزمایش

کنترل اول

75/1

0001/0

 

 

 

5- نتیجه‌گیری

این پژوهش باهدف بررسی تأثیر بازی اتاق فرار آموزشی بر توسعه مهارت‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی دانش‌آموزان دورۀابتدایی در شهر ملایر انجام شد. طراحی تحقیق بااستفاده‌از روش نیمه‌آزمایشی و بهره‌گیری از گروه کنترل، امکان ارزیابی دقیق و علمی اثرات این روش نوین را فراهم ساخت. نتایج حاصل بیانگر آن بود که اجرای این بازی توانسته مهارت‌های اجتماعی و فرهنگی دانش‌آموزان را به‌طور قابل‌توجهی بهبود بخشد و تأثیر مثبتی بر کلیت مهارت‌های زندگی آن‌ها داشته باشد. تحلیل داده‌ها نشان داد که در تمام مؤلفه‌های مهارتی شامل خودآگاهی، مهارت‌های ارتباطی، تفکر خلاق، تصمیم‌گیری، مشارکت و همکاری، تفاوت قابل توجهی میان گروه استفاده‌کننده از بازی و گروه کنترل مشاهده شد. این امر بیانگر آن است‌که طراحی و اجرای بازی‌های آموزشی با ساختار تعاملی و چالش‌برانگیز، توانایی‌های فردی و اجتماعی دانش‌آموزان را به‌شکل مؤثری ارتقاء می‌دهد و آن‌ها را به تعامل و همکاری بیشتر ترغیب می‌کند. از مهمترین دلایل موفقیت این روش می‌توان به ماهیت چندبعدی بازی اتاق فرار اشاره کرد که به‌طور هم‌زمان جنبه‌های شناختی، هیجانی و اجتماعی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این بازی با ارائۀ چالش‌هایی متناسب با توانایی‌های دانش‌آموزان، آن‌ها را به جست‌وجوی راه‌حل‌های خلاقانه و تصمیم‌گیری‌های مسئولانه تشویق کرده و اعتمادبه‌نفس و خودآگاهی آنان را تقویت می‌کند. همچنین، فعالیت گروهی این بازی فرصتی برای تجربۀ عملی هم‌فکری و همدلی فراهم می‌آورد. همچنین، پیوند این رویکرد با برنامۀ درسی مهارت‌های زندگی، ارزش افزوده چشمگیری ایجاد می‌کند. برخلاف روش‌های سنتی که بیشتر بر انتقال اطلاعات تمرکز دارند، این بازی امکان تمرین مهارت‌ها در موقعیت‌های شبیه‌سازی‌شده و واقعی را فراهم می‌سازد و به‌این ترتیب یادگیری عمیق‌تر و پایدارتر را سبب می‌شود. کاربرد نتایج این پژوهش فراتر از فضای کلاس درس بوده و می‌تواند در طراحی برنامه‌های غیردرسی، کارگاه‌های مهارت‌آموزی و فعالیت‌های فوق‌برنامه نیز مورداستفاده قرار گیرد. درنتیجه استفادۀ هدف‌مند و برنامه‌ریزی‌شده از بازی‌های آموزشی به‌ویژه اتاق فرار، با ایجاد محیطی پویا، تعاملی و جذاب، می‌تواند به‌عنوان روشی نوین و مؤثر در آموزش مهارت‌های زندگی در دورۀ ابتدایی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. این روش با پیوند آموزش نظری و تجربۀ عملی، زمینه‌ساز تربیت نسلی خواهد بود که علاوه‌بر دانش علمی، از مهارت‌های اجتماعی و فرهنگی بالایی برخوردار است.

 

منابع

−       جوادی، زهرا. مرادی، رحیم. باقری، محسن. (1403). تأثیر یادگیری مفاهیم درس قرآن (مبتنی‌بر بازی اتاق فرار آموزشی)؛ بر درگیری تحصیلی دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-علوم‌تربیتی از دیدگاه اسلام، دورۀ 12، شمارۀ 25، 54-37.

−       سلیمی، امیررضا. (1399). مدارس اجتماعی؛ راهکاری کالبدی برای افزایش تعاملات اجتماعی در بستر محله. فصلنامۀ علمی‌تخصصی-معماری‌شناسی، دورۀ 3، شمارۀ 15، 5-1.

−       شریفی‌اردانی، علیرضا. خرمائی، فرهاد. (1401). رابطۀ‌ سرمایۀ اجتماعی و فرهنگی والدین با مهارت‌های اجتماعی فرزندان: نقش واسطه‌ای سبک‌های والدین دربرخوردبا هیجانات منفی کودکان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، دورۀ 12، شمارۀ 45، 142-121.

−       قدرتی، زهراسادات. درویش، بهروز. بلانیان، ندا. (1402). بررسی شاخص‌های تأثیرگذار بر طراحی دبستان و مرکز خلاقیت کودکان باتأکیدبر ارتقاء خلاقیت محیطی و افزایش مهارت‌های اجتماعی در کودکان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-معماری و شهرسازی آرمانشهر، دورۀ 16، شمارۀ 43، 194-177.

−       قدرتی، زیبا. قدرتی، سیما. (1396). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی از طریق بازی بر مشکلات رفتاری دانش‌آموزان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، دورۀ 8، شمارۀ 33، 178-161.

−       مرادی، رحیم. ابطحی، معصومه‌سادات. کریمیان، مجتبی. (1403). تأثیر اتاق فرار آموزشی بر خلاقیت و درگیری تحصیلی دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-اندیشه‌های نوین تربیتی، دورۀ 20، شمارۀ 2؛ (پیاپی 72)، 115-105.

−       یاراحمدیان، مهرداد. شیرکوند، فروغ. ادوای، فرشید. حنائی‌اهواز، هلن. (1403). آموزش مهارت‌های زندگی ازطریق بازی به دانش‌آموزان ابتدایی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات روان‌شناسی و علوم‌تربیتی، دورۀ 6، شمارۀ 77، 101-87.

−       Chen, Hsiu-Ling.Yohannes, Abebayehu Yohannes.Hung, Ning‐Li. (2024). Effects Of Escape Room Game-Based Civics Education On Junior High School Students’ Learning Motivation, Critical Thinking And Flow Experience. British Journal of Educational Technology, 56(3): 1170-1190.

−       Jiaopin, Ren. Xu, Wei. Liu, Ziqing. (2019). The Impact Of Educational Games On Learning Outcomes: Evidence From A Meta-Analysis. International Journal Of Game-Based Learning, 14(1): 1-25.

−       Karol, Elizabeth. Smith, Dianne. (2018). Impact Of Design On Emotional, Psychological, Or Social Well-Being For People With Cognitive Impairment. HERD Health Environments Research & Design Journal, 12(3): 220-232.

−       Makri, Agoritsa. Vlachopoulos, Dimitrios. Martina, Richard A. (2021). Digital Escape Rooms As Innovative Pedagogical Tools In Education: A Systematic Literature Review. Journal Of Sustainability, 13(8): 1-29.

−       Marilyn, Fleer. Veresov, Nikolai. Walker, Sue. (2017). Re-Conceptualizing Executive Functions As Social Activity In Children's Playworlds. Learning. Journal Of Culture And Social Interaction, 14(1): 1-11.

−       Walls, Jill K. (2018). To What Extent Do Parents Of Montessori-Educated Children “Do Montessori” At Home? Preliminary Findings And Future Directions. Journal Of Montessori Research, 4(1): 14-24.

−       Zachari, Panagiota. Papakostas, Christos. Troussas, Christos. Krouska, Akrivi. Mylonas, Phivos. & Sgouropoulou, Cleo. (2024). Investigating The Role Of Digital Escape Rooms In Enhancing Educational Outcomes Through Game-Based Learning. 9th South-East Europe Design Automation, Computer Engineering, Computer Networks and Social Media Conference (SEEDA-CECNSM), Athens, Greece, 193-198.

202

 

[1] Department of Educational Sciences, Mal.C, Islamic Azad University, Malayer, Iran.

3962611568@iau.ir

[2] *Department of Educational Sciences, Mal.C, Islamic Azad University, Malayer, Iran. (Corresponding Author): goudarzi4130@iau.ir

[3]  گروه علوم‌تربیتی، واحد ملایر، دانشگاه آزاداسلامی، ملایر، ایران.

3962611568@iau.ir

[4] * گروه علوم‌تربیتی، واحد ملایر، دانشگاه آزاداسلامی، ملایر، ایران. (نویسندۀ مسئول) 

goudarzi4130@iau.ir 

[5]  David A. Kolb

[6]  Albert Bandura

[7]  George Pólya

[8]  Paul E. Torrance

[9]  Benjamin Bloom

[10]  Herbert A. Simon

[11]  David W. Johnson & Roger T. Johnson

[12]  Carol D. Ryff


مقالات مرتبط

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1404-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]