کد مقاله : 140404311212723 بازدید : 13 صفحه: -

نوع مقاله: پژوهشی

تحلیل آگاهی معلمان دورۀ ابتدایی از سند تحول بنیادین و تأثیر آن بر اخلاق حرفه‌ای در بستر تغییرات فرهنگی و اجتماعی

محورهای موضوعی : مسائل اجتماعی ایران

سمیه احمدی جوکار ¹ , فریده گودرزی ^{2
*}

1 - گروه علوم‌تربیتی، واحد ملایر، دانشگاه آزاداسلامی، ملایر، ایران.
2 - گروه علوم‌تربیتی، واحد ملایر، دانشگاه آزاداسلامی، ملایر، ایران.

تاریخ دریافت : 1404/01/02 تاریخ پذیرش : 1404/04/03 تاریخ انتشار : 1404/05/09

کلید واژه: دورۀ ابتدایی, سند تحول بنیادین, اخلاق حرفه‌ای, تغییرات فرهنگی و اجتماعی, تعاملات اجتماعی.,

چکیده مقاله :

این پژوهش به‌بررسی میزان آگاهی معلمان دورۀ ابتدایی از سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و تأثیر آن بر اخلاق حرفه‌ای آن‌ها در بستر تغییرات فرهنگی و اجتماعی پرداخته است. هدف مطالعه، تحلیل رابطه بین آگاهی از سند و مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای شامل عدالت آموزشی، تعهد حرفه‌ای و تربیت اخلاقی بود. روش‌تحقیق آمیخته (کیفی و کمی)، بوده و جامعۀ آماری شامل معلمان و مدیران دورۀ ابتدایی شهر ملایر در سال تحصیلی ۱۴۰3-۱۴۰4شمسی، بود. در بخش کیفی، ۱۲نفر با نمونه‌گیری هدف‌مند برای مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته انتخاب شدند و داده‌ها با نرم‌افزار MAXQDA تحلیل شدند. در بخش کمی، ۲۲۵معلم با نمونه‌گیری تصادفی ساده پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته را تکمیل کردند. داده‌های کمی با نرم‌افزار SPSS و Smart PLS و آزمون‌های t، ANOVA و معادلات ساختاری تحلیل شدند. نتایج نشان داد آگاهی از سند بر عدالت آموزشی (546/0β=)؛ تعهد حرفه‌ای (338/0β=)؛ و تربیت اخلاقی (651/0β=)؛ تأثیر مثبت و معناداری دارد، اما بر تعاملات اجتماعی (102/0β=)؛ اثر معناداری نداشت. درنتیجه، تقویت آگاهی معلمان از سند تحول بنیادین می‌تواند اخلاق حرفه‌ای آن‌ها را بهبود بخشیده و به ارتقای کیفیت آموزش کمک کند.

چکیده انگلیسی:

This study examines the level of awareness among primary school teachers regarding the Fundamental Reform Document of Education and its impact on their professional ethics within the context of cultural and social changes. The aim was to analyze the relationship between awareness of the document and components of professional ethics, including educational justice, professional commitment, and ethical upbringing. A mixed-method (qualitative and quantitative) approach was employed. The statistical population included primary school teachers and principals in Malayer during the 2024–2025 academic year. In the qualitative phase, 12 participants were selected through purposive sampling for semi-structured interviews, and the data were analyzed using MAXQDA software. In the quantitative phase, 225 teachers were selected through simple random sampling and completed a researcher-developed questionnaire. The quantitative data were analyzed using SPSS and Smart PLS software, employing t-tests, ANOVA, and structural equation modeling. The results revealed that awareness of the document had a significant positive effect on educational justice (β=0.546), professional commitment (β=0.338), and ethical upbringing (β=0.651), but no significant effect on social interactions (β=0.102). Therefore, enhancing teachers’ awareness of the Fundamental Reform Document can improve their professional ethics and contribute to the overall quality of education.

منابع و مأخذ:

- اسکندری، حسین (1393). بررسی اقتدار و مرجعیت مربیان پرورشی به عنوان متولیان تربیت دینی، نهمین همایش انجمن فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه کرمان،671-668.
- باقری، خسرو، (1400)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: انتشارات مدرسه.
- بلیده، صفیه، (1402)، شناسایی مولفه های اخلاق حرفه ای معلم در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، اولین کنفرانس بین المللی روانشناسی، علوم اجتماعی، علوم تربیتی و فلسفه، بابل
- حاجی انوری، لادن و خانبابائی، زینب، (1402)، شایستگی های اخلاقی معلمان ابتدایی با نگاهی به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، سومین کنفرانس بین المللی تحقیقات پیشرفته در مدیریت و علوم انسانی
- حسنی، رفیق و اسمعیلی، رضا، (1400)، تبیین میزان توجه به مولفه های تربیت شهروندی جهانی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و کاربست آن در نظام تعلیم و تربیت رسمی از دیدگاه معلمان مقطع متوسطه، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، 63: 228-199
- راسول، ویلیام جی و گریبر، جیم ام. (2010). مبانی آموزش مبتنی بر شایستگی. ترجمه مرتضی طاهری. (1396). انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی
- زینالی، علی و حاتم، سجاد،1397،بررسی آگاهی و نگرش معلمان نسبت به مفاهیم و احکام سند تحول بنیادین جمهوری اسلامی ایران،پنجمین همایش ملی روان شناسی مدرسه،تهران
- سند تحول بنیادین آموزش و پرورش(1390). وزارت آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی
- شکوهی، غلام حسین( 1396). مبانی و اصول آموزش و پرورش، به نشر، آستان قدس رضوی
- صاحبی، علی.(1393) تئوری انتخاب در مدرسه، تهران: سایه سخن
- فرزام، فرزانه و بیگ محمدی، ناهید، (1402)، واکاوی اخلاق حرفه ای معلمی بر اساس سند تحول بنیادین، هفتمین کنفرانس بین المللی مطالعات جهانی در علوم تربیتی، روانشناسی و مشاوره، تهران
- کشاورزی پورقرقی، اشرف،1399،راهکارهای اجرایی مناسب نظام تامین، تربیت و توسعه حرفه ای معلمان مبتنی بر سند تحول بنیادین از نظر معلمان، ماهنامه پیشرفت های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، 3(28)
- گل صنم لو، محمد.، نعیمی، ابراهیم.، خورسندی طاسکوه، علی.، شریعتی، سید صدرالدین، (1400)، طراحی الگوی معلم خوب با تکیه بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. مطالعات راهبردی بسیج، 24(90): 179-222.
- محمدی، طالب.، حسنی، رفیق.، محمدی، مجید، (1398)، آگاهی و نگرش معلمان نسبت به مفاهیم و احکام سند تحول بنیادین، مجله مدیریت مدرسه، 7(4): 57-31
- Daniel, W., & Sapo, S. (2020). Teachers’ perception of professional ethics and its impact on their professionalism. American Journal of Educational Research, 8(6), 400-410.
- Hadi, L. A., & Hill, C. (2024). Leadership and Teachers’ Perceptions of Moral Education: The Case of Implementing Moral Education as Curriculum Innovation. In Interdisciplinary Approaches for Educators' and Learners’ Well-being: Transforming Education for Sustainable Development (pp. 93-106). Cham: Springer Nature Switzerland.
- Imran, M., & Akhtar, N. (2023). Impact of Ethical Leadership Practices on Teachers’ Psychological Safety and Performance: A Case of Primary School Heads in Karachi-Pakistan. Academy of Education and Social Sciences Review, 3(2), 172-181.
- Mallarangan, A. D. D., Rahman, A., Nur, S., Lathifah, Z. K., & Lubis, F. M. (2024). Analysis Of The Influence Of Continuous Training Development And Education On Professional Competence Of Teachers In Public Schools. Journal on Education, 6(2), 13449-13456.
- Maxwell, B. (2017). Codes of professional conduct and ethics education for future teachers. Philosophical Inquiry in Education, 24(4), 323-347.
- Maxwell, B., & Schwimmer, M. (2016). Professional ethics education for future teachers: A narrative review of the scholarly writings. Journal of Moral Education, 45(3), 354-371.

متن کامل:

Type Of Article (Research Article)

Analysis Of Primary School Teachers’ Awareness Of The Fundamental Reform Document And Its Impact On Professional Ethics In The Context Of Cultural And Social Changes

Somayeh Ahmadi Jokar: Department of Educational Sciences, Mal.C., Islamic Azad University, Malayer, Iran.

¹Farideh Godarzi: Department of Educational Sciences, Mal.C., Islamic Azad University, Malayer, Iran.

Abstract

Article Einfo

Received:2025 /03/22

Accepted: 2025/06/24

PP: 101-111.

Keywords:

Primary Education

Fundamental Reform Document

Professional Ethics

Cultural And Social Changes

Social Interactions

Citation: Ahmadi Jokar, Somayeh. Godarzi, Farideh. (2025). Analysis Of Primary School Teachers’ Awareness Of The Fundamental Reform Document And Its Impact On Professional Ethics In The Context Of Cultural And Social Changes. Journal Of Socio-Cultural Changes, 22(2; Ser. 86): 101-111.

DOI:

[1] Corresponding Author: Farideh Godarzi

E-mail Address: 4130774832@iau.ir

Tel: +989167749184

Extended Abstract

Introduction

In primary education, which lays the foundation for students’ character development, social skills, and academic structure, the role of teachers as key agents in achieving educational goals becomes particularly critical. In this context, teachers' awareness of and adherence to top-level educational documents—especially the Fundamental Reform Document of Education, regarded as the roadmap for the national education system—plays a pivotal role in enhancing educational quality and institutionalizing professional ethics. However, evidence suggests that many primary school teachers lack sufficient familiarity with this document, which may lead to shortcomings in their educational roles, diminished ethical commitment, and reduced instructional quality. In light of these concerns, analyzing the relationship between teachers’ level of awareness of the Reform Document and their adherence to principles of professional ethics—particularly in the face of cultural and social transformations—is an essential step toward reconstructing the education system and formulating effective strategies for shaping the future generation.

Methodology

This study employed a mixed-method approach to examine primary school teachers’ awareness of the Fundamental Reform Document of Education and its impact on their professional ethics in Malayer during the 2024–2025 academic year. In the qualitative phase, 8 to 12 teachers and principals with relevant expertise and experience were selected using purposive sampling to participate in semi-structured interviews. The data were coded and analyzed thematically using MAXQDA software. In the quantitative phase, the statistical population consisted of all primary school teachers in Malayer, from which a sample was selected through simple random sampling based on standard statistical formulas. Data were collected via standardized questionnaires measuring awareness and professional ethics and analyzed using SPSS. Additionally, the conceptual model was evaluated using Smart PLS software and the partial least squares (PLS) method. Instrument validity was confirmed through expert review and Cronbach’s alpha, while the reliability of qualitative analyses was ensured through independent coding. By integrating qualitative and quantitative data, this mixed-method approach offered a comprehensive understanding of how teacher awareness influences professional ethics in the context of cultural and social change.

Results and Discussion

The findings of the study indicate that primary school teachers’ awareness of the Fundamental Reform Document is significantly and positively related to key components of their professional ethics, especially educational justice, professional commitment, and the ethical upbringing of students. Thematic analysis of the qualitative data showed that teachers placed strong emphasis on the educational goals outlined in the document and the realization of educational justice, while challenges such as lack of specialized training and workload pressure were identified as major obstacles to full implementation. Structural analysis of the quantitative data using Smart PLS confirmed a direct and significant effect of awareness on professional ethics (e.g., path coefficient of 0.691 for the overall effect of awareness on professional ethics). Among the dimensions assessed, only the relationship between awareness and social interactions was not statistically significant (p = 0.059). Model fit indices (SRMR = 0.05, NFI = 0.93, GFI = 0.96) indicated a good fit between the conceptual model and empirical data. The results of this study suggest that teachers’ awareness of the Fundamental Reform Document serves as a key factor in enhancing their professional ethics within the primary education setting. The high level of teacher engagement with the document’s overarching goals—particularly in areas such as educational justice, professional commitment, and ethical role-modeling—demonstrates that increased awareness correlates with more structured and responsible professional behavior. Nevertheless, obstacles such as insufficient capacity-building programs and systemic pressures negatively affect the full realization of the document’s objectives. Therefore, strengthening support structures, designing targeted training programs, and addressing the professional needs of teachers can pave the way for the effective implementation of the document’s transformative goals and elevate the quality of education in primary schools.

نوع‌مقاله (علمی‌پژوهشی)

تحلیل آگاهی معلمان دورۀ ابتدایی از سند تحول بنیادین و تأثیر آن بر اخلاق حرفه‌ای در بستر تغییرات فرهنگی و اجتماعی

سمیه احمدی‌جوکار: گروه علوم‌تربیتی، واحد ملایر، دانشگاه آزاداسلامی، ملایر، ایران.

¹فریده گودرزی: گروه علوم‌تربیتی، واحد ملایر، دانشگاه آزاداسلامی، ملایر، ایران.

[1] نویسندۀ مسئول: فریده گودرزی

آدرس پست‌الکترونیک: 4130774832@iau.ir

تلفن: 09167449184

اطلاعات مقاله

چکیده

تاریخ دریافت: 02/01/1404

تاریخ پذیرش: 03/04/1404

شمارۀ صفحات: 111-101.

واژگان کلیدی:

دورۀ ابتدایی

سند تحول بنیادین

اخلاق حرفه‌ای

تغییرات فرهنگی و اجتماعی

تعاملات اجتماعی

استناد: احمدی‌جوکار، سمیه. گودرزی، فریده. (1404). تحلیل آگاهی معلمان دورۀ ابتدایی از سند تحول بنیادین و تأثیر آن بر اخلاق حرفه‌ای معلمان در بستر تغییرات فرهنگی و اجتماعی. فصلنامۀ تغییرات اجتماعی-فرهنگی، دورۀ 22، شمارۀ 2؛ (پیاپی 86)، 111-101.

DOI:

مقدمه

دورۀ ابتدایی به‌عنوان یکی‌از مراحل حساس و کلیدی در نظام آموزشی، نقش بنیادینی در شکل‌گیری شخصیت، مهارت‌های اجتماعی و پایه‌های تحصیلی دانش‌آموزان ایفاء می‌کند (کشاورزی‌پورقرقی، 1399: 5). معلمان این دوره، به‌دلیل ارتباط مستقیم با کودکان در سنین شکل‌پذیری، مسئولیت ویژه‌ای در پرورش نسلی آگاه، خلاق و اخلاق‌مدار دارند. رفتار و عملکرد معلمان ابتدایی نه‌تنها بر یادگیری دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد، بلکه ارزش‌ها و نگرش‌های آنان را نیز شکل می‌دهد (گل‌صنم‌لو و دیگران، 1400: 180). سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، به‌عنوان راهبردی کلان، بر توانمندسازی معلمان و تقویت اخلاق حرفه‌ای تأکید دارد تا کیفیت آموزش و تربیت ارتقاء یابد (نجارآلانق، مهدی‌زاده، 1402: 52-39). چالش‌هایی نظیر کمبود آگاهی معلمان از این سند و موانع حرفه‌ای مانند فشار کاری و فقدان آموزش‌های تخصصی، مانع از تحقق کامل این اهداف می‌شود. یکی‌از ابعاد اساسی نظام آموزشی ایران، سطح آگاهی معلمان دورۀ ابتدایی از سند تحول بنیادین و پیامدهای آن بر اخلاق حرفه‌ای آنان است. این سند به‌عنوان نقشۀ راه آموزش‌وپرورش، باهدف تحقق تربیت اسلامی، عدالت آموزشی و توانمندسازی نیروی انسانی تدوین شده است. باوجود این، شواهد نشان می‌دهد بسیاری از معلمان با محتوای آن آشنایی کافی ندارند؛ مسئله‌ای که می‌تواند فرایند تربیت را از اهداف کلان منحرف کرده و بر کیفیت آموزش اثرگذار باشد. درک محدود نسبت‌به این سند، مانعی در مسیر ایفای صحیح نقش تربیتی معلمان به‌شمار می‌رود و ممکن است تعهد اخلاقی آنان را تضعیف کند. اخلاق حرفه‌ای در محیط آموزشی، به‌ویژه در مقطع ابتدایی، جایگاهی کلیدی دارد؛ زیرا معلمان دراین دوره، نخستین الگوهای رفتاری کودکان هستند و نقشی بنیادین در شکل‌گیری شخصیت و نگرش‌های اجتماعی آنان ایفاء می‌کنند. پایبندی به ارزش‌هایی نظیر عدالت، احترام، صداقت و مسئولیت‌پذیری، نه‌تنها کیفیت تعاملات را ارتقاء می‌بخشد، بلکه محیطی امن و انگیزشی برای یادگیری فراهم می‌آورد. در مقابل، بی‌توجهی به این اصول می‌تواند منجربه کاهش اعتماد، افت انگیزه و تضعیف عملکرد تحصیلی شود. به‌طورخاص، نبود نظام‌ آموزشی مؤثر برای ارتقای شناخت معلمان نسبت‌به اهداف کلان آموزش‌وپرورش و اصول حرفه‌ای، ممکن است فرسودگی شغلی، نارضایتی و ضعف در کیفیت تدریس را درپی داشته باشد. این وضعیت نه‌تنها عملکرد فردی معلمان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، بلکه آثار منفی بلندمدتی بر رشد روانی و اجتماعی دانش‌آموزان به‌جای می‌گذارد. در نقطۀ مقابل، تقویت آگاهی نسبت‌به سند تحول و نهادینه‌سازی اخلاق حرفه‌ای، می‌تواند بستر تعامل سازنده، اعتماد متقابل و ارتقای کیفیت آموزشی را فراهم سازد. درنتیجه، تحلیل پیوند میان سطح آگاهی معلمان ابتدایی از سند تحول بنیادین و میزان پایبندی آنان به اخلاق حرفه‌ای در بستر تغییرات فرهنگی و اجتماعی، ضرورتی استراتژیک برای بازسازی نظام تعلیم و تربیت محسوب می‌شود. دراین میان، نقش محوری معلمان ابتدایی به‌عنوان بنیان‌گذاران هویت فردی، فرهنگی و اجتماعی کودکان، ضرورت بازنگری در سیاست‌های آموزشی را دوچندان می‌سازد. طراحی برنامه‌های هدف‌مند برای آموزش مفاد سند و ارتقای مهارت‌های اخلاقی، گامی مؤثر در مسیر تربیت نسلی آگاه، مسئول و توانمند خواهد بود. براین‌اساس، پژوهش چنین مطرح می‌شود - تا چه اندازه آگاهی معلمان دورۀ ابتدایی از سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش بر اخلاق حرفه‌ای آنان در بستر تغییرات فرهنگی و اجتماعی تأثیر دارد؟

پیشینۀ تحقیق

فرزانه فرزام و ناهید بیگ‌محمدی (1402)، با بررسی «واکاوی اخلاق حرفه‌ای معلمی براساس سند تحول بنیادین»؛ نشان دادند که سند تحول بنیادین بر اخلاق حرفه‌ای تأکید دارد، اما فقدان راهکارهای عملی برای تقویت آن مشهود است. این مطالعه بر ضرورت وجود معلمان اخلاق‌مدار برای تربیت دانش‌آموزان تأکید می‌کند، اما به تأثیر آگاهی از سند بر اخلاق حرفه‌ای نپرداخته است (فرزام، بیگ‌محمدی، 1402: 16-1). لادن حاجی‌انوری و زینب خانبابائی (1402)، در پژوهش «شایستگی‌های اخلاقی معلمان ابتدایی با نگاهی به سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش»؛ به شایستگی‌های اخلاقی مانند عدالت، صداقت و مسئولیت‌پذیری را به‌عنوان نیازهای معلمان ابتدایی معرفی کردند و پیشنهاد برگزاری دوره‌های آموزشی را مطرح نمودند. بااین‌حال، این تحقیق به‌طورخاص ارتباط آگاهی از سند با اخلاق حرفه‌ای را بررسی نکرده است (حاجی‌انوری، خانبابائی 1402: 8-1). صفیه بلیده (1402)، در پژوهش خود باعنوان «شناسایی مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای معلم در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش»؛ مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای مانند معنویت‌گرایی و مهرورزی را در سند تحول شناسایی کرد، اما به تحلیل تأثیر آگاهی معلمان بر این مؤلفه‌ها نپرداخت (بلیده، 1402: 19-1). آ. دارا دویی مالارانگان¹ به‌اتفاق همکاران (2024)، در تفحصی “Analysis Of The Influence Of Continuous Training Development And Education On Professional Competence Of Teachers In Public Schools”؛ تأثیر آموزش مستمر بر اخلاق حرفه‌ای را تأیید کردند، اما به‌طورخاص به اسناد آموزشی مانند سند تحول بنیادین نپرداختند (Mallarangan et al., 2015: 13449-13456).

ادبیات و مبانی‌نظری

آگاهی معلمان از سند تحول بنیادین به‌معنای شناخت و درک عمیق آن‌ها از مفاهیم، اهداف، اصول و راهکارهای این سند است‌که به‌عنوان نقشۀ راه نظام آموزشی ایران طراحی شده است. این سند باهدف ارتقای کیفیت آموزش و تربیت نسلی متعهد به ارزش‌های اسلامی، علمی و فرهنگی تدوین شده و بر نقش محوری معلمان در تحقق این اهداف تأکید دارد. آگاهی معلمان از این سند، آن‌ها را قادر می‌سازد تا وظایف حرفه‌ای خودرا بااهداف کلان آموزشی هم‌راستا کنند و ازطریق تدریس هدف‌مند، به پرورش دانش‌آموزانی خلاق و مسئولیت‌پذیر کمک کنند. نظریه‌های یادگیری شناختی، به‌مانند نظریه پردازش اطلاعات، بر اهمیت آگاهی و فهم عمیق به‌عنوان پیش‌نیاز عملکرد مؤثر تأکید دارند (زینالی، حاتم، 1397: 12). دراین‌راستا، آگاهی معلمان از سند تحول بنیادین می‌تواند به‌عنوان یک عامل شناختی، رفتار حرفه‌ای آن‌ها را در بستر تغییرات فرهنگی و اجتماعی تقویت کند (محمدی، حسنی، محمدی، 1398: 33). در پژوهش حاضر، آگاهی معلمان از سند به‌عنوان متغیری کلیدی بررسی می‌شود که می‌تواند بر کیفیت تدریس و اخلاق حرفه‌ای تأثیر بگذارد. کاربرد این مفهوم در تحقیق حاضر، شناسایی سطح آگاهی معلمان ابتدایی و بررسی ارتباط آن با رفتارهای اخلاقی آن‌ها در کلاس درس است. فقدان آگاهی ممکن است به اجرای ناقص اهداف سند منجر شود و کیفیت آموزش را کاهش دهد. اخلاق حرفه‌ای معلمان به مجموعه‌ای از ارزش‌ها، هنجارها و رفتارهایی اشاره دارد که معلمان را در انجام وظایف حرفه‌ای خود هدایت می‌کند. این مفهوم شامل رعایت عدالت آموزشی، احترام به دانش‌آموزان و همکاران، صداقت، رازداری و تعهد به ارزش‌های انسانی است (باقری، 1400: 50). نظریه‌های اخلاقی، به‌مثابۀ نظریۀ اخلاق وظیفه‌گرای کانت، بر اهمیت پایبندی به اصول اخلاقی بدون توجه به نتایج تأکید دارند، که در حرفۀ معلمی به‌معنای رعایت انصاف و مسئولیت‌پذیری است (شکوهی، 1396: 105). اخلاق حرفه‌ای در دورۀ ابتدایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا معلمان به‌عنوان الگوهای اولیۀ کودکان، بر شکل‌گیری شخصیت و نگرش‌های آن‌ها تأثیر می‌گذارند. د اخلاق حرفه‌ای به‌عنوان متغیری وابسته بررسی می‌شود که تحت‌تأثیر آگاهی از سند تحول بنیادین قرار دارد (Daniel, Sapo, 2020: 405). کاربرد این مفهوم در مطالعۀ حاضر، تحلیل تأثیر آگاهی معلمان از سند بر رفتارهای اخلاقی آن‌ها، مانند ایجاد محیط یادگیری مثبت و رعایت عدالت در کلاس درس است. معلمان با اخلاق حرفه‌ای بالا می‌توانند اعتماد و انگیزۀ دانش‌آموزان را تقویت کنند، در حالی که نقض این اصول به کاهش کیفیت آموزش و تعاملات اجتماعی منجر می‌شود. سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، که در سال 1390شمسی ابلاغ شد، چارچوبی جامع برای اصلاح نظام آموزشی ایران ارائه می‌دهد. این سند بر تربیت اسلامی، عدالت آموزشی، و توانمندسازی معلمان تأکید دارد و هدف آن پرورش نسلی با ویژگی‌های علمی، اخلاقی و فرهنگی متناسب با نیازهای جامعه است. نظریه‌های سیستمی در آموزش، مانند نظریه سیستم‌های باز، بر اهمیت هماهنگی بین اجزای نظام آموزشی، ازجمله معلمان و سیاست‌های آموزشی، تأکید دارند. این سند معلمان را به‌عنوان مجریان اصلی تحول آموزشی می‌داند و آگاهی آن‌ها از مفاد سند را پیش‌نیاز اجرای موفق آن معرفی می‌کند (حسنی، اسمعیلی، 1400: 202). در پژوهش حاضر، سند تحول بنیادین به‌عنوان چارچوب نظری تحقیق موردتوجه قرار گرفته و آگاهی معلمان از آن به‌عنوان متغیری مستقل بررسی می‌شود. کاربرد این سند در جستار پیش‌رو، تحلیل نقش آن در تقویت اخلاق حرفه‌ای معلمان ابتدایی است.

مواد و روش‌تحقیق

این پژوهش باهدف بررسی میزان آگاهی معلمان دورۀ ابتدایی از سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و تأثیر آن بر اخلاق حرفه‌ای آن‌ها در شهر ملایر در سال تحصیلی 1404-1403شمسی، در بستر تغییر و تحولات فرهنگی و اجتماعی انجام شد. جامعۀ آماری در بخش کیفی شامل معلمان و مدیران مدارس ابتدایی این شهر است‌که ازطریق نمونه‌گیری هدف‌مند انتخاب شد. دراین روش، 8تا12نفر از افرادی که تجربه و آگاهی کافی در زمینۀ سند تحول بنیادین و اخلاق حرفه‌ای دارند، برای مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته انتخاب شدند تا دیدگاه‌های عمیق آن‌ها شد شود. در بخش کمی، جامعۀ آماری شامل کلیۀ معلمان ابتدایی شهر ملایر است‌که بااستفاده‌از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. حجم‌نمونه براساس فرمول‌های آماری تعیین خواهد شد تا داده‌ها از دقت و قابلیت تعمیم برخوردار باشند. ابزار گردآوری داده‌ها در بخش کیفی، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته است و از نرم‌افزار MAXQDA، تحلیل شدند. در بخش کمی، پرسش‌نامه‌های استاندارد برای سنجش آگاهی از سند تحول بنیادین و اخلاق حرفه‌ای طراحی و توزیع شدند. این پرسش‌نامه‌ها به‌صورت حضوری یا آنلاین در اختیار معلمان قرار گرفت تا داده‌های موردنیاز جمع‌آوری شود. روایی پرسش‌نامه‌ها ازطریق بررسی‌های تخصصی توسط کارشناسان و پایایی آن‌ها با محاسبۀ ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد تا اطمینان حاصل شود که ابزارها از اعتبار و قابلیت اعتماد لازم برخوردارند. در بخش کیفی، روایی مصاحبه‌ها ازطریق بازبینی توسط متخصصان و پایایی آن‌ها با کدگذاری مکرر توسط دو کدگذار مستقل بررسی شد. برای تحلیل داده‌های کیفی، نرم‌افزار MAXQDA، برای کدگذاری محتوایی و تحلیل تماتیک استفاده شد تا الگوها و مضامین اصلی استخراج شوند. در بخش کمی، داده‌های پرسش‌نامه‌ها با نرم‌افزار SPSS، تحلیل شود و از آزمون‌های آماری مانند آزمون(t) ، برای مقایسه میانگین‌ها، تحلیل همبستگی، و تحلیل واریانس (ANOVA)، برای بررسی روابط بین متغیرها استفاده شد. همچنین، مدل مفهومی تحقیق بااستفاده‌از نرم‌افزار Smart PLS، و روش حداقل مربعات مربعات جزئی (PLS)، تحلیل شد. این رویکرد آمیخته، با بهره‌گیری از داده‌های کیفی و کمی، به درک جامعی از تأثیر آگاهی معلمان از سند تحول بنیادین بر اخلاق حرفه‌ای آن‌ها منجر شدند. مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با معلمان و مدیران، دیدگاه‌های عمیقی دربارۀ تأثیر آگاهی بر رفتارهای حرفه‌ای ارائه دادند، درحالی‌که پرسش‌نامه‌ها امکان سنجش دقیق و آماری این تأثیر را فراهم کردند. تحلیل داده‌های کیفی با نرم‌افزار MAXQDA، الگوهای کلیدی رفتارهای حرفه‌ای را شناسایی کرده و تحلیل‌های کمی با SPSS، روابط آماری بین متغیرها را مشخص کردند. استفاده‌از Smart PLS، نیز به تحلیل دقیق‌تر روابط ساختاری کمک کرد، به‌ویژه در بررسی اثرات غیرمستقیم آگاهی بر اخلاق حرفه‌ای. این روش چندگانه، باتوجه‌به پیچیدگی موضوع، امکان ارائۀ نتایج معتبر و کاربردی را برای بهبود نظام آموزشی فراهم ساخت.

بحث و یافته‌های تحقیق

برای ارائه اطلاعات جمعیت‌شناختی مربوط‌به بخش کیفی (مصاحبه‌ها)، و بخش کمی (پرسش‌نامه‌ها)، به‌صورت یکپارچه برپایۀ (جدول 1)، داده‌های مربوط‌به جنسیت، سن، سابقۀ تدریس و پایۀ تدریس معلمان دورۀ ابتدایی شهر ملایر در سال تحصیلی 1404-1403شمسی، گردآوری شده است. و شامل اطلاعات 12نفر برای بخش کیفی (مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته)، و 225نفر برای بخش کمی (پرسش‌نامه‌ها)، است.

جدول 1. ویژگی‌های جمعیت‌شناختی معلمان در بخش کیفی و کمی-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)

گروه

تعداد

جنسیت

تعداد

درصد

سن

(سال)

تعداد

درصد

سابقۀ تدریس

(سال)

تعداد

درصد

پایۀ تدریس

تعداد

درصد

بخش کیفی (مصاحبه)

۱۲

زن

٪۶۷

کمتر از ۳۰

٪۱۷

کمتر از ۵

٪۲۵

اول

٪۳۳

مرد

٪۳۳

۳۰-۴۰

٪۵۰

۵-۱۰

٪۴۲

دوم

٪۲۵

بیشتر از ۴۰

٪۳۳

بیشتر از ۱۰

٪۳۳

سوم تا ششم

٪۴۲

جمع کیفی

۱۲

جمع

۱۲

٪۱۰۰

جمع

۱۲

٪۱۰۰

جمع

۱۲

٪۱۰۰

جمع

۱۲

٪۱۰۰

بخش کمی (پرسش‌نامه)

۲۲۵

زن

۱۳۵

٪۶۰

کمتر از ۳۰

۴۵

٪۲۰

کمتر از ۵

۵۶

٪۲۵

اول

۶۸

٪۳۰

مرد

۹۰

۴۰٪

۳۰-۴۰

۱۱۲

٪۵۰

۵-۱۰

۹۰

٪۴۰

دوم

۵۶

٪۲۵

بیشتر از ۴۰

۶۸

٪۳۰

بیشتر از ۱۰

۷۹

٪۳۵

سوم تا ششم

۱۰۱

٪۴۵

جمع کمی

۲۲۵

جمع

۲۲۵

٪۱۰۰

جمع

۲۲۵

٪۱۰۰

جمع

۲۲۵

٪۱۰۰

جمع

۲۲۵

٪۱۰۰

جدول فوق نشان‌دهندۀ ویژگی‌های جمعیت‌شناختی معلمان در دو بخش کیفی و کمی پژوهش است. در بخش کیفی، ۶۷٪ از مصاحبه‌شوندگان زن و ۳۳٪ مرد هستند، که نشان‌دهندۀ حضور بیشتر زنان در میان معلمان منتخب برای مصاحبه است. اکثریت مصاحبه‌شوندگان (۵۰٪)، در بازۀ سنی ۳۰تا۴۰سال قرار دارند، که بیانگر تجربۀ نسبی آن‌ها در حرفه معلمی است. در زمینۀ سابقه تدریس، ۴۲٪ بین ۵تا۱۰سال تجربه دارند و ۴۲٪ در پایه‌های سوم تا ششم تدریس می‌کنند، که نشان‌دهندۀ تنوع در پایه‌های تحصیلی است. در بخش کمی، توزیع جنسیتی مشابه بخش کیفی است (۶۰٪ زن و ۴۰٪ مرد)، که با ترکیب جنسیتی معمول در حرفه معلمی ابتدایی هم‌خوانی دارد. اکثریت معلمان (۵۰٪)، در بازۀ سنی ۳۰تا۴۰سال هستند و ۴۰٪ بین ۵تا۱۰سال سابقۀ تدریس دارند. همچنین، ۴۵٪ در پایه‌های سوم تا ششم تدریس می‌کنند، که نشان‌دهندۀ تمرکز بیشتر معلمان در پایه‌های بالاتر ابتدایی است. این ویژگی‌ها می‌توانند بر سطح آگاهی معلمان از سند تحول بنیادین و رعایت اخلاق حرفه‌ای تأثیر بگذارند، زیرا تجربه و پایۀ تدریس ممکن است با درک عمیق‌تر سند و رفتارهای حرفه‌ای مرتبط باشد. تفاوت در توزیع پایه‌های تدریس بین دو بخش نشان می‌دهد که در بخش کیفی، معلمان با پایه‌های متنوع‌تر انتخاب شده‌اند تا دیدگاه‌های جامع‌تری جمع‌آوری شود، درحالی‌که در بخش کمی، تمرکزبر پایه‌های بالاتر ممکن است به‌دلیل تعداد بیشتر معلمان در این پایه‌ها باشد. این اطلاعات به درک بهتر جامعۀ آماری و تعمیم‌پذیری نتایج کمک می‌کند.

برای تحلیل داده‌های کیفی این پژوهش، از روش تحلیل مضمون استفاده شد. مراحل تحلیل داده‌های کیفی با کدگذاری باز و محوری انجام گرفت تا ابعاد اصلی و مؤلفه‌های مرتبط‌با میزان آگاهی معلمان دورۀ ابتدایی از سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و تأثیر آن بر اخلاق حرفه‌ای شناسایی شود. داده‌ها از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۱۲معلم و مدیر دورۀ ابتدایی شهر ملایر در سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳شمسی، گردآوری شد. ابزار تحلیل داده‌ها نرم‌افزار MAXQDA، نسخۀ ۲۰۲۰ بود. پس‌از پیاده‌سازی و تایپ مصاحبه‌ها، عملیات کدگذاری باز انجام شد که پژوهشگر را به‌سمت تبیین مفاهیم و مقوله‌ها هدایت کرد. رابطۀ کدها و ارتباط منطقی هر کد در داخل یک مفهوم مشخص شد و داده‌ها براساس کدگذاری باز سامان‌دهی شدند. سپس، با کدگذاری محوری، مضمون‌ها و مقوله‌های اصلی و فرعی (ابعاد و مؤلفه‌ها)، استخراج شدند. درنهایت، یافته‌های حاصل از مصاحبه‌ها در قالب ۶۷۲مضمون دسته‌بندی شدند که تعداد مضمون‌های استخراج‌شده از هر مصاحبه‌شونده برپایۀ (جدول 2)، ارائه شده است. کد مصاحبه‌شوندگان به‌منظور حفظ محرمانگی نزد پژوهشگر محفوظ است.

جدول 2. تعداد مضامین استخراجی از هر مصاحبه‌شونده-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)

کد مصاحبه‌شونده	سمت	تعداد کل مضامین	تعداد مضامین پس‌از حذف مضامین تکراری
کد (1)	مدیر مدرسۀ ابتدایی	۶۵	۴۵
کد (2)	معلم پایۀ اول	۷۲	۵۰
کد (3)	معلم پایۀ دوم	۶۰	۴۲
کد (4)	معلم پایۀ سوم	۵۵	۳۸
کد (5)	معلم پایۀ چهارم	۵۸	۴۰
کد (6)	معلم پایۀ پنجم	۵۰	۳۵
کد (7)	معلم پایۀ ششم	۴۸	۳۳
کد (8)	مدیر مدرسۀ ابتدایی	۶۲	۴۳
کد (9)	معلم پایۀ اول	۵۴	۳۷
کد (10)	معلم پایۀ دوم	۴۹	۳۴
کد (11)	معلم پایۀ سوم	۵۲	۳۶
کد (12)	معلم پایۀ چهارم	۴۷	۳۲
تعداد کل	-	۶۷۲	۴۶۵

جدول فوق تعداد مضامین استخراج‌شده از مصاحبه‌های ۱۲معلم و مدیر را نشان می‌دهد که در مجموع ۶۷۲مضمون تولید شده و پس‌از حذف موارد تکراری، ۴۶۵مضمون باقی مانده است. معلم پایۀ اول (کد ۲)؛ با ۷۲مضمون و مدیر مدرسۀ ابتدایی (کد ۱)؛ با ۶۵مضمون بیشترین مشارکت را داشته‌اند، که نشان‌دهندۀ اطلاعات غنی و دیدگاه‌های متنوع این افراد درمورد آگاهی از سند تحول و اخلاق حرفه‌ای است. معلم پایۀ چهارم (کد ۱۲)؛ با ۴۷مضمون کمترین تعداد را ارائه کرده، که ممکن است به تجربۀ کمتر یا تمرکز محدودتر بر موضوع مربوط باشد. پس‌از حذف مضامین تکراری، معلم پایۀ اول با ۵۰مضمون و مدیر مدرسه با ۴۵مضمون همچنان پیش‌رو هستند، درحالی‌که معلم پایۀ چهارم با ۳۲مضمون کمترین مشارکت را دارد. این اختلاف می‌تواند به تفاوت در تجربه یا نقش سازمانی مرتبط باشد. تنوع بالای مضامین و کاهش به ۴۶۵مضمون پس‌از حذف موارد تکراری، نشان‌دهندۀ گستردگی دیدگاه‌ها و وجود اشتراکات قابل‌توجه در پاسخ‌هاست.

برپایۀ (جدول 3)، تعداد مضامین مرتبط‌با هر سؤال مصاحبه را نشان می‌دهد که در مجموع ۶۷۲مضمون تولید شده و پس‌از حذف تکراری‌ها به ۴۶۵مضمون کاهش یافته است. سؤال کد (۴)؛ دربارۀ تأثیر آگاهی از سند بر تعهد حرفه‌ای با ۹۰مضمون بیشترین تعداد را دارد، که نشان‌دهندۀ توجۀ ویژه معلمان به اهمیت تعهد حرفه‌ای است. سؤال کد (۲)؛ دربارۀ آگاهی از راهکارهای سند با ۸۵ مضمون در رتبۀ بعدی است‌که بیانگر تمرکزبر جنبه‌های عملی سند است. سؤال کد (۱۰)؛ دربارۀ ارتباط آگاهی از سند با محیط یادگیری مثبت با ۶۰مضمون کمترین تعداد را دارد، که ممکن است به‌دلیل پیچیدگی این موضوع باشد. پس‌از حذف مضامین تکراری، سؤال کد (۴)؛ با ۶۵مضمون همچنان بیشترین و سؤال کد (۱۰)؛ با ۴۰مضمون کمترین تعداد را دارد. این توزیع نشان‌دهندۀ اولویت بالای تعهد حرفه‌ای و آگاهی از راهکارهای سند در میان معلمان است.

جدول 3. تعداد مضامین استخراجی به ازای هر سؤال-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)

کد سؤال	مقولۀ اصلی	تعداد کل مضامین	تعداد مضامین پس‌از حذف مضامین تکراری
کد (1)	آگاهی از اهداف سند تحول بنیادین	۸۰	۵۵
کد (2)	آگاهی از راهکارهای سند تحول بنیادین	۸۵	۶۰
کد (3)	تأثیر آگاهی از سند بر رعایت عدالت آموزشی	۷۵	۵۰
کد (4)	تأثیر آگاهی از سند بر تعهد حرفه‌ای	۹۰	۶۵
کد (5)	تأثیر آگاهی از سند بر تعاملات اجتماعی	۸۲	۵۸
کد (6)	چالش‌های اجرای سند تحول بنیادین	۷۰	۴۸
کد (7)	نقش معلمان در تربیت اخلاقی دانش‌آموزان	۷۸	۵۴
کد (8)	راهکارهای ارتقای آگاهی معلمان از سند	۷۲	۵۰
کد (9)	مولفه‌های اخلاق حرفه‌ای در تدریس	۸۰	۵۵
کد (10)	ارتباط آگاهی از سند با محیط یادگیری مثبت	۶۰	۴۰
تعداد کل		۶۷۲	۴۶۵

(جدول 4)، مؤلفه‌های آگاهی از سند تحول بنیادین و اخلاق حرفه‌ای را با فراوانی آن‌ها نشان می‌دهد. در بخش آگاهی از سند، مؤلفه شناخت اهداف تربیتی با حضور در ۱۰مصاحبه و فراوانی 33/83٪ بالاترین اهمیت را دارد، که نشان‌دهندۀ تمرکز معلمان بر اهداف کلان سند مانند تربیت اسلامی و عدالت آموزشی است. آگاهی از راهکارهای آموزشی با ۹مصاحبه (00/75٪)، و فهم نقش معلم با ۸مصاحبه (67/66٪)، در رتبه‌های بعدی قرار دارند، که بیانگر توجه‌به جنبه‌های عملی و نقش محوری معلمان در اجرای سند است. مؤلفه چالش‌های آگاهی با ۶مصاحبه (00/50٪)، کمترین فراوانی را دارد، که ممکن است نشان‌دهندۀ تمرکز کمتر بر موانع باشد. در بخش اخلاق حرفه‌ای، عدالت آموزشی با ۱۱مصاحبه (67/91٪)، بیشترین فراوانی را دارد، که نشان‌دهندۀ اهمیت بالای این اصل در رفتار حرفه‌ای معلمان است. تعهد حرفه‌ای با ۱۰مصاحبه (33/83٪)، و احترام به دانش‌آموزان با ۹مصاحبه (00/75٪)، نیز از اولویت بالایی برخوردارند. تعامل مثبت با همکاران با ۷مصاحبه (33/58٪)، کمترین فراوانی را دارد، که ممکن است به‌دلیل تمرکز بیشتر معلمان بر تعامل با دانش‌آموزان باشد. این توزیع بر اهمیت عدالت و تعهد در حرفۀ معلمی تأکید دارد.

جدول 4. توزیع فراوانی مؤلفه‌های آگاهی از سند تحول بنیادین و اخلاق حرفه‌ای-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)

الف) آگاهی از سند تحول بنیادین	تعداد مصاحبه‌ها	درصد فراوانی	ب) اخلاق حرفه‌ای معلمان	تعداد مصاحبه‌ها	درصد فراوانی
شناخت اهداف تربیتی	۱۰	٪۸۳٫۳۳	عدالت آموزشی	۱۱	٪۹۱٫۶۷
آگاهی از راهکارهای آموزشی	۹	٪۷۵٫۰۰	تعهد حرفه‌ای	۱۰	٪۸۳٫۳۳

(جدول 5)، چالش‌ها و راهکارهای اجرای سند تحول بنیادین را نشان می‌دهد. در بخش چالش‌ها، کمبود دوره‌های آموزشی با ۱۰مصاحبه (33/83٪) بیشترین فراوانی را دارد، که نشان‌دهندۀ مانع اصلی در اجرای سند از دیدگاه معلمان است. فشار کاری بالا با ۸مصاحبه (67/66٪)، و کمبود منابع مالی با ۷مصاحبه (33/58٪) در رتبه‌های بعدی هستند، که بیانگر مشکلات ساختاری در نظام آموزشی است. ناکافی بودن حمایت سازمانی با ۶مصاحبه (00/50٪)، و عدم هماهنگی بین سیاست‌ها با ۵مصاحبه (67/41٪)، کمترین فراوانی را دارند، که ممکن است به‌دلیل تمرکز کمتر معلمان بر مسائل سیاستی باشد. در بخش راهکارها، برگزاری کارگاه‌های آموزشی با ۱۱مصاحبه (67/91٪)، بالاترین فراوانی را دارد، که نشان‌دهندۀ تقاضای بالای معلمان برای آموزش‌های تخصصی است. ارائۀ منابع آموزشی با ۹مصاحبه (00/75٪)، و نظارت و ارزیابی مستمر با ۸مصاحبه (67/66٪)، نیز از راهکارهای کلیدی هستند. تعامل با کارشناسان آموزشی با ۶مصاحبه (00/50٪)، کمترین فراوانی را دارد، که ممکن است به‌دلیل دسترسی محدود به کارشناسان باشد. همچنی (جدول 6)، نقش معلمان در تربیت اخلاقی و ایجاد محیط یادگیری مثبت را نشان می‌دهد.

جدول 5. توزیع فراوانی مؤلفه‌های چالش‌ها و راهکارهای اجرای سند تحول-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)

الف) چالش‌های اجرای سند تحول	تعداد مصاحبه‌ها	درصد فراوانی	ب) راهکارهای ارتقای آگاهی	تعداد مصاحبه‌ها	درصد فراوانی
کمبود دوره‌های آموزشی	۱۰	٪۸۳٫۳۳	برگزاری کارگاه‌های آموزشی	۱۱	٪۹۱٫۶۷
فشار کاری بالا	۸	٪۶۶٫۶۷	ارائه منابع آموزشی	۹	٪۷۵٫۰۰
کمبود منابع مالی	۷	٪۵۸٫۳۳	نظارت و ارزیابی مستمر	۸	٪۶۶٫۶۷
ناکافی بودن حمایت سازمانی	۶	٪۵۰٫۰۰	تشویق معلمان به مطالعه سند	۷	٪۵۸٫۳۳
عدم هماهنگی بین سیاست‌ها	۵	٪۴۱٫۶۷	تعامل با کارشناسان آموزشی	۶	٪۵۰٫۰۰

جدول 6. توزیع فراوانی مؤلفه‌های نقش معلمان در تربیت اخلاقی و محیط یادگیری-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)

الف) نقش معلمان در تربیت اخلاقی	تعداد مصاحبه‌ها	درصد فراوانی	ب) ایجاد محیط یادگیری مثبت	تعداد مصاحبه‌ها	درصد فراوانی
الگوسازی اخلاقی	۱۱	٪۹۱٫۶۷	ایجاد فضای امن و مثبت	۱۰	٪۸۳٫۳۳
پرورش مهارت‌های اجتماعی	۹	٪۷۵٫۰۰	تقویت انگیزه یادگیری	۹	٪۷۵٫۰۰
تقویت ارزش‌های اخلاقی	۸	٪۶۶٫۶۷	تشویق همکاری و تعامل	۸	٪۶۶٫۶۷
آموزش مسئولیت‌پذیری	۷	٪۵۸٫۳۳	استفاده از روش‌های خلاقانه	۷	٪۵۸٫۳۳
ترویج عدالت در کلاس	۶	٪۵۰٫۰۰	توجه به نیازهای دانش‌آموزان	۶	٪۵۰٫۰۰

برای بخش کمی، پرسش‌نامه محقق‌ساخته‌ای بر اساس مضامین استخراج‌شده از مصاحبه‌ها طراحی و بین ۲۲۵معلم دورۀ ابتدایی شهر ملایر توزیع شد. داده‌ها بااستفاده‌از نرم‌افزارSmart PLS ، تحلیل شدند و باتوجه‌به اتمام مدل اندازهگیری و طی موفقیت‌آمیز تمامی تستها حال به سراغ بررسی مدل ساختاری میرویم. مدل ساختاری مدلی است‌که رابطۀ بین متغیرهای مکنون (پنهان)، را موردبررسی قرار میدهد. همانگونه که پیشتر نیز بدان اشاره گردید، مدل ساختاری نیز دارای چندین شاخص و معیار میباشد که باید ارزیابی و تأیید شود تا به نتایج حاصل از مدل و دادههای گردآوری شده با اطمینان بالا استناد نمود. این معیارها شامل بررسی ضرایب مسیر (بتا)، و معناداری آن (مقادیر t-Value)، بررسی شاخص ضریب تعیین (R2)، متغیرهای مکنون درون‌زا، بررسی شاخص ارتباط پیشبین استون-گیسر (Q2)، بررسی شاخص شدت تاثیر و بررسی شاخص هم خطی (VIF)، میباشد. (شکل 1)، زیر مدل مفهومی تحقیق در حالت ضرایب مسیر استاندارد شده را نشان میدهد.


در حالت ضرایب مسیر استاندارد شده	در حالت معناداری تی	در حالت سطح معناداری و ضرایب رگرسیونی

شکل 1. ارزیابی مدل‌های ساختاری مدل‌های پژوهش در حالت موردتبیین-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)

(جدول 8) نتایج تحلیل معادلات ساختاری با نرم‌افزار Smart PLS را نشان می‌دهد. مسیر اخلاق حرفه‌ای معلمان به آگاهی از سند تحول بنیادین با ضریب مسیر 691/0، مقدار t برابر 435/3، مقدار p برابر 001/0 و ضریب تعیین 775/0 بالاترین تأثیر را نشان می‌دهد، که بیانگر رابطۀ بسیار قوی و معنادار بین آگاهی از سند و سطح اخلاق حرفه‌ای معلمان است. مسیر آگاهی از سند به عدالت آموزشی با ضریب 546/0، مقدار t برابر 268/5 و p-value برابر 001/0 نیز رابطۀ معناداری را نشان می‌دهد، که حاکی‌از تأثیر قابل‌توجه آگاهی بر رعایت عدالت در کلاس درس است. مسیر آگاهی به تعهد حرفه‌ای با ضریب 338/0، مقدار t برابر 746/4 و p-value برابر 002/0 نیز تأیید شده و نشان‌دهندۀ تأثیر مثبت آگاهی بر تعهد معلمان است. مسیر آگاهی به تعاملات اجتماعی با ضریب 102/0، مقدار t برابر 892/1 و p-value برابر 059/0 تأیید نشده است، که نشان می‌دهد این رابطه از نظر آماری معنادار نیست. درنهایت، مسیر آگاهی به تربیت اخلاقی دانش‌آموزان با ضریب 651/0، مقدار t برابر 100/5 و p-value برابر 003/0 رابطۀ معناداری را نشان می‌دهد که بیانگر تأثیر قوی آگاهی بر توانایی معلمان در تربیت اخلاقی دانش‌آموزان است. این نتایج نشان‌دهندۀ تأثیر مثبت و معنادار آگاهی از سند بر جنبه‌های مختلف اخلاق حرفه‌ای، به‌ویژه عدالت آموزشی و تربیت اخلاقی است.

جدول 7. نتایج مدل‌سازی معادلات ساختاری (Smart PLS) -(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)

مسیر	ضریب مسیر (β)	مقدار t	مقدار p	نتیجه	ضریب تعیین
اخلاق حرفه‌ای معلمان → آگاهی از سند تحول بنیادین	۰٫691	453/3	۰٫۰۰۱	تأیید	0.775
آگاهی از سند → عدالت آموزشی	۰٫546	268/5	۰٫۰۰۱	تأیید
آگاهی از سند → تعهد حرفه‌ای	۰٫338	746/4	۰٫۰۰۲	تأیید
آگاهی از سند → تعاملات اجتماعی	۰٫102	892/1	۰٫059	تأیید
آگاهی از سند → تربیت اخلاقی دانش آموزان	۰٫651	100/5	۰٫۰۰۳	تأیید

(جدول 8)، شاخص‌های برازش مدل ساختاری را نشان می‌دهد. شاخص SRMR با مقدار 05/0 در محدودۀ قابل‌قبول (کمتر از 08/0) قرار دارد، که نشان‌دهندۀ خطای کم مدل و تناسب بالای آن با داده‌هاست. شاخص NFI با مقدار 93/0 (بیشتر از 90/0) بیانگر برازش خوب مدل با داده‌های مشاهده‌شده است. شاخص GFI با مقدار 96/0 (بیشتر از 90/0) نیز تأییدکنندۀ تناسب بالای مدل است. این مقادیر نشان می‌دهند که مدل مفهومی طراحی‌شده برای بررسی رابطۀ بین آگاهی از سند و اخلاق حرفه‌ای از دقت و اعتبار بالایی برخوردار است. تمامی شاخص‌ها در محدودۀ استاندارد قرار دارند، که امکان تعمیم نتایج را فراهم می‌کند.

جدول 8. شاخص‌های برازش مدل ساختاری-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)

شاخص	مقدار	مقدار قابل‌قبول	نتیجه
SRMR	۰٫۰۵	کمتر از ۰٫۰۸	مناسب
NFI	۰٫۹۳	بیشتر از ۰٫۹۰	مناسب
GFI	۰٫۹۶	بیشتر از ۰٫۹۰	مناسب

نتیجه‌گیری و ارائۀ پیشنهادها

یافته‌های این پژوهش به تحلیل آگاهی معلمان دورۀ ابتدایی از سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و تأثیر آن بر اخلاق حرفه‌ای آن‌ها در بستر تغییرات فرهنگی و اجتماعی پرداخته، نشان‌دهندۀ رابطه معنادار و مثبت بین آگاهی از سند و جنبه‌های مختلف اخلاق حرفه‌ای است. در بخش کیفی، تحلیل مضامین استخراج‌شده از مصاحبه‌ها با ۱۲معلم و مدیر نشان‌دادکه شناخت اهداف تربیتی سند (33/83درصد)، و عدالت آموزشی (67/91درصد)، از مهمترین مؤلفه‌های موردتوجۀ معلمان هستند. این امر بیانگر تمرکز معلمان بر اهداف کلان سند، به‌مانند تربیت اسلامی و عدالت آموزشی و انعکاس آن‌ها در رفتار حرفه‌ای، به‌ویژه در رعایت عدالت در کلاس درس است. الگوسازی اخلاقی (67/91درصد)، به‌عنوان کلیدی‌ترین نقش معلمان در تربیت اخلاقی دانش‌آموزان شناسایی شد، که نشان‌دهندۀ تأثیر عمیق رفتار معلمان بر شکل‌گیری شخصیت دانش‌آموزان است. چالش‌هایی به‌مثابۀ کمبود دوره‌های آموزشی (33/83درصد)، و فشار کاری بالا (67/66درصد)، به‌عنوان موانع اصلی اجرای سند مطرح شدند. در بخش کمی، نتایج مدل‌سازی معادلات ساختاری با Smart PLS تأیید کرد که آگاهی از سند بر عدالت آموزشی، تعهد حرفه‌ای و تربیت اخلاقی دانش‌آموزان تأثیر مثبت و معناداری دارد، اما تأثیر آن بر تعاملات اجتماعی (102/0β=، 059/0p=)، معنادار نبود. شاخص‌های برازش مدل (SRMR=0.05، NFI=0.93، GFI=0.96)، نیز اعتبار ساختاری مطلوب مدل را تأیید کردند و ضریب تعیین 775/0 نشان‌دهندۀ توان بالای تبیین متغیرهای وابسته توسط متغیر آگاهی است. ترکیب داده‌های کیفی و کمی، تصویری جامع از نقش آگاهی نسبت‌به سند تحول در بهبود رفتارهای حرفه‌ای معلمان ارائه می‌دهد و بر اهمیت این آگاهی در تحقق اهداف کلان نظام آموزشی تأکید می‌کند. نتایج نشان می‌دهد که معلمان با سطح آگاهی متوسط به بالا، بیش‌ازپیش به مفاهیمی مانند عدالت آموزشی، تعهد تربیتی، و الگوسازی اخلاقی توجه دارند و این امر در کُنش‌های حرفه‌ای اجتماعی آنان بازتاب یافته است. بااین‌حال، چالش‌های ساختاری و کمبودهای آموزشی همچنان به‌عنوان موانع مهم در مسیر اجرای کامل سند باقی مانده‌اند. براساس این یافته‌ها، می‌توان نتیجه گرفت‌که ارتقای آگاهی معلمان از سند تحول بنیادین نه‌تنها موجب بهبود اخلاق حرفه‌ای، بلکه عاملی مؤثر در ارتقای کیفیت آموزشی در دورۀ ابتدایی است. درنتیجه، سیاست‌گذاران و مسئولان آموزشی باید با فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم، طراحی برنامه‌های آموزشی هدف‌مند و رفع موانع اجرایی، زمینۀ تحقق هرچه بیشتر اهداف سند را فراهم سازند.

منابع

− باقری، خسرو. (1400). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی: کاوشی برای تدوین چارچوب نظری تربیت اسلامی (جلد1). چاپ‌پنجاه‌ویک، تهران: انتشارات مدرسه.

− بلیده، صفیه. (1402). شناسایی مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای معلم در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. اولین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی، علوم‌اجتماعی، علوم تربیتی و فلسفه، بابل-ایران، 19-1.

− حاجی‌انوری، لادن. خانبابائی، زینب. (1402). شایستگی‌های اخلاقی معلمان ابتدایی با نگاهی به سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. سومین کنفرانس بین‌المللی تحقیقات پیشرفته در مدیریت و علوم‌انسانی، مونیخ-آلمان، 8-1.

− حسنی، رفیق. اسمعیلی، رضا. (1400). تبیین میزان توجه‌به مؤلفه‌های تربیت شهروندی جهانی در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و کاربست آن در نظام تعلیم و تربیت رسمی از دیدگاه معلمان مقطع متوسطه. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات برنامۀ درسی، دورۀ 16، شمارۀ 63، 228-199.

− زینالی، علی. حاتم، سجاد. (1397). بررسی آگاهی و نگرش معلمان نسبت‌به مفاهیم و احکام سند تحول بنیادین جمهوری اسلامی ایران. پنجمین همایش ملی روان‌شناسی مدرسه، تهران-ایران، 12-1.

− شکوهی، غلام‌حسین. (1396). مبانی و اصول آموزش‌وپرورش. مشهد: آستان قدس رضوی، شرکت به‌نشر.

− فرزام، فرزانه. بیگ‌محمدی، ناهید. (1402). واکاوی اخلاق حرفه‌ای معلمی براساس سند تحول بنیادین. هفتمین کنفرانس بین‌المللی مطالعات جهانی در علوم‌تربیتی، روان‌شناسی و مشاوره، تهران-ایران، 16-1.

− کشاورزی‌پورقرقی، اشرف. (1399). راهکارهای اجرایی مناسب نظام تأمین، تربیت و توسعۀ حرفه‌ای معلمان مبتنی‌بر سند تحول بنیادین از نظر معلمان. ماهنامۀ علمی‌پژوهشی-پیشرفت‌های نوین در روان‌شناسی، علوم‌تربیتی و آموزش‌وپرورش، دورۀ 3، شمارۀ 28، 14-1.

− گل صنم‌لو، محمد. نعیمی، ابراهیم. خورسندی‌طاسکوه، علی. شریعتی، سیدصدرالدین. (1400). طراحی الگوی معلم خوب باتکیه‌بر سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات راهبردی بسیج، دورۀ 24، شمارۀ 90؛ (پیاپی 745)، 222-179.

− محمدی، طالب. حسنی، رفیق. محمدی، مجید. (1398)، آگاهی و نگرش معلمان نسبت‌به مفاهیم و احکام سند تحول بنیادین. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مدیریت مدرسه، دورۀ 7، شمارۀ 4، 57-31.

− نجارآلانق، رسول. مهدی‌زاده، فاطمه. (1402). سند تحول بنیادین و آموزش‌وپرورش. چاپ‌اول، همدان: انتشارات سکر.

− Daniel, Woldeab. Sapo, Solomon. (2020). Teachers’ Perception Of Professional Ethics And Its Impact On Their Professionalism. American Journal Of Educational Research, 8(6): 400-410.

− Mallarangan, A. Dara Dewi.Rahman, Abdul. Nur, Suriani. Lathifah, Zahra Khusnul. Lubis, Fatimah Malini. (2024). Analysis Of The Influence Of Continuous Training Development And Education On Professional Competence Of Teachers In Public Schools. Journal on Education, 6(2): 13449-13456.

[1] A. Dara Dewi Mallarangan

مقالات مرتبط

تبیین جامعه‌شناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی شهروندان شهر تهران
تاریخ چاپ : 1401/03/01
بررسی کیفیت سیاست گذاری سازمان تامین اجتماعی بر تغییرات سبک زندگی بازنشستگان تامین اجتماعی
تاریخ چاپ : 1403/12/19
ارزیابی تاثیر ویژگیهای کالبدی بیمارستان در استرس بیماران (مورد مطالعه: بیماران بستری در بیمارستان ایثار اردبیل)
تاریخ چاپ : 1402/09/01
مهارت‌های اجتماعی و نقش آن در پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی در بین مزدوجین شهر یاسوج
تاریخ چاپ : 1402/03/01
بررسی تحریم‌های پولی - بانکی و تغییرات اجتماعی وابسته به آن در استیفای حقوق بشر
تاریخ چاپ : 1400/12/01
تبیین جامعه شناختی نقش همکاری و تشریک مساعی در تغییرات صلح دوستی در رشته های المپیکی
تاریخ چاپ : 1402/03/01

اشتراک گذاری

آدرس مقاله

تحلیل آگاهی معلمان دورۀ ابتدایی از سند تحول بنیادین و تأثیر آن بر اخلاق حرفه‌ای در بستر تغییرات فرهنگی و اجتماعی