رویکردی بر جایگزینی اهداء عضو در قصاص در نظام حقوقی ایران
محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوقعباس دهقانی 1 * , علیرضا عسگری 2
1 - آموزش و پرورش، ایران
2 - استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد قم واحد پردیسان
کلید واژه: اعدام, مرگ مغزی, مجرم, اهداء عضو, پیوند عضو, قصاص نفس,
چکیده مقاله :
اهدای عضو و پیوند اعضاء را میتوان در زمره محسناتی برشمرد که با تدبیر برخی از فقها و مراجع، وجاهت شرعی یافته و عملی مقبول و پسندیده انگاشته شده است. با نظر برخی از فقها می توان قصاص نفس را با بهره گیری از شیوه هایی که کمترین میزان رنج را به بزهکار تحمیل می نماید اجرا نمود. با توجه به برخی استدلال ها و استنباط های فقهی و حقوقی مسئله اهدای عضو مورد تایید بوده و سالیانه افراد بسیاری اعضای خود را به نیازمندان اهدا می نمایند. بنابراین نباید مسئله اهدا و البته قصاص از طریق اهدا را که با رضایت جانی صورت می گیرد با مثله کردن وی یکسان دانست. مسئله اهداء اعضاء بدن انسان هایی که اصطلاحاً مرگ مغزی شده و بدلیل اختلال عصبی هیچ ارتباطی بین مغز و اعضاء آنان وجود ندارد، به بیماران نیازمند؛ پیوند عضو، به امری مرسوم تبدیل شده است. لیکن این امر کفاف تامین تمام نیازمندی های پیوند اعضاء را نمی دهد. از طرف دیگر افرادی که به علت بزه اجتماعی با حکم شرع و قانون، صلاحیت زندگی در اجتماع را ندارند و در شرف اعدام قرار می گیرند، بدون جبران خسارات می بایست مرگی سخت را تجربه کنند.
Organ donation and organ transplantation can be counted among the benefits that have been considered as an accepted and desirable practice with the help of some jurists and authorities. According to some jurists, self-retribution can be carried out using methods that cause the least amount of suffering to the offender. According to some jurisprudential and legal arguments and inferences, the issue of organ donation has been approved and many people donate their organs to the needy every year. Therefore, the issue of donation and of course retribution through donation, which takes place with the consent of a person, should not be equated with mutilation. The issue of donating the body parts of people who are so-called brain dead and there is no connection between their brain and their organs due to neurological disorder, to the needy patients; Organ transplantation has become a common practice. But this is not enough to meet all the needs of the members. On the other hand, people who are not qualified to live in the community due to social misdeeds and are about to be executed, they must experience a hard death without compensation.
صفائیل، مهدی.(1400). بررسی جایگاه اهدای عضو مجرمین محکوم به اعدام به عنوان جایگزینی برای قصاص نفس و انتقادهای وارده بر آن در نظام کیفری ایران،سومین کنفرانس بین المللی توسعه و ترویج علوم انسانی و مدیریت در جامعه،تهران،HTTPS://CIVILICA.COM/DOC/1370797
صادقی, الههو فهرستی, زهرا. (1400). تحلیل فقهی - حقوقی اهدا اعضاء محکومین به مرگ. فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه, 2(شماره 1 (پیاپی5)), 23-42.
نیازی, محمداسماعیل. (1398). شیوه اجرای قصاص از دیدگاه فقه حنفی و امامیه. دوفصلنامه مطالعات حقوق اسلامی, 1398(11), 37-56. DOI: LS/LS1.2021.100010.1001
قهرمانی، اسماعیل و نوری، سعید.(1399). بررسی آرای حقوقی و فقهی در رابطه با امکان اجرای قصاص از طریق اهدای عضو محکومین،ششمین کنفرانس ملی علوم انسانی و مطالعات مدیریت،HTTPS://CIVILICA.COM/DOC/1233888
کاویار, حسین, عبداللهی, محمد جواد و جلیل زاده, مرتضی. (1402). پیوند اعضاء حیاتی محکومین به مرگ. مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق.12104.1476
احمدوند، خلیل الله، عینی، پروین،(۱۳۹۹). ضرورت به روزرسانی احکام دینی(اهدا عضو بیماران مرگ مغزی از منظر فقهی، قانون یار، سال 4 ، شماره 15. 1399.
امام خمینی، روح الله، (۱۳۷۹). کتاب البیع، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی..
امام خمینی، سید روح الله،(1385)، ترجمه تحریرالوسیله، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
آقابابایی، بنی اسماعیل، (1395)، نقش پیوند عضو در حق قصاص، نشریه حقوق پزشکی، دوره 10، شماره 38.
پاد، ابراهیم،(1397). حقوق کیفری اختصاصی، تهران، انتشارات دانشور.
جوان جعفری بجنوردی، عبالرضا، ساداتی، محمدجواد، (1395)، بررسی فقهی و حقوقی قصاص از طریق اهدای عضو، فقه و اصول، دوره 44، شماره 90.
جوان جعفری، عبدالرضا، ساداتی، محمدجواد، (1391) بررسی فقهی و حقوقی قصاص از طریق اهدای عضو، فقه و اصول، سال 44، شماره 90..
زارع ، یاسر، (1396). شرایط قصاص از منظر فقه و قانون مجازات آن ،پنجمین کنفرانس بین المللی ، رویکردهای پژوهشی در علوم انسانی.
سرخوش، جواد، کاغذلو، مهسا، (1398)، احکام فقهی-حقوقی اهداء اعضا محکومین به اعدام، نخستین کنفرانس ملی علوم انسانی و توسعه، دانشگاه پیام نور استان فارس.
سلیمانی نصرت، الهام، فرج اللهی، رضا،(1394) اجرای اعدام و قصاص به شیوه اهدای عضو، نخستین کنگره بین المللی جامع حقوق.
علامه حلی، جمال الدین (بی تا)، تحری الاحکام، قم، موسسه آل البیت.
علوف، لوئیس،(1374) المنجد فی الغه، تهران، پیراسته، چاپ چهارم..
علیزاده گنجی، سید جواد؛ نادری، قائم؛ خسروی فر، علی،(1396) اهداء عضو در محکومین به اعدام، مطالعات حقوق، شماره 12..
غلامی، حسین.(1384) ملاحظات اخلاقی در پیوند اعضا، اخلاق زیستی (بیواتیک): از منظر حقوقی، فلسفی و علمی: مجموعه مقالات تهران: انتشارات سمت، چاپ دوم..
فراهیدی، خلیل بن احمد، (1383)، کتاب العین، تصحیح اسعد الطیب، چاپ دوم، قم، سازمان اوقاف و امور خیریه، انتشارا اسوه.
فهرستی، زهرا، یاقوتی، ابراهیم،(1399) ، تحلیل راهکارهای توسعه منابع اهدای عضو با رویکرد کارت اهدای عضو، حقوق پزشکی، شماره 53..
قمی، محمدمومن، (1415)، الولایه الالهیه الاسلامیه، انتشارات مجمع جهانی اهل بیت، قم.
کاجیان، امید، اسلامی، حسین، دهقانی اشکذری، محمدرضا، (1400)، شناسایی موانع و عوامل انگیزشی فرهنگ دینی اهدای عضو در برنامه های تلویزیونی، قرآن و طب، دوره 6، شماره 1
مالدار، محمدحسن، جعفری بجنوردری، عبدالرضا، ساداتی، محمدجواد، (1400)، کیفر قصاص در دوگانگی قرائت موضوعیت‌گرا و کارکردگرا، پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره 12، شماره 1.
محسن زاده، علی، (1400)، راه ها و شرایط تبدیل قصاص در حقوق کیفری ایران.
مرادی، حسن، (1396)، تبدیل قصاص در حقوق کیفری ایران، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره 6، شماره 21.
مرادی، حسن،(1396) تبدیل قصاص در حقوق کیفری ایران، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره 6، شماره 21..
میرخلیلی، احمد، کرمی، بهاره، (1396) مباني فقهي و حقوقي پيوند اعضاي محکومان به قصاص و حدود پس از اجراي حکم، پژوهش های فقهی، دوره 13، شماره 1..
میرخلیلی، احمد، کرمی، بهاره، (1396)، پژوهش های فقهی، مبانی فقهی و حقوقی پیوند اعضای محکومان به قصاص و حدود پس از اجرای حکم، دوره 13، شماره 1.
هادی تبار، اسماعیل، رضایی، سارا، مادار، محمدحسین مادار، (1307). امکان سنجی اجرای مجازات حد قطع عضو در راستای اهدای عضو، مطالعات حقوق، شماره 23.