مفهوم‌شناسی حرکت در نظام فلسفی سینوی و صدرایی

محورهای موضوعی : فلسفه اسلامی

شرافت زبردست ¹ (دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)
محمدحسین ایراندوست ² (استادیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)
حسن معلمی ³ (دانشیار، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/05/20 تاریخ پذیرش : 1399/10/04 تاریخ انتشار : 1399/10/01

کلید واژه: فلسفه صدرایی, حرکت قطعیه, حرکت جوهری, فلسفه سینوی, حرکت توسطیه, ملاصدرا, ابن‌سینا,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر مفهوم‌شناسی حرکت در دو نظام فلسفی سینوی و صدرایی است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که ابن‌سینا حرکت توسطیه را در خارج موجود می‌داند، از سوی دیگر ملاصدرا با وجود این‌که عقیده استاد خود، میرداماد را درباره ظرف دهری که به نظر وی، توجیه‌کننده اجتماع اجزای حرکت قطعیه و کلیّت تحقق آن است، انکار می‌کند، اما در قبول موجودیت حرکت قطعیه، در خارج، از ایشان تبعیت کرده و سخن خود را در این زمینه، با توضیحی درباره حقیقت آن و کیفیت وجود و عدم آن، آغاز می‌کند. از دیدگاه ملاصدرا، تمام موجودات و هستی آنها عین سیلان و شوق به سوی مبدأ بوده و این جوهر وجود اشیاء است که در سیلان و گذر بوده و دگرگونی در اعراض و ظواهر تنها برخواسته از حرکت در جواهر می‌باشد. بنابراین، کل عالم طبیعت، جهانی است از حرکت و تکاپو و شوق برای رسیدن به موجود یا موجودات مجرد که پایان حرکت و محل قرار و سکون‌ هستند، مجرداتی که خود ذاتاً سیلان آفرین و علت حرکات جهان طبیعت می‌باشند .ملاصدرا انکار حرکت جوهری را از آثار عقیده به اصالت ماهیت می‌داند. از نظر ملاصدرا چون وجود اشیاء اصیل است و ماهیت آنها امری اعتباری می‌باشد، هر تغییر و دگرگونی باید در متن واقعیت یعنی در وجود اشیاء ایجاد شود.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to delve into the concept of motion in Avicennan and Sadraian Philosophy. The method of study is descriptive analysis and the results showed that Avicenna assumes mediating motion exists out of creatures; on the other hand, although Mulla Sadra refutes his master’s opinion (Mir Damad’s view) on Zarf-e Dahri (worldly capacity) that is a justification for the coexistence of components of traversing motion and totality of its substantiation, he follows his view on the existence of traversing motion out of the living creatures as he begins his words in this regard with an explanation about “its” reality, the quality of existence and non-existence. From the perspective of Mulla Sadra, all creatures and their existence are the manifestation of motion and enthusiasm for the source and this is the “substance” of the objects’ existence being in motion, and that transformations in terms of accident and appearance only originates from substantial motion. Therefore, the whole natural world is a cosmos full of motion, mobility, and zeal to reach abstract existence that is the end of motion and the destination of stability because abstract creatures innately create motion and cause movement in the natural world. Mulla Sadra regards the refutation of substantial motion as a consequence of belief in principality of essence. In the view of Mulla Sadra, since the existence of objects is essential while their essence is accidental, every change and transformation must occur in the context of reality that is to say in the existence of objects.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1389). شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی. تهران: حکمت.

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1430ق). الشفاء (الطبیعیات‌)، السماع‌ الطبیعی‌. تصدیر و مراجعه ابـراهیم مـدکور. قـم: ذوی القربی.

سبزواری، ملّاهادی (1416ق). تعلیقات علی الاسفار الاربعه. قم: مصطفوی، ج3.

سروش، جمال (1393). حرکت قطعیه، حرکت توسطیه. قم: پژوهشکده باقرالعلوم.

شیروانی، علی (1374). دروس فلسفه. قم: انتشارات دارالعلم.

شیروانی، علی (1389). ترجمه و شرح نهایه الحکمه. قم: نشر بوستان کتاب.

صدرالدین شیرازی، محمد (1360). الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه. قم: مصطفوى، ج1.

صدرالدین شیرازی، محمد (۱۳۹۲). حکمت متعالیه در اسفار عقلی اربعه. ترجمه محمد خواجوی. تهران: انتشارات مولا.

طباطبایی، محمدحسین (1392). انتقاد بر انتقادنامه ملاصدرا. راهنمای کتاب، 5(1).

کرد فیروزجایی، یارعلی (1393). حکمت مشاء. قم: انتشارات حکمت اسلامی، وابسته به مجمع عالی حکمت اسلامی.

لطیفی، حسین (1384). تاثیرگذاری دیدگاه ارسطو درباره حرکت بر حکمت نظری ابن سینا. حوزه، شماره 103.

مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۶۶). آموزش فلسفه. قم: سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت فرهنگی، ج2.

مصباح یزدی، محمدتقی (1375). دروس فلسفه. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

مصباح یزدی، محمدتقی (1378). آموزش فلسفه. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

مطهری، مرتضی (۱۳71). حرکت و زمان در فلسفه اسلامی. تهران: انتشارات حکمت، ج2.

معلمی، حسن (۱۳۹۴). حکمت صدرایی. تهران: انتشارات حکمت اسلامی، ج2.