بهره در نظام بانکی با تاکید بر ربح مرکب در قوانین ایران و اسناد بین المللی

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

علی دیزجی ¹ , حسین مهرپور ² , علیرضا مظوم رهنی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق خصوصی، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات متحده عربی. [e-mail]
2 - استاد گروه حقوق خصوصی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. نویسنده مسئول [e-mail]
3 - استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، شهر قدس، ایران. [e-mail]

تاریخ دریافت : 1401/02/07 تاریخ پذیرش : 1401/12/12 تاریخ انتشار : 1402/01/01

کلید واژه: بانک, ربا, بانکداری اسلامی, بهره بانکی, ربح مرکب, خسارت از خسارت,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: در نظام مالی مدرن این امر پذیرفته شده است که بانک ها برای سود و بهره فعالیت می کنند و این نگاه سنتی که بانکها تنها به عنوان امانت دار پول هستند امروزه منتفی است.لذا موضوع بهره بانکی همواره به عنوان ابزاری برای کسب درآمد برای بانکها مد نظر می باشد. اگرچه در بانکداری اسلامی بهره ربا محسوب شده و دریافت آن ممنوع است. بر این اساس در این پژوهش به دنبال بررسی این امر هستیم که بهره و بطور خاص ربح مرکب در نظام بانکی ایران و اسناد بین المللی از چه جایگاهی برخور دار است و آیا قوانین بر اعتبار آن تاکید دارند؟روش: این مقاله به روش تحلیلی- توصیفی نگارش یافته است.یافته ها و نتایج: قانونگدار در ماده 713 قانون ایین دادرسی مدنی مصوب 1318 صراحتا مطالبه خسارت ازخسارت را ممنوع اعلام کرده بود وبرهمین مبنا در زمان حاکمیت قانون مذکور، مطالبه خسارت از خسارت تاخیرتادیه ویا مطالبه خسارت ازخسارات دادرسی جایزنبود ورای وحدت رویه شماره 1458 مورخ 1327/9/15 دیوان عالی کشور ،غیراز خسارت تاخیر وخسارات دادرسی ، مطللق خسارات را ازشمول ماده 713 قانون فوق البیان خارج ساخته بود.ولی در قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 1379 قاعده ممنوعیت اخذخسارت از خسارت نیامده است بلکه قانونگذار تاسیس جدیدی به شرح تبصره 2 ماده 515 قانون اخیرالذکر مبنی برقابل مطالبه نبودن خسارت ناشی ازعدم النفع ایجاد نمود و همین تغییر در تعبیر قانونگذارسال 1318 درقانون جدید قرینه ای برعدم اراده قانونگذار جدید مبنی بر شناسایی قاعده ممنوعیت اخذخسارت از خسارت تلقی گردیده است.

چکیده انگلیسی:

Field and Aims: In the modern financial system, it is accepted that banks operate for profit and interest, and the traditional view that banks are only money trustees is rejected today. Therefore, the issue of bank interest is always considered as a means of earning. Income is considered for banks. Although in Islamic banking, interest is considered usury and its receipt is prohibited. Based on this, in this research, we are looking to investigate what is the position of interest and especially compound interest in Iran's banking system and international documents, and do the laws emphasize its validity?Method: This article is written in analytical-descriptive method.Findings and Conclusions: In Article 713 of the Code of Civil Procedure approved in 1939, the lawmaker had explicitly prohibited the claim for damages, and on this basis, during the rule of the said law, the claim for damages for delay in payment or the claim for damages for damages was permissible beyond the uniformity of procedure No. 1458 dated 1327 15/9/2015, apart from damages for delay and litigation damages, the Supreme Court excluded all damages from the scope of Article 713 of the aforementioned law. However, in the Civil Procedure Law approved in 2000, there is no rule prohibiting damages from damages, but the legislator established a new one as described in Note 2.

منابع و مأخذ:

- الفراهیدی، الخلیل. (1409 ه.ق).کتاب العین. جلد هشتم. مؤسسه دارالهجرة.

- الزبیدی، سید مرتضی. (1306 ه.ق). تاج العروس. جلد دهم. عالم الکتب.

- عطار، احمد عبدالغفور. (1407 ه.ق). الصحاح.جلد ششم. چاپ چهارم. عالم الکتب.

- فیروزآبادی، محمد ابن یعقوب. (1371 ه.ق). قاموس المحیط. ج 4. عالم الکتب.

- ابن منظور، محمد ابن مکرم. (1405 ه.ق). لسان العرب. ج 14. دار صادر.

- قرضاوی، یوسف؛ خلیلی، نصراله. (1380). بهره بانکى همان رباست. اقتصاد اسلامی، 1(3)، 130 – 109.

https://eghtesad.iict.ac.ir/article_16451.html

- خسروی، میثم؛ ندری، کامران. (1399). نقدی بر نظریه بهره بانکی در مطالعات بانکداری اسلامی با تکیه بر تأثیر خلق پول در تعیین نرخ بهره. دو فصلنامه علمی مطالعات اقتصاد اسلامی، 12(24)، 34 – 1.

https://ies.isu.ac.ir/article_2773.html

- نظریان، رافیک؛ صفرپور، سحر. (1390). ارزیابی تأثیر نرخ سود بانکی بر نوسانات مطالبات معوق شبکه بانکی کشور. فصلنامه علوم اقتصادی، 5(17)، 65 – 43.

https://www.sid.ir/paper/229194/fa

- جمشیدی فارسانی، مهدی؛ جزایری فارسانی، سید عباس. (1398). ارکان و شرایط تحقق جرم ربای معاملی در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه.کنفرانس ملی حقوق در چشم‌انداز 1404.

https://civilica.com/doc/978199/

- محمد طاهری، محمد رضا. (1389). بررسی وضعیت حقوقی ربح مرکب (سرمایه‌سازی سود). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و فرهنگ.

- مرتضوی، سلمان؛ مسعودیان، مصطفی. (1398). شرط زیادی ربح بدون عوض در عقد شرکت. پژوهش‌های فقهی،  15(4)، 571 – 553.

https://www.sid.ir/paper/369362/fa

- قاسمی، محسن. (1384). جبران خسارت نقض قرارداد در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا حقوق ایران، فرانسه، مصر و لبنان. نشریه حقوقی دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، (32)، 220 – 139.

https://www.sid.ir/paper/92833/fa

- دادخواه، مجید. (1398). ارتقاء تراز بانک اسلامی برای افزایش سهم پرداخت تسهیلات بدون سود (کارمزدی). اقتصاد بانکداری اسلامی، 8(28)، 184 – 173.

https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/1780354

- دانایی، محمد حسین. (1384). نظم لازمه کارایی است مقدمه‌ای بر دولتی یا خصوصی بودن بانک‌ها. مجله بانک و اقتصاد، (58)، 20 – 19.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/459571

- میر محمد علی، سید مرتضی. (1395).  بانکداری اسلامی یا اسلام بانکداری. کنگره پیشگامان پیشرفت، 10.

https://civilica.com/doc/580690/

- حسینی، سید امراله. (1395). جبران خسارت عدم‌النفع ناشی از تاخیر تادیه در نظام بانکی. فصلنامه فقه، 25(94)، 62 – 33.

http://jf.isca.ac.ir/article_66255.html

- مافی، همایون؛ رامشی، میثم؛ باقری، علی. (1394) تعسر اجرای تعهدات قراردادی در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا 1980. پژوهش حقوق خصوصی، 3 (10)، 140 – 121.

https://www.sid.ir/paper/512142/fa

- سعد، نبیل ابراهیم. (1995). الإثبات فی المواد المدنیة و التجاریة. دار النهضة العربیة

- صفایی، سید حسین؛ کاظمی، محمود؛ عادل، مرتضی؛ میرزانژاد، اکبر. (1390). حقوق بیع بین‌المللی کالا. چاپ سوم. انتشارات دانشگاه تهران.

- کاتوزیان، ناصر. (1401). قواعد عمومی قراردادها. انتشارات گنج دانش.

 

- Durlauf, Steven N. & Lawrance E. Blume (Eds). (2008). The new Palgrave dictionary of economics. NY: Palgrave Macmillan.

- Feldman, H. (2012). Banking Deregulation in Industrial countries, 1970 to 2000: The impact on labor market performance. conference Public choice society, World Congress.

https://ideas.repec.org/a/eee/reveco/v24y2012icp26-42.html

- Heffernan, Shelagh. (2005). Modern Banking. Biddles Ltd.

- Rachel, Lukasz, Smith, Thomas D. (2017). Are low real interest rates here to stay?. International Journal of Central Banking, 13(3), 1-42. https://ideas.repec.org/a/ijc/ijcjou/y2017q3a1.html

- Schumpeter, Joseph A. (1969). The Theory of Economic Development. Oxford University

- Sherif, Khaled; Borish, Michael; Gross, Alexandra. (2003). State- Owned Banks in the Transition: Orgins, Evolution and Policy Responses, The international Bank for Reconstruction and Development (IBDR). The world bank publications, Washington, D.C 

- Tuna, Gulcay, Almahadin, HamedAhmad. (2021). Does interest rate and its volatility affect banking sector development? Empirical evidence from emerging market economies. Research in International Business and Finance, (58), 101436.

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S027553192100057X

- Wicksell, Knut. (2008). Interest and prices. Ludwig von Mises Institute.