مفهوم و مبانی جبران خسارت از محکومان بی گناه با مطالعه تطبیقی در نظام حقوقی ایران و کامن لا
محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللیاسدالله قربان زاده 1 , محسن رهامی 2 , بهروز گلپایگانی 3
1 - دانشجوی دکتری تخصصی حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
3 - استادیار حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: جبران خسارت, قاعده لاضرر, محکومان بی گناه, قاعده احترام, اصل لزوم جبران, نظریه قرارداد اجتماعی,
چکیده مقاله :
اشخاصی که به هر دلیلی مجرم شناخته می‌شوند و بر اثر رسیدگی قضایی و لوازم خاص آن، بر حیثیت و آبروی این افراد نقصی وارد شده است که طبیعتاً بعد از رفع اتهام یا پایان مرحله مجازات باید تدابیری اندیشید تا این نقص جبران شود و امکان حضور دوباره این افراد در نقش اجتماعی‌شان فراهم آید. از این رو ضروری مفهوم و مبانی جبران خسارت از محکومان بی‌گناه با مطالعه تطبیقی در نظام حقوقی ایران و کامن لا انجام شود و پژوهش پیش رو به این نتیجه رسیده است که مبانی جبران خسارت از محکومان بی گناه در نظام حقوقی ایران مبتنی بر الف. مبنای منطقی و خردگرایانه حق جبران خسارت (1.نظریه قرارداد اجتماعی، 2. تئوری‌های حقوقی در توجیه حق بر جبران خسارت، 3. اصل لزوم جبران کلیه خسارات وارده بر محکومان بی گناه)؛ ب. مبانی دینی و فقهی حق بر جبران خسارت (قاعده احترام و قاعده لاضرر) را تشکیل می‌دهد.
- آخوندی، محمود (1387). آیین دادرسی کیفری، جلد ششم، تهران: انتشارات سمت.
- احسان نژاد، امیر (1397). سازوکارهای رسیدگی به جبران خسارت از متهمان بی‌گناه در نظام حقوقی ایران، انگلستان و امریکا، تهران: انتشارات امجد.
- آقایی جنت مکان، حسین (1396). حقوق دادرسی عادلانه و منصفانه با تأکید بر قانون آیین دادرسی کیفری ایران، تهران: انتشارات جنگل.
- بابایی، ایرج (138۴). نقد اصل قابلیت جبران کلیه خسارات در حقوق مسئولیت مدنی ایران، مجله پژوهش حقوق و سیاست، 7(۱۶): 83-45.
- بهادری اردکانی، ابوالفضل و همکاران (1395). مسئولیت مدنی ناشی از فرصت از دست رفته، فصلنامه مجلس و راهبرد، 23(86): 94-69.
- حدادی، مهدی (1392). استناد به مسئولیت بینالمللی دولت از سوی دولتهای زیاندیده، مجله حقوقی بینالمللی، 27(42): 124-89.
- حیدری، الهام (1396). مبانی و جایگاه قانون جبران خسارت ناشی از بازداشت ناموجه در دادرسی کیفری ایران، پژوهشنامه حقوق کیفری، 8(15): 58-37.
- شاملو، باقر و مرادی، مجید (1393). خسارت زدایی از مظنونان، متهمان و محکومان؛ جایگاه حقوقی و فرآیند عملی، مجله حقوقی دادگستری، 78(88): 248-213.
- رایجیان، مهرداد (1390). بزه دیده شناسی حمایتی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دادگستر.
- غلاملو، جمشید و فرجیها، محمد (1393). محکومیت بیگناهان: از خطای قضایی تا بیگناهی واقعی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، 3(8): 86-63.
- قاری سید فاطمی، سید محمد(1380). تحلیل مفاهیم کلیدی حقوق بشر معاصر: حق، تعهد، آزادی، برابری و عدالت، مجله تحقیقات حقوقی، (۳۳ و ۳۴).
- کاتوزیان، ناصر (1395). مبانی حقوق عمومی، چاپ ششم، تهران: انتشارات میزان.
- مستقیمی، بهرام، طارم سری، مسعود(1390). مسئولیت بینالمللی دولت باتوجه به تجاوز عراق به ایران»، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران.
- منصورآبادی، عباس (139۴). حقوق کیفری عمومی، چاپ اول، جلد اول، تهران: انتشارات میزان.
- موسوی مجاب، سید درید و رفیع‌زاده، علی (139۴). دامنه مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در قانون مجازات اسلامی، پژوهش حقوق کیفری، 4(13): 169-147.
- میرسعیدی، سید منصور (1386). مسئولیت کیفری: قلمرو و ارکان، جلد اول، چاپ سوم، تهران: انتشارات میزان.
- وایت، رایت و هینز، فیونا (1390). جرم و جرم‌شناسی، ترجمه علی سلیمی، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
- هاشمی، سیدحسین (1398). بررسی مبانی فقهی حق جبران خسارت زیاندیده از حبس یا بازداشت غیرقانونی، دوفصلنامه علمی پژوهشنامه حقوق اسلامی، مقاله پژوهشی، 20(50).
- سیوطی، جلال‌الدین (1401ق). الجامع الصغیر، جلد اول، بیروت: دار الفکر.
- مکارم شیرازی، ناصر (1411ق). القواعد الفقهیه، جلد دوم، قم: مدرسه امیرالمؤمنین (علیه‌السلام).
- Ashworth, Andrew (1992). Principle of Criminal law ,2nd ed: Great Britian, Oxford University Press.
- Bruce P. Smith, (2005). The History of Wrongful Execution, 56 HASTINGS L.J. 1185, 1186-87.
- Garner, B. A, (2000). Black’s Law Dictionary (7th ed.). St. Paul: West Group.
- Forst, B, (2004). Errors of justice: Nature, sources, and remedies. New York: Cambridge University Press.
- McLellan, M.F. (2015). Compensation for Wrongful Convictions and the Innocence Continuum.
- Keith S. Rosenn, (1976). Compensating the Innocent Accused, Ohio State Law Journal om College of Law), Volume 37, Issue 4.
- Oxley, A. (2011). "Not Innocent Enough: The Denial of a Certificate of Innocence Based on Neglect in United States v. Graham", 608 F. 3D 164 S. Ill. ULJ, 36.
- Stanley Z. Fisher, (2003-2002). Convictions of Innocent Persons in Massachusetts: An Overview”, Boston University School of Law,Public Interest Law Journal, Vol. 12.
- Layne, Daniel (2010). Compensation for miscarriages of justice, LLB Dissertation, Nottingham Law Trent University, UK. Available at Internet I of Criminology, School, Nottingham Undergraduate and Masters Criminology Dissertations.
- Layne, Daniel (2010). compensation for miscarriage of justice, internet journal of criminology.
- Wright M. (1991). Justice for Victims and Offenders, Philadelphia: Open University Press.
_||_