تعقیب متهمان از دادرسی کیفری تا دادرسی ترمیمی

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

طیب علیپور ¹ (دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، گیلان، ایران)
حسنعلی موذن زادگان ² (دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران (نویسنده مسئول))
غلام حسن کوشکی ³ (استادیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/03/21 تاریخ پذیرش : 1399/05/17 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: عدالت کیفری, عدالت ترمیمی, نظام دادرسی کیفری, میانجی گری, تعقیب کیفری, انتقام خصوصی,

چکیده مقاله :

در دوران گذشته نهاد قدرتمندی به مثابه دولت که نقش اصلی در اجرای عدالت در جامعه را داشته باشد وجود نداشت و اصولاً اجرای عدالت مشارکتی بود و بخش گسترده ای از مردم و بزرگان قبایل در آن نقش داشتند. بعدها با پا گرفتن قدرت عمومی به نام دولت و حکومت که مسئول برقراری نظم در جامعه بود دادرسی کیفری نیز خودنمایی کرد و قوای عمومی دولت از طریق دادرسی کیفری در اختلافات بین مردم مداخله نمود. با صحنه گردانی نظام عدالت کیفری توسط دولت، موضوع مهم قابل پیگیری برای دولت جبران خسارت اجتماعی بود و به به بزه دیده (زیان دیده) توجه خاصی نداشت و نقشی تبعی به آنها قائل بود. یعنی کسانی که مستقیماً از این اختلاف ها آسیب دیده اند و درگیر بوده اند محوریت نداشته و نقش اصلی به عهده وکیل و دادستان وغیره است و دولت به نمایندگی از زیان دیده و بزه دیده اقدام می کند. لذا وجه مشخص دادرسی کیفری در این دوره نقش محوری دولت است که هم بزه دیده و مدعی العموم و مجازات کننده به شمار می رود. نظریه پردازان مکاتب گوناگون کیفری نیز بر نقش محوری دولت و تلاش برای توجیه آن در اجرای بی رقیب عدالت کیفری تاکید می کردند. ایفای چنین نقش توسط دولت بزه دیدگان را به حاشیه راند و آنان دیگر در فرایند رسیدگی کیفری مشارکت داده نمی شدند و در واقع آنچه از آنان بود توسط دولت گرفته شد.

منابع و مأخذ:

- آخوندی، محمود (1394)، شناسای آیین دادرسی کیفری، دفتر اول کلیات و دعاوی ناشی از جرم، انتشارات دوراندیشان، تهران.

- .............................. ( 1383)، نگهداری تحت نظر (مجموعه مقالات جنایی)، چاپ اوّل، سمت، تهران.

- آشوری، محمد (1382)، جایگزین‌های زندان یا مجازات‌های بینابین، انتشارات گرایش، تهران.

- آشوری، محمد؛ بشیریه، حسین؛ هاشمی، سیدمحمد و یزدی، عبدالمجید (1383)، حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدالت، انتشارات گرایش، تهران. 

- اردبیلی، محمدعلی (1382)، حقوق جزای عمومی، انتشارات میزان، تهران.

- .............................. (1384)، تفهیم اتهام یا حق اطلاع از موضوع و دلایل اتهام، مجله تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، (43): 93-59.

- باطنی، محمد (1371)، جایگاه دادسرا در ایجاد عدالت اجتماعی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.

- باقری، علیرضا (1384)، آیین دادرسی کیفری سه استاد، انتشارات نوای دانش، اراک.

- پاک نیت، مصطفی (1396)، افتراقی شدن دادرسی کیفری، انتشارات میزان، تهران.

- خزائی، منوچهر (1377)، مجموعه مقالات، انتشارات گنج دانش، تهران.

- جمشیدی و نوریان (1392)، متناسب بودن تعقیب کیفری، مفهوم، مبانی و جلوه‌ها د رحقوق کیفری ایران و انگلستان، فصلنامه پژوهش، حقوق کیفری، 1(3): 161-143.

- درویش، محمد امین (1398)، ارزیابی تحولات نظام دادرسی کیفری ایران از تفتیشی به ترافعی در مرحله تحقیقات مقدماتی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی.

- زراعت، عباس؛ مهاجری، علی (1388)، آیین دادرسی کیفری، انتشارات فکر سازان، تهران.

- ساکت، محمد حسین (1382)، دادرسی در حقوق اسلامی، انتشارات میزان، تهران.

- شیری، عباس (1396)، عدالت ترمیمی، انتشارات نشر میزان، چاپ اول، تهران.

- صاحبی فرد، مهدی، علی شیعه، علی (1388)، اسلام و حقوق موضوعه ایران، فروغ وحدت، 5(17): 47-37.

- صانعی، پرویز (1379)، حقوق جزای عمومی، انتشارات جنگل، تهران.

- ضرغامی، سیروس (1395)، نقش دادستان در ارتباط با ادله در دادرسی کیفری، انتشارات مجد، تهران.

- عباسی، مصطفی (1382)، افق های نوین عدالت در میانجیگری کیفری، انتشارات دانشور، تهران.

- فیض، علیرضا (1364)، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی، جلد اول، وزارت ارشاد اسلامی، تهران.

- فتحی، محمد جواد؛ دهقانی، علی (1388)، استقلال بازپرس در انجام تحقیقات مقدماتی و تاثیر آن در تحقق دادرسی عادلانه، فقه وحقوق اسلامی، 4(20): 110-89.

- قاسمیان، فریده (1392)، تاثیر فرآیند عدالت ترمیمی در پیشگیری از جرم با نگاهی به جایگاه آن در حقوق کیفری ایران، پایان‌نامه ارشد، استاد راهنما: اسماعیل هادی تبار، دانشگاه مازندران.

- قلی پورجمنانی، فرامرز (1395)، برابری تعقیب و تحقیق در پرتو تحولات نوین دادرسی، رساله دکتری، استاد راهنما دکتر رجب گلدوست جویباری، دانشگاه شهید بهشتی.

- کوشکی، غلامحسین (1387)، بررسی اختیارات و وظایف دادستان در آیین دادرسی کیفری ایران و فرانسه، رساله دکتری، استاد راهنما: دکتر محمدعلی اردبیلی، دانشگاه شهید بهشتی.

- مارتینژ، رنه (1385)، تاریخ حقوق کیفری اروپا، ترجمه محمدرضا گودرزی بروجردی، انتشارات مجد، تهران

- مصدق، محمد (1396)، آیین دادرسی کیفری، ویرایش چهارم، انتشارات جنگل، تهران.

- مهرا، نسرین (1392)، دانش نامه حقوق کیفری انگلستان، انتشارات میزان، تهران.

- میری، سید رضا (1390)، تعقیب کیفری، انتشارات مجد، تهران.

- نوابیان، خسرو (1390)، دادرسی ترمیمی در نظام عرفی، قضاوت، (73): 44-39.

-  نیازپور، امیرحسن (1388)، تعقیب دعوای کیفری، تحقیقات حقوقی، (ویژه‌نامه شماره 5).

- یوسفی، ایمان (1392)، تحقیقات مقدماتی در آیین دادرسی کیفری، انتشارات جنگل، تهران.

- یوسفی، ایمان ؛ فروغی ، فصل اله (1393)، مرحله تصمیم‌گیری برای کفایت ادله اثباتی در الگوهای تحقیقات مقدماتی ایران و آمریکا، مطالعات حقوقی، 6(1): 178-147.

 

 

Refrences:

- Hart,  A,  C,  T(1986). Criminal Law Policy in The Netherlands, In Criminal Law in Action,  An Overview of Amesterdam, Conference, Amesterdam,  J,  J,  M, Van,  Dijk,  Niles Jareborg,  S,  Stolwijk,  Martines Nijhoff Publishers.

- Tak, P, J, P(1986). The Legal Scope of Non-Prosecution in Europe, Heuni, Finland.

- Kerley, Gordon(2004). Drug Law and Enforcement in Australia and The Netherlands: A Case Study of Comparative Criminal Law, A Research Paper Submitted to The Faculty of Law, The Australian National University, November 1, Law. anu. edu. au/ StaffUploads/ 9-Kerley.