اثر تنش کم آبی در مراحل مختلف رشد بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در ارقام لوبیای قرمز

محورهای موضوعی :

سعید واعظی‏ راد ¹ (کارشناس ارشد زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان)
فرید شکاری ² (استادیار زراعت دانشگاه زنجان)
امیرحسین شیرانی‏ راد ³ (استادیار پژوهش مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج)
اسماعیل زنگانی ⁴ (کارشناس ارشد زراعت دانشگاه زنجان)

تاریخ دریافت : 1386/11/24 تاریخ پذیرش : 1387/03/05 تاریخ انتشار : 1387/02/01

کلید واژه: تنش خشکی, عملکرد بیولوژیک, عملکرد دانه, شاخص برداشت, لوبیای قرمز,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی اثر تنش کمبود آب بر عملکرد و اجزای آن در ارقام لوبیای قرمز، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد که تیمارهای شاهد ( بدون تنش)، تنش در مرحله رویشی، تنش در مرحله گل دهی و تنش در مرحله غلاف بندی به عنوان فاکتور اصلی و ارقام صیاد، اختر، درخشان، ناز و 81083-D به عنوان فاکتور فرعی انتخاب شدند. معیار دور آبیاری برای تیمار شاهد و سطوح تنش، کاهش مقدار آب از تشتک تبخیر به ‎ترتیب به میزان 50 و 100 میلی متر تبخیر بود. صفات اندازه گیری شده شامل تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، طول غلاف، وزن صد دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بوته بودند. نتایج نشان داد که بین سطوح تنش، رقم و اثر متقابل آن اختلاف معنی داری از نظر عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک وجود دارد. بیشترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به ترتیب در رقم صیاد در تیمار شاهد و رقم ناز در تیمار تنش در مرحله رویشی و کمترین آن در رقم اختر در تیمار تنش در مرحله گل دهی حاصل گردید. رقم صیاد در تیمار شاهد از بیشترین شاخص برداشت برخوردار بود. در بررسی اجزای عملکرد دانه مشخص شد که تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف در تیمار تنش در مرحله گل دهی و وزن صد دانه در تیمار تنش در مرحله غلاف بندی کاهش معنی داری داشته است. در بین ارقام، رقم صیاد از بیشترین تعداد غلاف در بوته و دانه در غلاف و رقم اختر از بیشترین وزن صد دانه برخوردار بودند. عملکرد دانه با شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک دارای همبستگی مثبت و معنی داری بود. هم چنین در بین اجزای عملکرد دانه، تعداد دانه در غلاف و تعداد غلاف در بوته با عملکرد دانه همبستگی مثبت معنی داری داشته در صورتی که وزن صد دانه با تعداد دانه در غلاف همبستگی منفی و معنی دار، و با تعداد غلاف در بوته همبستگی منفی نشان داد. هم چنین حساس ترین مرحله ی زندگی ارقام مورد بررسی لوبیا قرمز به تنش خشکی مرحله گل دهی بوده است.

چکیده انگلیسی:

    Investigation on the effect of water stress on crop yield is very important in Iran duo to arid and semiarid climates and limited water resources. In this research, a field experiment was conducted in research station of Zanjan University as split plot based on randomized complete block design (RCBD) with three replications. Water stress application at different growth stages including: vegetative (V), flowering (F), poding (P) stages were considered as main factor and kidney bean cultivars of Sayad, Akhtar, Derakhshan, Naz and D- 81083 were placed in subplots. Irrigation index was decreasing 50 mm from evaporation pan (class A) and addition 50 mm for each water stress treatments. Measured traits were number of grains per pod, number of pods per plant, length of pod, 100 kernel weight, grain yield, biological yield and harvest index. Analysis of variance showed that there was significant differences between cultivars, stage of water stress application and their interaction in grain and biological yield of common bean. Results revealed that Sayad had better performance than other cultivars and high sensitivity of cultivars was observed to water stress at flowering stage. The greatest biological and grain yield was observed in Sayad cultivar in control (non stress treatment) and Naz in V treatment. The lowest value of the mentioned parameaters were observed in Akhtar cultivar in F treatment. In addition, Sayad had higher harvest index in control. Number of pods per plant and grain per pod were significantly reduced in F treatment and 100 kernel weight in treatment P. Among cultivars, Sayad produced more pods per plant and grain per pod, and Akhtar showed the highest 100 kernel weight. Grain yield showed significant positive correlations with harvest index and biological yield, but it had negative relationship with 100 kernel weight and number of pods.

منابع و مأخذ:

1- ابراهیمی، م. 1380. بررسی تنوع ژنتیکی و فنوتیپی صفات لوبیا و همبستگی با عملکرد لوبیا. پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی کرج، دانشگاه تهران.

2- امینی، ا. 1377. بررسی تنوع ژنتیکی و جغرافیایی 576 رقم لوبیای بانک ژن دانشکده کشاورزی کرج با استفاده از روش‏های آماری چند متغیره. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی کرج، دانشگاه تهران.

3- بقائی، ن. 1377. بررسی سه رقم لوبیا چیتی به تنش خشکی. پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج.

4- حیدری شریف آباد، ح. 1379، گیاه، خشکی و خشکسالی. انتشارات وزارت جهاد سازندگی، مؤسسه تحقیقات جنگل‏ها و مراتع، 200 صفحه.

5- شکاری، ف. 1380. بررسی صفات مرتبط با تحمل به خشکی در لوبیا. گزارش طرح پژوهشی پژوهشکده فیزیولوژی و بیوتکنولوژی کشاورزی دانشگاه زنجان.

6- مجنون حسینی، ن. 1372. حبوبات در ایران. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران.

7- یخکشی، س. 1377. بررسی و تعیین همبستگی عملکرد با اجزای آن و بعضی از صفات مهم زراعی لوبیا به روش تجزیه علیت. پایان‏نامه فوق لیسانس، دانشکده علوم کشاورزی ساری، دانشگاه مازندران.

8. Acosta. D, K. Shibata, J. Acosta-Gallegos and J. Alberto. 1997. Yield and it’s                                  components in bean under drought conditions. Agricultural Tecnica en Mexico 23 (2): 139-150. (CAB Abstract)

9. Adams, M. W. 1967. Basis of component compensation in crop plants with special reference to field bean (P. vulgaris). Crop Science 7: 505-510.

10. Adams, M. W. 1989. Plant architecture and yield breeding. Iowa State Journal Research 59 (3): 225-245.

11. Creelman, R. A., H. S. Msaon, R. J. Bensen and J. E. Mullet. 1990. Water deficit and abscisic acid cause differential inhibition of shoot various root growth in soybean seedlings. Plant Physiology 92: 205-214.

12. Jongclee, B., S. Fukai, and M. Cooper. 2002. Leaf water potential and osmotic adjustment as physiological traits to improve drought tolerance in rice. Field Crops Research 76:153-163.

13. Koranegay, J., J. W. White and O. Ortizdela Cruz. 1992. Growth habit and gene pool effects on inheritance of yield in common bean. Euphytica 64:174-180.

14. Korte, L. L., J. H. Williams, J. E. Specht, and R.C. Sorenson. 1983. Irrigation of soybean genotypes during reproductive ontogeny. II. Yield component responses. Crop Science 23:523-533.

15. Mouhouche. B., F. Ruget, and R. Delecolle. 1998. Effects of water stress applied at different phenological phases on yield components of dwarf bean. Agronomie 18 (3):197-207.

16. Neinhus. J. and S. D. Singh. 1988. Genetic of seed yield and its components in common bean (Phaseolus vulgaris L. ) of Middle American origin. Plant Breeding 101:143-163.

17. Ney B., C. Duthion and O. Turc. 1994. Phenological response of pea to water stress during reproductive development. Crop Science 34:141-146.

18. Nielsen. D.C. and N. O. Nelson. 1998. Black bean Sensitivity to water stress at various growth stages. Crop Science 38:422-427.

19. Nunez-Barrios. A. 1991. Effects of soil water deficits on beans (Phaseolus vulgaris L) at different growing stages. Ph. D. Thesis, Michigan state university.

20. Santalla, M., M. R. Eaeribano and A. M. Ron. 1993. Correlation between agronomic and immature pod characters in population of french bean. Plant Breeding 63(4):495. (Abstract).

21. Serraj, R., L. Krishna amurthy, J. Kashiwagi, J. Kumar, S. Chandra, and J. H. Crouch. 2004. Variation in root traits of chickpea (Citer arietinum L.) grown under terminal drought. Field crops Research 88:115-127.

22. Singh, M. J., P. S rivastava, and A. kumar. 1992. Cellmem brance stability in relation to drought tolerance in wheat genotypes. Crop Science 165: 186-190.